Maria Antonina Austriaczka
Z Wikipedii
Maria Antonina Habsburg, właściwie jej pełne imię brzmiało: Maria Antonia Josefa Johanna von Habsburg-Lothringen (ur. 2 listopada 1755, w Pałacu Hofburg, w Wiedniu - zm. 16 października 1793, w Paryżu) - arcyksiężniczka austriacka, Królowa Francji.
Była piętnastym dzieckiem i zarazem jedenastą (ostatnią) córką cesarza Cesarstwa Rzymsko-Niemieckiego - Franciszka I Lotaryńskiego i Marii Teresy Habsburg.
Spis treści |
[edytuj] Delfina Francji
Małżeństwo Marii Antoniny z dynastii Habsburgów i Ludwika Augusta z dynastii Burbonów uważano za związek o pierwszorzędnym znaczeniu dla bezpieczeństwa i równowagi w Europie, ponieważ przez większość XVIII wieku narody europejskie toczyły ze sobą wojny.
Maria Antonina nie była dobrze wykształcona. Chociaż przyszła królowa mogła się wiele nauczyć od swej matki ta nie przykładała odpowiedniej wagi co do edukacji swej najmłodszej córki, być może nie zdając sobie sprawy ze szczególnego charakteru rządów we Francji. Marii Anotninie na pewno zabrakło umiejętności politycznych i pracowitości matki, ale z pewnością byłaby lepszą królową, gdyby wychodząc za mąż, była nieco starsza i gruntowniej wykształcona.
W wieku 14 lat za sprawą usilnych starań swojej matki wyszła za mąż za delfina Francji (późniejszego króla Francji) wówczas 16-letniego Ludwika Augusta Burbona (wnuka Ludwika XV i Marii Leszczyńskiej, a syna Ludwika Ferdynanda i Marii Józefy Wettyn). Był to mariaż dwóch największych w tamtych czasach dynastii królewskich Habsburgów i Burbonów. Maria Antonina została delfiną Francji.
Nowy mąż Marii Antoniny nie był wcale lepiej wykształcony od swej małżonki. Oboje byli dziećmi, kiedy zawarli małżeństwo i jako dzieci prowadzili bardzo zamknięte życie. Nie widzieli praktycznie nic poza dworem. Nie nauczono ich dostrzegać i cenić prawdziwych wartości, ich uwaga skupiała sie na świecie materialnym - strojach, przedmiotach użytkowych, obrazach, dekoracjach, ceramice, jak też na sporcie i rozrywkach, od polowania po hazard.
Życie ich określały śmieszne protokoły i reguły etykiety, które uznawano za niezbędne dla władców, choć przyczyniały się jedynie do odsunięcia ich od prawdziwych zagadnień życia i rządów.
Po przyjeździe do Paryża, 17 maja 1770, została życzliwie przyjęta przez ludność stolicy, jednak z czasem stosunek ten uległ diametralnej zmianie z powodu zbytniej rozrzutności królowej oraz jej domniemanej ingerencji w sprawy państwowe. Pierwsze plotki, zaczęła rozpowszechniać metresa królewska - Madame du Barry, zazdrosna o urodę Austriaczki. Przypisała jej słowa do dziś uważane, za słowa Antoniny; gdy wieśniacy krzyczeli: "jesteśmy głodni, nie mamy chleba" to miała odpowiedzieć "to jedzcie ciastka". W rzeczywistości to fatalne zdanie znane było już przed stu laty, zanim Antonina pojawiła się we Francji. Przypisywano je najpierw infantce hiszpańskiej - Marii Teresie - żonie Ludwika XIV, pisze o tym Rousseau w 1737, następnie ok. 1752 miała je podobno wygłosić królewska ciotka - Madame Zofia lub Madame Wiktoria.
[edytuj] Niepopularna królowa Francji
Ludzie z początku byli przychylni nowej monarszej parze. Z radością witali nowego króla i jego piękną młodą żonę. Ona sama była zachwycona, bo wydawało jej się, że oto spełniło się przeznaczenie i napisała do matki, cesarzowej Marii Teresy: "Chociaż Bóg zrządził, że urodziłam się w randze, jaką teraz posiadam, nie mogę nie zdumiewać się wyborem Opatrzności, za którego sprawą ja, najmłodsze z twoich dzieci, zostałam wybrana na królową najwspanialszego królestwa Europy".
Kolejne oszczerstwa pod adresem królowej dotyczyły pałacyku Petit Trianon. Mówiono nieprawdę, że sama kazała go zbudować, po czym pokryła jego ściany złotem i brylantami.
Gdy w 1778 roku Maria Antonina zaszła w pierwszą ciążę, sugerowano różnych ojców. Kandydatami byli: Książę de Coligny i brat Ludwika XVI - hrabia d'Artois, który na pewno miał coś wspólnego z rozpowszechnianiem tych nowinek. Co do drugiego dziecka również posypały się teorie ojcostwa. Królową oskarżano o rozwiązłość seksualną. Przypisywano jej związki zarówno z wieloma mężczyznami, jak i kobietami. Pamflety dostarczały tylu szczegółów o intymnych stosunkach, że do dziś historycy zadają sobie pytanie, czy Maria Antonina była lesbijką. Plotki tego typu dotyczyły jej pierwszej przyjaciółki, księżniczki Lambelle a także późniejszej - pani de Polignac. Widywano je, jak chodziły pod rękę, jak całowały się po policzkach, rozmawiały godzinami trzymając się za ręce. Jeżeli jednak spojrzymy na samotne dzieciństwo arcyksiężniczki, bliski związek emocjonalny z ukochaną siostrą Marią Karoliną; ogromna tęsknota do matki (wyrażana w każdym liście). Wszystkie te czynniki mogły spowodować potrzebę znalezienia kogoś bliskiego, kogoś takiego jak dobra przyjaciółka.
[edytuj] Afera naszyjnikowa
Zobacz więcej w osobnym artykule: Afera naszyjnikowa.
We Francji w latach 70. i 80. XVIII wieku wzmagała się nieustannie pauperyzacja ludności, głównie na skutek szybko rosnących obciążeń podatkowych. Nie płacili podatków tylko magnaci, arystokracja i purpuraci kościelni. Rósł też deficyt skarbu królewskiego, bo choćby tylko wydatki dworu monarchy pochłaniały 10 procent budżetu państwa.
Dla uspokojenia narastającej determinacji i gniewu ludu konieczne było znalezienie winnego za ten stan rzeczy. Król dobrotliwy i ugodowy, próbujący zaprowadzić jakieś reformy, na takiego kozła ofiarnego się nie nadawał. Natomiast królowa, cudzoziemka, otoczona przepychem, błyszcząca urodą i bogactwem - jak najbardziej. Ją więc oskarżano w licznych pamfletach o rozwiązłość, wiarołomstwo, spiski i trwonienie majątku państwowego. Oliwy do ognia oskarżeń dolała tzw. "afera naszyjnikowa". Dotyczyła ona wielkiego oszustwa finansowego, rozegranego w 1784/1785 w imieniu królowej, choć bez jej udziału i wiedzy, w gronie jednego kardynała, zabiegającego o jej względy, jednej hrabiny (z małżonkiem) z dworu królowej i dwóch bankierów-jubilerów, mających na zbyciu najdroższy naszyjnik wszech czasów, zwany "klejnotem dla królów".
[edytuj] Upragnione macierzyństwo
19 grudnia 1778, Maria Antonina po raz pierwszy została matką. Na świat przyszło jej pierwsze dziecko - Maria Teresa Charlotta, (która w późniejszych latach swojego życia poślubiła Ludwika Antoniego, starszego syna hrabiego d'Artois, i zmarła bezpotomnie w 1851).
Podczas tego pierwszego porodu ponad sto pięćdziesiąt osób stłoczyło się w sypialni królowej, u jej łoża zabezpieczonego przed naporem tłumu tylko złotą balustradą - aby oglądać, jak rodzi się jej pierwsze dziecko. Widzowie zachowywali się się w sypialni tak strasznie, że to, co Mademe Campan nazwała "okrutną etykietą" oglądania królewskich narodzin, zostało wkrótce zniesione. Narodziny drugiego dziecka były więc znacznie spokojniejsze, i tylko garstka osób powitała przyjście na świat nowego delfina.
Jako następny urodził się Ludwik Józef (12 października 1781), który z powodu gruźlicy kości, zmarł 4 czerwca 1789.
Kolejny był Ludwik Karol, książę Normandii. Gdy na gilotynie ścięto jego ojca stał się formalnym spadkobiercą tronu. Zmarł w wieku 10 lat, również z powodu gruźlicy kości. Jako ostatnia urodziła się Zofia Helena Beatrycze, latem 1786. Z nieznanych powodów zmarła nagle w wieku niespełna 11 miesięcy w 1787.
[edytuj] Ostatnie lata przed burzą
Były to już lata tuż przed Wielką Rewolucją Francuską i królowa, okrzyknięta przez gawiedź paryską jako Madame Deficit, stała się winną za cały ówczesny finansowy krach Francji. W rzeczywistości Maria Antonina była o wiele mniej rozrzutna niż następczyni (od 1804), cesarzowa Józefina, która posiadała 500 toalet i 700 par butów (i robiła długi na miliony).
Takie też było jedno z głównych oskarżeń, obok zdrady narodowej, jakie postawił jej później Trybunał Rewolucyjny, skazując w 1793 na szafot.
Tak naprawdę tragiczny wątek życia Marii Antoniny zaczął się rozwijać już przed narodzinami swych dzieci. Królowa była dobrą, kochającą matką, ale nie wiedziała nic o rządzeniu, podobnie jak jej mąż. Uwielbiała przyjęcia i ekstrawagancję. Przydomek Madame Deficit zyskała sobie dzięki ciągłemu trwonieniu pieniędzy. Została nałogową hazardzistką. Tymczasem warunki życia we Francji, życia zwykłych poddanych, pogarszały się z każdym dniem. Panował głód i kraj przeżywał straszny kryzys finansowy, ale Maria Antonina i jej mąż, zamknięci w wystawnym Wersalu, byli ślepi i głusi na te problemy.
Niezadowolenie rosło. Arystokracja dworska nie chciała żadnych zmian. Uwielbiała ekstrawaganckie życie, pełną przepychu modę i niekończące się przyjęcia. Maria Antonina nie przestawała szastać pieniędzmi. Szalenie lubiła piękne wyroby utalentowanych rzemieślników francuskich, nie mówiąc o modnych strojach, wytworach modystek. Rozrzutna moda i nieumiarkowane wydatki osiągnęły katastrofalne rozmiary i w końcu, w roku 1789, gniew ludu francuskiego doprowadził do wybuchu rewolucji.
[edytuj] Wybuch rewolucji
Po wybuchu rewolucji francuskiej, w 1789 roku Maria Antonina starała się o pomoc w rodzinnej Austrii. Niestety, nie przyniosło to większych rezultatów. Została przeniesiona w 1792 roku wraz z mężem i całym dworem do paryskiego pałacu Tuilerie. Jednak sytuacja rodziny królewskiej nadal była niepewna. Francja, aż huczała z pomysłami, co zrobić z królową. Chciano ją zamknąć w twierdzy, skazać za cudzołóstwo, a króla ożenić z córką jego kuzyna - Filipa Égalité, księcia Orleanu.
W takich warunkach zdecydowano się, uciekać na tereny przygranicze Francji, w nocy z 20 na 21 czerwca 1791 roku. Pomagał w przygotowaniach, szwedzki hrabia Axel Fersen (prawdopodobnie jedyny kochanek/ukochany królowej). Jednak w wyniku złej organizacji, złapano ich w Varennes i odesłano z powrotem do Paryża, tym razem już oficjalnie jako więźniów. Po nieudanej próbie ucieczki ze stolicy, została osadzona z mężem i dziećmi w wieży Temple.
Po ścięciu Ludwika XVI, przewieziono ją do więzienia zwanego Conciergerie i oskarżono o spisek przeciwko Francji. W więzieniu przyjęto byłą królową z szacunkiem. Cela była bardzo prymitywna: stało tam tylko łóżko i malutki parawan do załatwiania potrzeb osobistych. Codziennie przychodziły tłumy ludzi zobaczyć nową atrakcję turystyczną. Jednak stawała się rzecz niesamowita, ludzie zaczęli współczuć byłej królowej. Prywatne jednostki szykowały plany uwolnienia królowej, jednak były one z góry skazane na przegraną (Austriaczka nie chciała zostawić dzieci we Francji). Marię Antoninę poddano potajemnie wstępnemu przesłuchaniu - 12 października. Kiedy przyprowadzono królową do sądu, oczom widzów ukazała się, nie jak oczekiwali, wyniosła dama oblepiona diamentami, ale blada siwowłosa, dumna kobieta. To nieustanne krwotoki i trzymanie w zamknięciu przez dziewięć tygodni dały się we znaki (miała prawdopodobnie raka macicy).
[edytuj] Proces
Celem procesu było wyciągnięcie starych oskarżeń. Przesłuchiwano kilkudziesięciu świadków, którzy nie wznosili się nad poziom ordynarnych plotek. Z każdego zarzutu Maria Antonina wychodziła obronną ręką, zachowując spokój. Wtedy wystosowano kolejne oskarżenie o rzekome molestowanie seksualne Ludwika Karola przez matkę. Mało tego, to sam delfin namówiony przez opiekunów opowiadał o tych lubieżnych czynach. To był cios dla wdowy Capet, która straciła opanowanie: "sama natura odmawia odpowiedzi na takie oskarżenie wysunięte przeciwko matce" – mówiła w sądzie poruszona. Niektóre z współczujących przekupek krzyczały głośno, że należy zaprzestać procesu.
Przed śmiercią nie oszczędzono królowej chwil upokorzenia. Kiedy próbowała się przebrać w niewielkim zagłębieniu celi, jeden z żandarmów podszedł i zaczął się jej przyglądać. Zakryła chustą ramiona i błagała go, aby dał jej zmienić koszulę na osobności. Mężczyzna odmówił.
[edytuj] Śmierć
Rankiem 16 października 1793 roku, z celi więziennej wyprowadzono wychudłą i zniszczoną Marię Antoninę w obszarpanej czarnej sukni. Była więźniarką numer 280, znaną pod imieniem Wdowa Capet, nadanym jej przez rewolucjonistów. Była królowa została załadowana na wóz używany do transportu zwykłych przestępców. Przewieziono ją następnie przez ulice wypełnione szydzącym tłumem na szafot.
Relacje naocznych świadków mówiły, z jaką godnością i spokojem Maria Antonina szła na śmierć, jak lekko wbiegła na schody szafotu mimo związanych rąk. Możliwe, że już nie mogła doczekać się kresu cierpienia i poniżeń. Jej ostatnie słowa były skierowane do kata, któremu przypadkiem nadepnęła na nogę: "Przepraszam, monsieur, zrobiłam to niechcący".
Głowa Marii Antoniny została odcięta przez gilotynę o godzinie dwunastej piętnaście, 16 października 1793 roku. W 1815, po restauracji Burbonów, jej ciało zostało odnalezione w masowym grobie i przeniesione do królewskiej bazyliki Saint-Denis.
[edytuj] Ciekawostki
Na podstawie biografii Marii Antoniny powstał film Sofii Coppolli pt. Maria Antonina.
Na podstawie XVIII-wiecznej receptury odtworzono skład perfum królowej. Zawierały one mieszankę zapachów różnych kwiatów, m.in. róż, irysów, kwiatu pomarańczy i jaśminu, a także piżma i drzewa sandałowego. Perfumy pod nazwą "Ślad królowej" sprzedaje pałac w Wersalu.
[edytuj] Słynni kompozytorzy na dworze Marii Antoniny
- Andre Ernest Modest Gretry – wybitny kompozytor operowy z południowych Niderlandów (obecnie Belgia). Dzięki protekcji Marii Antoniny wystawił swe opery w Paryżu i Wersalu.
- Christoph Willibald Gluck – wybitny kompozytor niemiecki, uczył Marię Antoninę muzyki na dworze w Wiedniu.
[edytuj] Słynne zdania Marii Antoniny
W 1791 w państwie porozwieszane były plakaty Antoniny na których to była pokazana jako kaczka obwieszona naszyjnikami, a pod spodem widniał napis: Bez trudu połykam klejnoty, ale konstytucji nie przełknę.
Była to kolejna próba oczernienia królowej, gdyż tak naprawdę nie chciała kupować wielu klejnotów (Francji bardziej potrzebne są okręty, niż brylanty - powiedziała), nie przyjęła ich też od hrabiny du Barry.
Przypisywano jej, że kiedy usłyszała, że lud nie ma chleba, odpowiedziała: "Niech jedzą ciastka!". Patrz wyżej.
[edytuj] Genealogia
| Leopold Józef Lotaryński 1) ur. 11 IX 1679 zm. 27 III 1729 |
Elżbieta Karolina Burbon 2) ur. 13 IX 1676 zm. 23 XII 1744 |
Karol VI Habsburg ur. 1 X 1685 zm. 20 X 1740 |
Elżbieta Krystyna Welf ur. 28 VIII 1691 zm. 21 XII 1750 |
||||||||||
| Franciszek I Lotaryński ur. 8 XII 1708 zm. 18 VIII 1765 |
Maria Teresa Habsburg ur. 13 V 1717 zm. 29 XI 1780 |
||||||||||||
Ludwik XVI Burbon ur. 23 VIII 1754 zm. 21 I 1793 OO 16 V 1770 |
Maria Antonina Habsburg ur. 2 XI 1755 zm. 16 X 1793 |
||||||||
| Maria Teresa Burbon 3) ur. 19 XII 1778 zm. 19 X 1851 |
Ludwik Józef Burbon ur. 22 X 1781 zm. 4 VI 1789 |
Ludwik XVII Burbon ur. 27 III 1785 zm. 8 VI 1795 |
Zofia Helena Burbon ur. 9 VII 1786 zm. 19 VI 1787 |
||||||
- syn Eleonory Habsburżanki
- córka Filipa I Orleańskiego (młodszego syna Ludwika XIII Burbona i Anny Austriaczki)
- żona Ludwika (XIX) Burbona (syna Karola X Burbona i Marii Teresy Sabaudzkiej, córki Wiktora Amadeusza III Sabaudzkiego)
[edytuj] Źródła
- Fraser, Antonia - Maria Antonina: podróż przez życie, Warszawa 2006
- Zweig, Stefan - Maria Antonina, Warszawa 2005
| Poprzednik Maria Leszczyńska |
 |
Królowa Francji 1774-1791 (1791-1793 królowa Francuzów) |
|
Następca Maria Józefina Sabaudzka (tytularna) |
