Pal męki
Z Wikipedii
 |
Ten artykuł wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi. Należy w nim poprawić: Podział na działy podtematyczne. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdziesz na stronie dyskusji tego artykułu. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość. |
Pal męki lub pal (gr. σταυρóς, ξυλον) - według niektórych biblistów (H. Fulda, P. W. Schmidt, XIX/XX wiek) i wyznań religijnych (żydzi mesjanistyczni, Świadkowie Jehowy) narzędzie, na którym stracono Jezusa Chrystusa.
Spis treści |
[edytuj] Tło historyczne
W grece klasycznej (500 r. p.n.e. - 350 r. p.n.e.) podstawowym znaczeniem rzeczownika σταυρóς (stauros) jest słup, pionowy pal, belka, fragment palisady. Czasownik σταυρoω (stauroō) oznacza natomiast: ogrodzić słupami, otoczyć ostrokołem, palisadą. W tym znaczeniu słów tych używał już Homer, a następnie inni pisarze klasyczni. Z czasem wyraz stauroō zaczął też oznaczać: przymocować do słupa, pala, zaś po okresie klasycznym również ukrzyżować, we współczesnym tego słowa rozumieniu. Ukrzyżowanie niekoniecznie musi znaczyć, że to narzędzie śmierci składało się ze skrzyżowanych ze sobą belek, ponieważ nie była to nazwa narzędzia, lecz sposób uśmiercenia,może również znaczyć skrzyżowanie rąk na pionowym słupie, czyli palu.
An Expository Dictionary of New Testament Words (Słownik objaśniający wyrazy z Nowego Testamentu), opracowany przez W.E. Vine’a, podaje: „Stauros (...) oznacza przede wszystkim prosty słup lub pal. Do czegoś takiego przybijano złoczyńców skazanych na stracenie. Zarówno ten rzeczownik [stau·ros´] jak i czasownik stauroō — ‛przymocować do słupa lub pala’ — należy w ich pierwotnym znaczeniu odróżniać od kościelnego krzyża złożonego z dwóch belek. Kształt tego ostatniego wywodzi się ze starożytnej Chaldei, gdzie stanowił symbol boga Tammuza (przypominając mistyczne Tau, inicjał jego imienia), podobnie zresztą jak i w innych okolicznych krajach, łącznie z Egiptem. (...) Do połowy III wieku po Chr. kościoły albo zdążyły pozmieniać pewne doktryny wiary chrześcijańskiej, albo całkiem od nich odstąpiły. Chcąc podnieść prestiż odstępczego systemu kościelnego, zaczęto przyjmować do kościoła pogan, którzy się nie odrodzili przez wiarę, przy czym w dużej mierze pozwalano im zachować dotychczasowe pogańskie znaki i symbole. Z tych względów również Tau (czyli T), w najczęściej spotykanej postaci z obniżoną poprzeczką, przyjęto jako wyobrażenie krzyża Chrystusowego”. W opracowaniu zatytułowanym The Companion Bible podano pod hasłem „Krzyż i ukrzyżowanie” następujące wyjaśnienie: „Słowo ‛krzyż’ jest odpowiednikiem łacińskiego crux, ale greckie określenie stauros tak się ma do crux, jak ‛kij’ do ‛laski’. Homer używa wyrazu stauros w odniesieniu do zwykłego słupa lub pala, czyli pojedynczej belki. Podobne jest też znaczenie i zastosowanie tego słowa u wszystkich klasyków greckich. Nigdy nie oznacza ono dwóch belek, nałożonych w poprzek jedna na drugą. (...) W greczyźnie N[owego] T[estamentu] nie ma niczego, co by mogło wskazywać na dwie belki”. Inne słowo greckie występujące w Biblii i odnoszące się do narzędzia, którym Jezusowi zadano śmierć brzmi ksy´lon. Dodatkowo potwierdza ono, że stau·ros´ to prosty pal, bez żadnej poprzeczki. The Companion Bible podaje: „Słowo to [ksy´lon] (...) oznacza przede wszystkim sporą kłodę, kawał drewna przeznaczony na opał lub do innych celów. (...) Skoro tego ostatniego słowa [ksy´lon] użyto w miejsce poprzedniego stauros, staje się jasne, że oba terminy znaczą to samo. (...) Właśnie dlatego zastosowano wyraz [ksy´lon] (...) do określenia sposobu, w jaki poniósł śmierć nasz Pan, i oddano je przez ‛drzewo’ w Dziejach Apostolskich 5:30; 10:39; 13:29; Galatów 3:13; 1 Piotra 2:24 [Bw]”. We francuskim dziele Dictionnaire Encyclopédique Universel (Powszechny słownik encyklopedyczny) przyznano: „Przez długi czas wierzono, że krzyż jako symbol religijny to znak wyróżniający specjalnie chrześcijan. Tymczasem wcale tak nie jest”. A w książce pt. Dual Heritage—The Bible and the British Museum (Podwójne dziedzictwo — Biblia i Muzeum Brytyjskie) znalazło się stwierdzenie: „Zdumienie może wywołać fakt, że w greczyźnie Nowego Testamentu słowo ‛krzyż’ nie występuje. Wyrazem tłumaczonym na ‛krzyż’ jest zawsze greckie słowo [stau·ros´], które oznacza ‛pal’ lub ‛prosty słup’. Pierwotnie krzyż nie był symbolem chrześcijańskim; pochodzi on z Egiptu oraz od Konstantyna”. Natomiast w New Catholic Encyclopedia wyjaśniono: „W symbolice sztuki wczesnochrześcijańskiej nie spotykamy wyobrażenia zbawczej śmierci Chrystusa na Golgocie. Pierwsi chrześcijanie, pozostający pod wpływem starotestamentowego zakazu sporządzania rzeźb, nie byli skłonni przedstawiać w jakiejkolwiek formie nawet narzędzia [śmierci] Pana. (...) Wizerunek krzyża pojawia się w czasach Konstantyna”.
W I wieku n.e. powszechnie używano go do opisania egzekucji, często masowych (Józef Flawiusz). Łacińskim odpowiednikiem dla greckiego słowa stauros było łacińskie słowo crux, którego podstawowym znaczeniem były: pal, szubienica, męka, katusze.
[edytuj] Interpretacje i dyskusje
W Nowym Testamencie użyto stauros i stauroō do opisu sposobu uśmiercenia Jezusa Chrystusa. W większości przekładów tłumaczy się je na krzyż i ukrzyżowanie. Powszechnie uznają to największe kościoły chrześcijańskie i większość historyków. Niektórzy bibliści odrzucają jednak takie tłumaczenie ze względu na podstawowe znaczenie leksykalne słowa stauros, brak dokładnych opisów ukrzyżowania w Nowym Testamencie oraz brak (ich zdaniem) dowodów archeologicznych użycia krzyża w I wieku.1
Już w dziele wybitnego znawcy starożytnego Rzymu Justusa Lipsiusa De cruce libri tres (Antwerpia, 1629) przedstawiono argumenty za stosowaniem pojedynczego pala (crux simplex) podczas wykonywania kary śmierci obok pala z poziomą belką zawieszoną na górze (crux commissa) lub na środku (crux immissa) pala (przy czym Lipsius nie neguje tradycji o ukrzyżowaniu Chrystusa z użyciem crux immissa), lecz sam wyraża następujące stwierdzenia:
"Kiedy człowiek, z rozłożonymi rękoma, czci Boga z czystym sercem, przypomina krzyż" ("De Cruce Liber Primus", s. 25)
"Na krzyżu Pana były 4 kawałki drewna, belka pionowa, pozioma, kawałek drewna pod stopy i napis umieszczony u góry" ("De Cruce Liber Primus", s. 49)
Hermann Fulda w książce Das Kreuz und die Kreuzigung (Wrocław, 1878) broni tezy, że Jezus został zawieszony na prostym palu egzekucyjnym, bez dodatkowej poprzeczki, wbitym pionowo w ziemię. Jako dowody przedstawia:
- zwyczaj używania tego narzędzia w kaźniach bliskiego Wschodu,
- pośrednio sam opis cierpień Jezusa,
- liczne wypowiedzi dawnych Ojców Kościoła.
Natomiast profesor Uniwersytetu Bazylejskiego Paul Wilhelm Schmidt w dziele Die Geschichte Jesu (tom 2, Tybinga i Lipsk, 1904) szczegółowo omawia znaczenia słowa stauros i dochodzi do podobnego wniosku, że narzędziem, na którym zawieszono Jezusa był pal.
Dodatkowym argumentem wysuwanym przez zwolenników tego poglądu jest kilkakrotne użycie w Nowym Testamencie innego greckiego słowa o podobnym znaczeniu: ξυλον (ksýlon, dosłownie belka, drewniany słup), w większości przekładów Biblii tłumaczonym na "drzewo" (Dzieje Apostolskie 5:30, 10:39, 13:29; List do Galatów 3:13; 1 List Piotra 2:24).
[edytuj] Wypowiedzi Ojców Kościoła
Tzw. List Barnaby (prawdop. ok.130)
- "Podobnie także na krzyż [gr. stauros] wskazuje [Bóg] słowami innego proroka: 'Kiedy to wszystko zostanie dokonane? Pan mówi: kiedy drzewo [gr. ksylon] legnie i kiedy z drzewa krew pocieknie" (12:1)
- Powołując się na Mojżesza (Wj 17:11) mającego wzniesione ręce do góry stwierdza, że ten gest był "zapowiedzią krzyża [gr. stauros] i Tego, który miał cierpieć" (12:2)
- Powołując się, na miedzianego węża, którego Mojżesz (Lb 21:8) miał wystawić "na widok wszystkich", jako pierwowzór śmierci Jezusa, cytuje: "Mojżesz powiedział do nich: 'Jeśli ktoś z was zostanie ugryziony, niechaj przyjdzie do węża zawieszonego na drzewie [gr. ksylon] i będzie pełen nadziei". (12:5-7) (por. Jn 3:14n)
Meliton z Sardes w "Homilii Paschalnej" (2 połowa II w.)
- Pisząc Chrystusie: "Wieczorem zabity, a nocą pogrzebany. Na drzewie [gr. ksylon] Jego kości nie połamano." (w. 71)
- " Powiesili Tego, co ziemię zawiesił, przebodli tego, co niebo rozpostarł, przybili do drzewa [gr. ksylon] Tego, co wszystko utwierdził (...) był obnażony na drzewie [gr. ksylon]." (w. 95)
- "On został zawieszony na drzewie [gr. ksylon]." (w. 104)
Justyn Męczennik (ur.100):
- w "Dialogu z Żydem Tryfonem" (40:3) pisze o krzyżu: "A dalej rozkaz, by baranka pieczono w całości był symbolem męki krzyżowej, którą Chrystus miał wycierpieć. Baranka bowiem przy pieczeniu rozciąga się w kształt krzyża. Jeden prosty rożen przechodzi przez niego od dolnych członków aż do głowy, drugi przez grzbiet i do niego przywiązuje się nogi barankowe"; (91:2)
- "W krzyżu bowiem stoi pionowo jedna belka, której wierzchołek ma kształt rogu. Do niej przymocowana jest belka poprzeczna..." por. "Apologia" (I:60,1)
- "Biorąc krzyż za literę X [chi] orzekł, że (...) najwyższa potęga rozpostarła się po całym świecie na kształt owej litery"
Tertulian (ur.155):
- "My czcimy krzyż, wraz z belką poprzeczną (...) Wam natomiast należy się tym większa nagana, że poświęcacie okaleczone i pozbawione gałęzi drzewo, które inni poświęcili bóstwu w całości" ("Do pogan" 1,12)
- "My w każdym razie czcząc krzyż modlimy się do zupełnego i całego Boga" ("Apologetyk" 16,7)
- "Dla nas ochroną jest wiara. Jeśli ona nie jest wyczerpana (...) to trzeba tylko zrobić znak krzyża, wymówić jej przyrzeczenie..." ("Lekarstwo na ukłucie skorpiona" 1)
- "przy każdej czynności dnia codziennego znaczymy czoło znakiem krzyża" (De corona 3)
Hipolit Rzymski (ur. przed 170):
- "Starajcie się zawsze osłaniać swe czoło znakiem krzyża. Jest to bowiem znak męki, dany przeciwko szatanowi, jeżeli ktoś czyni go z wiarą, a nie dla dogodzenia ludziom..." ("Tradycja apostolska" 42)
Minucius Felix (III w. n.e.)
Minucius Felix wykazał, jak pierwsi chrześcijanie do owego czasu ustosunkowywali się do krzyża, pisząc w dialogu "Octavius" skierowanym do pogan, co następuje: „Nie oddajemy czci również krzyżom i wcale sobie tego nie życzymy. Wy natomiast, którzy poświęcacie swe bożki z drewna, czcicie też drewniane krzyże, chyba jako część składową waszych bogów. (...) Wasze zwycięskie trofea mają nie tylko wygląd zwykłego krzyża, lecz widnieje też na nich kształt człowieka tam przymocowanego” (The Ante-Nicene Fathers [Pisma przednicejskich Ojców Kościoła], tom IV, strona 191).
[edytuj] Ryciny Justusa Lipsiusa z książki "De Cruce Liber Tres"
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
[edytuj] Zobacz też
- Ukrzyżowanie
- Krzyż
- Krucyfiks
- Jezus Chrystus
- Przekład Nowego Świata
- Dyskusje na temat "Krzyż czy pal?"
[edytuj] Przypisy
1 Według książki Stanisława Kobielusa "Krzyż Chrystusa. Od znaku i figury do symbolu i metafory" (PAX, Warszawa 2000) istnieją gemmy pochodzące z późniejszych okresów (II i III) wieku przedstawiające ukrzyżowanie Jezusa Chrystusa na krzyżu z belką poprzeczną.
