Mat Beniowskiego
Z Wikipedii
Mat Beniowskiego – efektowny motyw matowy w partii szachów, w którym samotny skoczek matuje króla przeciwnika, jak pokazano na diagramie obok. Król jest szczelnie otoczony przez własne bierki i dusi się z powodu braku wolnego pola do ucieczki. Stąd pochodzi angielska nazwa tego mata - smothered mate (mat przez uduszenie). Bardzo często strona atakująca poświęca hetmana, by zmusić wieżę do zablokowania własnego króla. Motyw samobójczego ataku hetmana, zakończony matem skoczkiem znany jest również pod nazwą dziedzictwa Philidora, od nazwiska najsławniejszego szachisty XVIII wieku, François Philidora. Polska nazwa pochodzi od nazwiska Maurycego Beniowskiego, który poza rozlicznymi przymiotami był również niezłym szachistą (grywał w szachy m.in. ze swoimi przyjaciółmi Beniaminem Franklinem i Kazimierzem Pułaskim).
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| NN - Greco, 1620 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Pierwszy znany opis tego mata pochodzi z 1497 roku, z podręcznika Luisa Luceny. Można go również znaleźć w manuskryptach Gioachina Greco z 1620 roku. Diagram po prawej stronie przedstawia pozycję po jedenastym ruchu białych w partii z 1620 roku. Grający czarnymi Greco poświęcił już skoczka, by doprowadzić do tej pozycji. W decydującym ataku na roszadę białych nie waha się poświęcić również i hetmana, by umożliwić skoczkowi zadanie śmiertelnego ciosu:
- 11... Hxf2+
- 12. Kh1 Hg1+!
- 13. Wxg1 Sf2#
W partiach dawnych mistrzów można znaleźć wiele przykładów mata Beniowskiego. Motyw jest tak dobrze znany, że bardzo rzadko zdarza się w partiach współczesnych arcymistrzów, którzy z dużym wyprzedzeniem potrafią przewidzieć możliwość powstania tego rodzaju pozycji i im zapobiec. Matem Beniowskiego zakończyła się partia Jana Timmana z Nigelem Shortem, rozegrana w 1990 roku w Tilburgu (wygrana przez Timmana).
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| A.Griszczuk - R.Ponomariow, 2000 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
W ostatnich latach prawdopodobnie najsłynniejszym szachistą, który dostał mata Beniowskiego jest mistrz świata FIDE Rusłan Ponomariow. Na drugim diagramie przedstawiono pozycję z partii Aleksander Griszczuk - Rusłan Ponomariow, Torshavn, 2000. Czarne mają przewagę piona, jednak osłabiona pozycja króla prowadzi do szybkiej porażki.
- 24. Hf7 Gd7
- 25. Gxe6 Wxd8
W obronie przed matem konieczne było 25... Hf8, po czym ginie czarny skoczek, więc partia i tak jest przez czarne przegrana. Ponomariow po dżentelmeńsku pozwala się zamatować:
- 26. Hg8+ Wxg8
- 27. Sf7#
