Mchy
Z Wikipedii
| Mchy | |
 |
|
| Systematyka | |
| Domena | jądrowce |
| Królestwo | rośliny |
| Gromada | mszaki |
| Klasa | mchy |
| Nazwa systematyczna | |
| Bryopsida | |
Mchy (Bryopsida, Musci) - klasa roślin lądowych należących do typu (gromady) mszaków. Obejmuje ok. 14 tysięcy gatunków, w Polsce ok. 650. Większość mchów (95%) należy do prątników (Bryidae). W rozwoju mchów wyróżnia się dwa następujące po sobie pokolenia: płciowe (gametofit) wytwarzające gametangia (plemnie i rodnie) oraz bezpłciowe (sporofit) wytwarzające zarodniki.
Spis treści |
[edytuj] Charakterystyka
[edytuj] Budowa gametofitu
W rozwoju haploidalnego gametofitu wyróżnia się fazę splątka, później stadium łodygi i liści. Mchy przytwierdzone są do podłoża za pomocą rhizoidów. Gametangia wykształcają się w skupieniach na łodydze, otoczone okrywą z liści.
[edytuj] Splątek
Wykształca się różnie u różnych podklas. U prątników jest nitkowaty, z zieloną i asymilującą częścią nadziemną oraz brunatnymi chwytnikami. U torfowców jest początkowo nitkowaty, później blaszkowaty. Naleźliny wykształcają splątek początkowo bulwkowaty, później wyrastają z niego nitki i w końcu tworzy się twór splątany, wstęgowaty.
[edytuj] Łodyga
Łodygi wyrastają z pączków powstających na splątku. Ze względu na kierunek wzrostu i sposób rozgałęziania wyróżnia się łodygi:
- ortotropowe - o symetrii promienistej, rosnące prosto w górę i rozgałęziające się widlasto,
- plagiotropowe - o symetrii dwubocznej, płożące się po ziemi i rozgałęziające się pierzasto.
W budowie anatomicznej łodygi wyróżnia się: skórkę (epidermę), korę sklerodermę), tkankę zasadniczą (parenchymatyczną) i wiązkę środkową.
[edytuj] Liście
Z reguły całobrzegie, siedzące i najczęściej zbudowane z jednej warstwy komórek. Mają kształt zróżnicowany, typowy dla poszczególnych gatunków. Zwykle są większe na łodydze głównej i mniejsze na gałązkach bocznych. Mają podłużne zgrubienie, tzw. żeberko w części środkowej, pełniące funkcję wzmacniającą, a nie przewodzącą jak wiązki przewodzące u roślin naczyniowych. U nasady liścia często występują tzw. uszka powstające z większych od reszty i wypukłych komórek, u niektórych gatunków schodzą one na łodygę i zrastają się z nią (liście zbiegające). Liście ułożone są skrętolegle. U niektórych mchów występują tzw. nibylistki - nitkowate, liściokształtne wyrostki służące do zatrzymywania wody. U płonników liście pokryte są charakterystycznymi, podłużnymi listewkami, na przekroju poprzecznym wyglądającymi jak kolumny z kilku-kilkunastu komórek. Listewki te znacznie zwiększają powierzchnię asymilacyjną liścia i ułatwiają gromadzenie wody.
[edytuj] Budowa sporofitu
Diploidalny sporofit jest pokoleniem krótko żyjącym. Składa się ze stopy, sety, szyjki i puszki.
[edytuj] Rozmnażanie
Plemniki wnikają do wnętrza rodni, a jeden z nich łączy się z komórką jajową i powstaje zygota. Z zygoty powstaje roślina rozmnażająca się bezpłciowo (sporofit). Sporofit rozwija się początkowo wewnątrz rodni, a potem wyrasta ponad nią dźwigając na szczycie puszkę z zarodnikami. Sporofit związany jest stale z gametofitem i odżywia się jego kosztem. Zarodniki padają na podłoże i kiełkują w tzw. splątki. Wyrasta z nich ulistniony i żyjący samodzielnie gametofit. Do rozmnażania mchów konieczna jest obecność wody.
[edytuj] Znaczenie
- Mchy są organizmami pionierskimi. Potrafią kolonizować niegościnne, ubogie siedliska (skały, piaski). Dzięki zatrzymywaniu pyłów i rozkładowi mchów powstaje próchnica, a w konsekwencji możliwy staje się rozwój roślin bardziej wymagających.
- Mchy przystosowane są do gromadzenia dużych ilości wody (za sprawą skupienia łodyg w darń, gęstemu okryciu łodyg liśćmi, chwytnikami i parafiliami, porowatości skórki) chroniąc w ten sposób glebę przed erozją, zmniejszając szybkość i wielkość spływów powierzchniowych. Darnie mchów chronią też glebę przed szybkim wysychaniem i tym samym utrzymują w niej większą wilgotność.
- Głównie dzięki mchom (zwłaszcza torfowcom) możliwy jest rozwój torfowisk, a tym samym odkładanie torfu.
- Na jałowych wydmach mchy utrwalają ruchome podłoże i biorą istotny udział w procesie glebotwórczym.
- Przeciwdziałanie erozji.
- Na łąkach gospodarczych mszaki są elementem niepożądanym, gdyż gromadząc wodę, stają się często przyczyną zabagnień.
- Mchy wchodzą w skład różnych biocenoz wykorzystywanych przez człowieka.
- Mchy wykorzystuje się jako ściółkę, materiał do pakowania oraz podściółkę w uprawach truskawek i poziomek.
- Mchy są wykorzystywane do uszczelniania budynków.
[edytuj] Systematyka
[edytuj] Podklasa: bezlisty (Buxbaumiidae)
- Rząd: Buxbaumiales
- Rodzina: bezlistowate (Buxbaumiaceae)
- Rodzaj: bezlist (Buxbaumia)
- Gatunek: bezlist okrywowy (Buxbaumia viridis)
- Rodzaj: bezlist (Buxbaumia)
- Rodzina: Diphysciaceae
- Rodzina: bezlistowate (Buxbaumiaceae)
[edytuj] Podklasa: naleźliny (Andreaeidae)
- Rząd: naleźlinowce (Andreaeales)
- Rodzina: naleźlinowate (Andreaceae)
[edytuj] Podklasa: płonniki (Polytrichidae)
- Rząd: płonnikowce (Polytrichales)
- Rodzina: płonnikowate (Polytrichaceae)
[edytuj] Podklasa: prątniki, mchy właściwe (Bryidae)
- Rząd: płoniwowce (Pottiales)
- Rodzina: płoniwowate (Pottiaceae)
- Rząd: podsadnikowce (Splachnales)
- Rodzina: podsadnikowate (Splachnaceae)
- Rodzina: parzęchlinowate (Meesiaceae)
- Rodzina: parzęchlinkowate (Catoscopiaceae Boul. et Broth.)
- Rząd: prątnikowce (Bryales)
- Rodzina: białozębowate (Leucodontaceae)
- Rodzina: drabinowcowate (Cinclidiaceae)
- Rodzina: merzykowate (Mniaceae)
- Rodzina: miecherowate (Neckeraceae)
- Rodzina: osadniczkowate (Disceliaceae)
- Rodzina: płaskomerzykowate (Plagiomniaceae)
- Rodzina: prątnikowate (Bryaceae)
- Rodzina: próchniczkowate, mochwianowate (Aulacomniaceae)
- Rodzina: szmotłochowate (Bartramiaceae)
- Rodzina: świetlankowate (Schistostegaceae Schimp.)
- Rodzina: trzęsicowate (Timmiaceae)
- Rodzina: zdrojkowate (Fontinalaceae)
- Rodzina: Ephemeraceae
- Rodzina: Oedipodiaceae
- Rząd: rokietowce (Hypnales)
- Rodzina: błotniszkowate (Helodiaceae)
- Rodzina: drabikowate (Climaciaceae)
- Rodzina: gajnikowate (Hylocomiaceae)
- Rodzina: krótkoszowate (Brachytheciaceae)
- Rodzina: krzywoszyjowate (Amblystegiaceae)
- Rodzina: płaszczeńcowate, dwustronkowate (Plagiotheciaceae)
- Rodzina: rokietowate (Hypnaceae)
- Rodzina: tujowcowate (Thuidiaceae)
- Rząd: skrętkowce (Funariales)
- Rodzina: skrętkowate, zgliszczynowate (Funariaceae)
- Rząd: szurpkowce (Orthrotrichidales)
- Rodzina: szurpkowate (Orthotrichaceae)
- Rząd: widłozębowce (Dicranales)
- Rodzina: bielistkowate, modrzaczkowate (Leucobryaceae)
- Rodzina: opończykowate (Encalyptaceae Schimp.)
- Rodzina: skrzydlikowate (Fissidentaceae)
- Rodzina: widłozębowate (Dicranaceae)
- Rodzina: Diphysciaceae
- Rodzina: Ditrichaceae
- Rodzina: Grimmiaceae
- Rodzina: Seligeriaceae
[edytuj] Podklasa: torfowcowe, torfowce (Sphagnidae)
-
- Rząd: torfowce (Sphagnales)
- Rodzina: torfowcowate (Sphagnaceae)
- Rząd: torfowce (Sphagnales)
[edytuj] Podklasa: Archidiidae
- Rodzina: Archidiaceae
- Rodzaj: Archidium
- Gatunek: Archidium alternifolium (Hedw.)
- Rodzaj: Archidium
[edytuj] Podklasa: Tetraphidae
-
- Rząd: Tetraphidales
- Rodzina: czterozębowate (Tetraphidaceae)
- Rodzaj: Tetraphis
- Gatunek: Tetraphis pellucida Hedw.
- Rodzaj: Tetrodontium
- Gatunek: Tetrodontium brownianum (Dicks.)
- Rodzaj: Tetraphis
- Rodzina: czterozębowate (Tetraphidaceae)
- Rząd: Tetraphidales
[edytuj] Bibliografia
Szafran B. 1963: Musci - Mchy. Flora słodkowodna Polski. T. 16. Instytut Botaniki PAN, PWN. Warszawa.
