Opcja (ekonomia)

Z Wikipedii

Opcja jest to instrument finansowy o niesymetrycznym profilu wypłaty. Może być przedmiotem obrotu na giełdzie.

Opcja (w klasycznym rozumieniu) daje jej posiadaczowi ("nabywcy") prawo (lecz nie obowiązek) do nabycia (w przypadku opcji kupna - ang. call) lub sprzedaży (w przypadku opcji sprzedaży - ang. put) danego dobra po z góry określonej cenie. Prawo to może być zrealizowane w dniu wygaśnięcia opcji (opcja europejska) lub w dowolnym dniu od daty zawarcia kontraktu opcyjnego do daty wygaśnięcia włącznie (opcja amerykańska), ew. w kilku ściśle określonych datach (opcja bermudzka).

W przeciwieństwie do nabywcy, sprzedający opcję ("wystawca") jest zobowiązany do sprzedania lub zakupu danego dobra od nabywcy opcji, jeżeli ten uzna, że zechce z posiadanego prawa skorzystać (czyli uzna wykonanie opcji za opłacalne). W praktyce opcja zostaje zrealizowana, jeśli przewidywana przez nią cena jest lepsza niż cena oferowana na wolnym rynku w danym czasie. Zysk nabywcy opcji jest wówczas równy różnicy między ceną rynkową, a ceną realizacji opcji.

Z tego względu w wielu wypadkach rozliczenie opcji odbywa się nie poprzez zawarcie faktycznej transakcji do której opcja uprawnia (rozliczenie rzeczywiste), lecz jedynie przez wypłatę posiadaczowi opcji przez wystawcę sumy pieniężnej, odpowiadającej w/w różnicy cen (rozliczenie nierzeczywiste). Z reguły rozliczenie rzeczywiste stosuje się w przypadku towarów oraz obligacji. W przypadku innych aktywów, częściej spotykane jest rozliczenie nierzeczywiste.

W zamian za nabycie opcji nabywca płaci wystawcy cenę, zwaną premią opcyjną. Wartość opcji silnie zależy nawet od niewielkich wahań notowań przedmiotu transakcji, ponadto zależy ona od różnych innych czynników, dlatego wartość opcji trudno jest wyceniać. Istnieją różne metody i modele określania ceny opcji.

[edytuj] Specyfikacja opcji

Każda opcja jest kontraktem pomiędzy dwoma podmiotami (wyjątkiem są kontrakty notowane na giełdzie, gdzie kontrakt nie zawierany jest między stronami bezpośrednio, lecz drugą stroną de facto jest giełda).

Kontrakt opcyjny może być bardzo skomplikowany, ale minimalnie musi zawierać następujące specyfikacje:

jakie prawo daje posiadaczowi opcja, czy jest to opcja dająca prawo kupna czy prawo sprzedaży.
sposób rozliczenia (rzeczywisty czy nierzeczywisty)
ilość i rodzaj instrumentu bazowego (np. 100 akcji firmy XYZ, 1 mln $)
cenę wykonania, która jest ceną po jakiej będzie dokonana transakcja po wygaśnięciu opcji
przy rozliczeniu nierzeczywistym - sposób wyznaczania ceny rozliczeniowej (rynkowej)
datę wygaśnięcia opcji
datę lub daty możliwego wykonania (jeśli opcja nie jest europejska)
standard kwotowania opcji na rynku - np. w przypadku opcji giełdowych zazwyczaj stosowane są mnożniki np. 100 lub 10 (na GPW opcje na indeks WIG 20 kwotowane są z mnożnikiem 10), mnożąc kurs opcji przez mnożnik otrzymujemy premie za jaką są handlowane opcje.
w przypadku opcji egzotycznych - dokładną funkcję wypłaty tj. wzór lub algorytm wyliczania wartości kwoty rozliczenia z tytułu wykonania opcji

[edytuj] Rodzaje opcji

Główny podział opcji wygląda następująco:

Opcje na rynku regulowanym.
- opcje na akcje
- opcje na towary
- opcje na obligacje i stope procentową
- opcje na indeksy
- opcje na kontrakty futures
opcje na rynku nieregulowanym (OTC)
- opcje na stopę procentową
- opcje na waluty
- opcje na swapy

Podział opcji ze względu na styl

opcja europejska - może byc wykonana tylko w momencie wygaśnięcia
opcja amerykańska - może być wykonana przed terminem wygaśnięcia
opcja egzotyczna - opcja która może być wykonana tylko w ściśle okreslonych warunkach i przy zachowaniu szeregu warunków.

[edytuj] Metody wyceny opcji

Wartość opcji może być wyliczona poprzez zastosowanie metod wyceny opartych na następujących współczynnikach:

bieżącej ceny instrumentu bazowgo
ceny rozliczenia opcji
kosztu utrzymywania otwartej pozycji, wliczając utracone odsetki i dywidendy
czasu do wygaśnięcia opcji
przewidywanej przyszłej zmienności ceny instrumentu bieżącego

Do wyliczenia ceny opcji opracowano kilka modeli. Łatwym w zastosowaniu jest wzór Blacka-Scholesa, ale lepsze rezultaty dają różne odmiany modeli GARCH (Generalized Autoregressive Conditional Heteroscedasticity), które są już bardziej skomplikowane obliczeniowo. Główną różnicą jest to, że w modelu Blacka-Scholesa zakłada się, że zmienność (volatility) ceny papieru wartościowego jest stała w czasie, natomiast w modelach GARCH nie ma takiego założenia, co bardziej odpowiada rzeczywistości.

[edytuj] Opcje na GPW

Na GPW notowane są obecnie opcje na indeks WIG20. Wprowadzono standardu w oznaczeniu opcji, przykładowe oznaczenie opcji na warszawskiej giełdzie jest następujące OXYZkrccc, gdzie:

O - rodzaj instrumentu,
XYZ - kod określający nazwę instrumentu bazowego (określony uchwałą Zarządu Giełdy),
k - kod określający typ i miesiąc wygaśnięcia opcji (określony uchwałą Zarządu Giełdy),
r - ostatnia cyfra roku wygaśnięcia,
ccc - oznaczenie kursu wykonania.