Opera mydlana
Z Wikipedii
Opera mydlana (ang. Soap opera) – gatunek telewizyjny bliski serialowi telewizyjnemu, często mylony z telenowelą. Różni się jednak od niej wieloma cechami. Humorystyczny, ale pogardliwy wydźwięk terminu powoduje, że jest on rzadko używany przez samych twórców.
Opery mydlane są kontynuatorkami popularnych w XIX wieku drukowanych w gazetach powieści w odcinkach oraz późniejszych powieści radiowych (takich jak polskie słuchowiska Matysiakowie czy W Jezioranach).
Opera mydlana jest najpowszechniejszym gatunkiem serialowym na świecie.
Spis treści |
[edytuj] Charakterystyka
Opery mydlane pojawiają się zazwyczaj kilka razy w tygodniu, od poniedziałku do piątku, i trwają od 25 do 50 minut. Emitowane są zazwyczaj w godzinach od 11 do 16, czyli tzw. daytime (choć niektóre polskie produkcje pojawiają się w tzw. prime time po godzinie 16, a także w weekendy). Ich głównym celem jest dostarczenie widzom rozrywki. Są one osadzone w rzeczywistości, zazwyczaj współczesnej lub nawet równoczesnej widzowi. Natomiast miejsce ich akcji jest raczej nieokreślone, a nawet jeżeli jest znane to nie ma to większego znaczenia dla jej przebiegu. Opery mydlane przedstawiają sytuacje rodzinne i zawodowe, codzienne problemy bohaterów, pochodzących głównie z klasy średniej (w polskich produkcjach) lub wyższej (produkcje zagraniczne). Są to zazwyczaj historie wielowątkowe, z kilkunastoma głównymi bohaterami, powiązanymi wspólnym miejscem pracy (szpital, kancelaria adwokacka, instytut naukowy) lub więzami pokrewieństwa, oraz licznymi postaciami epizodycznymi.
Opery mydlane nie są oczywiście gatunkiem jednorodnym; istnieją pewne różnice między produkcjami polskimi a zagranicznymi, głównie amerykańskimi, które przedstawiają "prawdziwe" życie ludzi z wyższych sfer. Natomiast na pograniczu opery mydlanej i filmu dokumentalnego znajduje się gatunek telewizyjny zwany docu soap, który różni się od klasycznej opery mydlanej tym, że zamiast fikcyjnych postaci granych przez aktorów, obejrzeć można prawdziwych ludzi w prawdziwych sytuacjach życiowych (zakładając jednak, że nie grają oni przed kamerą).
Opera mydlana:
- Jest niekończącym się, wielowątkowym serialem. Wątki mogą biec równoległe lub krzyżować się wzajemnie, niektóre znikają, pojawiają się nowe. Wynika to z faktu, iż niektórzy grający w nich aktorzy po kilku latach produkcji są zbyt znudzeni lub, obawiając się zaszufladkowania, rezygnują z roli, by po kilku latach do niej powrócić (jeśli oczywiście grana przez nich postać nie została na ekranie uśmiercona). Same postacie mogą się zmieniać. Charakterystyczny jest brak głównego wątku, wiodącego bohatera, brak tradycyjnego finału rozwiązującego wszystkie wątki. Gdy opera mydlana traci popularność, często po prostu zaprzestaje się kręcenia dalszych odcinków.
- Mają one bardzo dużą liczbę odcinków (w niektórych przypadkach nawet do kilkunastu tysięcy) i są nadawane niekiedy przez kilka, najczęściej kilkadziesiąt lat.
- Akcja na ekranie biegnie równolegle do czasu rzeczywistego (np. jeśli odcinek emitowany jest w poniedziałek a następny w środę, to akcja serialu w drugim odcinku rozgrywa się dwa dni po poprzednim).
- Opera mydlana powiela schematy zawarte w literaturze kobiecej, a głównie melodramatu i romansu. Kobiety przedstawiane w nich mają często atrakcyjną pracę, ciekawe hobby, stanowisko dające im władzę. Pojawiają się przed nimi nowe perspektywy, między którymi muszą wybierać.
- Często podział na części jest przypadkowy i gwałtowny. Niekiedy cały odcinek przedstawia jedno zdarzenie lub jedną postać.
- Opera mydlana najczęściej jest przedstawiona w formie kina stylu zerowego tzn. forma przekazu pozbawiona jest jakichkolwiek elementów artystycznych, nawiązań do innych utworów oraz nietypowych sposobów prezentacji fabuły.
[edytuj] Historia
Historia opery mydlanej sięga 1928 roku, kiedy to w USA zaczęto nadawać jedną z pierwszych radiowych oper mydlanych. W szybkim czasie programy te zaczęły zajmować 90% wszystkich sponsorowanych audycji. Opera to ironiczna nazwa wymyślona przez prasę amerykańską, z kolei określenie mydlana wywodzi się z faktu, iż głównymi sponsorami byli producenci środków czyszczących, co wzięło się z faktu, że emitowane dawniej opowieści czy to radiowe, czy telewizyjne nadawane były głównie z myślą o kobietach i dlatego w przerwach reklamowych nadawano przede wszystkim reklamy środków do prania, mydeł, itp.
Najbardziej znane opery mydlane to:
- amerykańskie: Dynastia, Dallas, Dynastia Colby'ch, Moda na sukces, Santa Barbara, Pokolenia, Żar młodości, Beverly Hills 90210, Melrose Place, Sunset Beach
Najdłuższe opery mydlane to:
- Guiding Light – serial poprzednio był nadawany w radiu, obecnie jest nadawany w telewizji. Obecnie liczy grubo ponad 17,000 odcinków (71 lat emisji). Jest nadawany w Stanach Zjednoczonych.
- The Archers (słuchowisko) – serial jest nadawany w radiu. Obecnie liczy ponad 15,490 odcinków (58 lat emisji). Jest nadawany w Wielkiej Brytanii.
- As The World Turns – serial jest nadawany w telewizji. Obecnie liczy ponad 13,280 odcinków (52 lata emisji). Jest nadawany w Stanach Zjednoczonych.
[edytuj] W Polsce
Pierwsze polskie opery mydlane to powieści radiowe Matysiakowie emitowana od 1956 r. oraz W Jezioranach od 1960 r. Oba słuchowiska od momentu powstania są nieprzerwanie nadawane raz w tygodniu i do dzisiaj przekroczyły już dwa tysiące odcinków. Natomiast pierwszą polską telewizyjną operą mydlaną był serial wyświetlany w latach 1988-1991 pt. W labiryncie, który był odpowiedzią na popularność latynoamerykańskich telenowel, a szczególnie Niewolnicy Isaury wyświetlanej w Polsce w 1984 r. W tamtym okresie termin opera mydlana nie był jeszcze znany i nazywano nowy gatunek telewizyjny telenowelami. Pierwszymi amerykańskimi operami mydlanymi w Polsce były wyświetlane od lipca 1990 r. Dynastia i Santa Barbara. W 1992 rozpoczęto emisję wszystkich 470 odcinków serialu Pokolenia, a od września 1994 roku zagościła obecna do dziś Moda na sukces. W latach 90., oprócz amerykańskich seriali sprowadzano też wiele telenowel z Ameryki Południowej i polska produkcja nie rozwijała się. Dopiero sukces Klanu wyświetlanego od 1997 zaowocował następnymi produkcjami. Inne polskie seriale najbliższe operom mydlanym to Złotopolscy, M jak miłość, Pierwsza miłość, Na Wspólnej, Plebania, Samo Życie, Na dobre i na złe.
Telewizja Polska w oficjalnym programie zdecydowanie unika terminu opera mydlana, nazywając swe tasiemce telenowelami (Klan, Złotopolscy, Plebania) lub rzadziej serialami (M jak miłość).
[edytuj] Typy oper mydlanych
Można wyróżnić dwa typy oper mydlanych – amerykańskie i brytyjskie – od nazw państw, w których te seriale mają najdłuższą historię.
Amerykański styl opery mydlanej – nierealistyczne seriale z niezbyt szybką akcją, kręcone (aktualnie z wyjątkiem serialu Guiding Light) w niezwykle przestarzały sposób (taki sam jak w latach 50. XX wieku). Wątki są często mało realne, a czasami nawet całkowicie nierealne (podróż w czasie). Bohaterami są często bogaci, mający wszystko ludzie. Ilość scen w plenerze jest niezbyt duża (za wyjątkiem Guiding Light, w którym od 29 lutego pojawiają się one często i w każdym odcinku).
Brytyjski styl opery mydlanej – seriale stawiające na jak największy realizm. Szybsza i żywsza akcja, niż w amerykańskich soap operach. Nie ma zmartwychwstań, ani innych dziwnych wątków (są one jak najbardziej realne). Bohaterami są najczęściej przedstawiciele średniej klasy społeczeństwa. Sceny w plenerze występują we właścwie każdym odcinku.
[edytuj] Przyszłość gatunku
Przyszłość oper mydlanych maluje się różnie, zależnie od kraju. W USA, gdzie te seriale mają najdłuższą historię, maluje się ona niezbyt dobrze. W ciągu kilkunastu lat oglądalność tych seriali w tym kraju gwałtownie zmalała. Aby zwiększyć oglądalność stosuje się różne, często dramatyczne metody. Seriale są naszpikowane przemocą i wulgaryzmami, występuje coraz więcej wątków sensacyjnych, zamiast wątków obyczajowych, starzy członkowie obsady są dyskryminowani i zastępowani na planie przez rzesze młodych aktorów, na których skupia się cała akcja seriali.
Inaczej maluje się przyszłość oper mydlanych w drugim kraju pod względem długości ich historii, czyli Wielkiej Brytanii. Tam opery mydlane są wciąż bardzo popularne. Najpopularniejsze z nich – EastEnders i Coronation Street – zdobywają wysokie miejsca w rankingach oglądalności.
Mimo iż brytyjskie opery mydlane nie cierpią na ciągnącą się latami utratę widowni, to jednak też od czasu do czasu szpikuje się je przemocą, aby osiągnąć jeszcze lepsze rezultaty oglądalności.
W pozostałych krajach świata opery mydlane są zazwyczaj wciąż popularnym gatunkiem. Zazwyczaj spowodowane jest to tym, że w większości krajów (oprócz USA, Wielkiej Brytanii i Australii) soap opera jest jeszcze dość młodym gatunkiem i nie zdążyła się jeszcze znudzić widzom.
[edytuj] Ciekawostki
- Guiding Light i As The World Turns to ostatnie na świecie telewizyjne opery mydlane emitowane do dziś od lat 50.
- Najstarsi aktorzy w amerykańskich operach mydlanych (nadal grający; TOP 4):
- Frances Reid (grająca Alice Horton); serial – Dni naszego życia; wiek – 94 lata.
- Helen Wagner (grająca Nancy Hughes); serial – As The World Turns; wiek – 90 lat.
- James Mitchell (grający Palmer'a Cortlandt'a); serial – All My Children; wiek – 88 lat.
- Eileen Herlie (grająca Myrtle Fargate); serial – All My Children; wiek – 88 lat.
- Na świecie najbardziej rozpoznawalną operą mydlaną jest Moda na sukces, jednak w Ameryce ze względu na swoją klasyczną czołówkę najbardziej rozpoznawalny jest serial Dni naszego życia.
- Obecnie jedynie dwóm operom mydlanym udało się przekroczyć próg 15.000 odcinków.
