Odtrutka
Z Wikipedii
Odtrutka (antidotum) - substancja, która ma zdolność neutralizacji lub zmniejszenia toksyczności trucizny. Jej działanie najczęściej polega na tworzeniu z trucizną niewchłanialnego lub mniej toksycznego związku chemicznego. Wyróżnia się odtrutki swoiste (skierowane przeciw konkretnej truciźnie) i nieswoiste (ogólne, np. mleko czy węgiel aktywny przy zatruciach doustnych).
[edytuj] Klasyfikacja odtrutek
Odtrutki swoiste:
- Substancje przeprowadzające truciznę w związki nierozpuszczalne lub chelatowe. Wiążą się z trucizną obecną w ustroju dezaktywując ją.
- przykłady:
- wersenian dwusodowo-wapniowy - w zatruciach metalami ciężkimi
- dimerkaprol i penicylamina - w zatruciach niektórymi metalami
- przykłady:
- Reaktywatory - substancje normalizujące procesy metaboliczne, uwalniają zablokowany enzym samemu wiążąc się z toksyną obecną w ustroju.
- przykłady:
- obidoksym - w zatruciach pochodnymi fosfoorganicznymi w celu przywrócenia czynności enzymu acetylocholinesterazy
- azotyn amylu - w zatruciach cyjankami powodują powstanie methemoglobiny i połączenie się z nią cyjanków, które tym samym oddysocjowują z zablokowanej oksydazy cytochromowej.
- wersenian dwukobaltowy - w zatruciach cyjanowodorem i cyjankami
- przykłady:
- odtrutki witaminowe - stosowane w zatruciach substancjami, których działanie jest odwrotne do witamin
- przykłady:
- Witamina B6 w zatruciu izoniazydem
- Witamina K w zatruciu pochodnymi kumaryn
- przykłady:
- Substancje blokujące przemiany metaboliczne trucizn (stosowane jeśli trujące są metabolity)
- przykłady:
- etanol - w zatruciach alkoholem metylowym i glikolem etylenowym uniemożliwia powstanie toksycznych metabolitów (formaldehydu, kwasu mrówkowego, toksycznych pochodnych glikolu)
- przykłady:
- Substancje przyspieszające i ułatwiające metabolizm toksyn (stosowane jeśli metabolity są nietoksyczne):
- przykłady
- N-acetylocysteina - w zatruciu paracetamolem
- tiosiarczan sodu - w zatruciach cyjankami
- przykłady
- Związki redukujące - w zatruciach substancjami methemoglobinotwórczymi. Przykłady:
- Błękit metylenowy
- tionina
- Antagoniści działania farmakologicznego trucizn. Działają przez zablokowanie receptorów, z którymi wiąże się trucizna.
- przykłady:
- nalokson - w zatruciach opioidami
- flumazenil - w zatruciach benzodiazepinami
- atropina w zatruciach związkami fosforoorganicznymi
- penicylina krystaliczna - w zatruciach muchomorem zielonawym
- przykłady:
- Odtrutki swoiste oparte na działaniu przeciwciał
- przykłady
- przeciwciała przeciwko digoksynie i jadowi żmii
- Surowica
- przykłady
Odtrutki nieswoiste:
- tlen - w zatruciach tlenkiem węgla, siarkowodorem
- węgiel aktywowany adsorbujący toksyny na swojej powierzchni
- parafina ciekła
- środki wymiotne
Zobacz też: toksykologia.
Źródło: Steńczuk Witold (red.), Toksykologia. Podręcznik dla studentów, lekarzy i farmaceutów Wydanie IV, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2002, ISBN 83-200-2648-2