Pan Tadeusz
Z Wikipedii
Ten artykuł wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość. |
Pan Tadeusz czyli ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 i 1812 we dwunastu księgach wierszem – poemat (gatunek literacki: epopeja narodowa z elementami gawędy szlacheckiej) Adama Mickiewicza.
Dzieło powstało w latach 1832-34 w Paryżu. Składa się z dwunastu ksiąg pisanych wierszem, trzynastozgłoskowym aleksandrynem polskim. Rękopis poematu znajduje się w Ossolineum we Wrocławiu wraz ze specjalną ozdobną szkatułką do jego przechowywania, z mahoniu i kości słoniowej, zamówioną przez Stanisława Tarnowskiego i wykonaną w 1873 przez lwowskiego artystę Józefa Brzostowskiego. Pierwsze wydanie "Pana Tadeusza" na ziemiach polskich powstało w Toruniu w 1858 r. w drukarni miejskiej dzierżawionej przez Ernsta Lambecka.
Czas akcji: pięć dni z roku 1811 i jeden dzień z roku 1812.
Spis treści |
[edytuj] Postacie
Bohaterem poematu jest szlachta polska. Miedzy innymi:
- Jacek Soplica (ksiądz Robak) – ojciec Tadeusza Soplicy, zabójca Stolnika, przybiera tożsamość mnicha i planuje powstanie przeciw Moskalom,
- Tadeusz Soplica – tytułowy bohater epopei, dwudziestoletni chłopak, syn Jacka Soplicy,
- Zosia – córka Ewy Horeszkówny, zakochana w Tadeuszu Soplicy,
- Sędzia Soplica – gospodarz Soplicowa, brat Jacka, gorący patriota,
- Telimena – opiekunka Zosi, mieszkanka Petersburga,
- Hrabia – krewny Horeszków, prawowity właściciel zamku, o który kłóci się z Soplicami
- Gerwazy Rębajło – klucznik Horeszków (służył jeszcze Stolnikowi),
- Protazy – woźny Soplicowa,
[edytuj] Księgi
- Inwokacja
- Księga I – Gospodarstwo
- Księga II – Zamek
- Księga III – Umizgi
- Księga IV – Dyplomatyka i łowy
- Księga V – Kłótnia
- Księga VI – Zaścianek
- Księga VII – Rada
- Księga VIII – Zajazd
- Księga IX – Bitwa
- Księga X – Emigracja. Jacek
- Księga XI – Rok 1812
- Księga XII – Kochajmy się
- Objaśnienia poety
- Epilog
[edytuj] Wątki
wątek miłosny Tadeusza i Zosi – wątek rozwijający się od początku utworu, kiedy to Tadeusz zauważa młodą dziewczynę. Potem Tadeusz myli Zosię z Telimeną. Następnie Tadeusz wyjawia stryjowi swą miłość do Zosi, a Zosia czule żegna Tadeusza. Wątek ten rozwija się przez cały utwór, aż doprowadza do wesela Tadeusza i Zosi.
wątek Stolnika – Stolnik był wielkim panem z rodu Horeszków, o czym opowiada Gerwazy w II księdze. Posiadał jedyne dziecko, Ewę Stolnikównę. To właśnie Jacek Soplica ubiegał się o jej rękę. Niestety jej ojciec podał Jackowi czarną polewkę, co oznaczało odrzucanie zaręczyn. Horeszko został zamordowany przez Soplicę w zamku podczas najazdu Moskali. Od tego momentu Gerwazy przysięgł sobie zemścić się na rodzie Sopliców.
wątek sporu o zamek – przez cały utwór przewija się spór o zamek Horeszków. Teoretycznie należy on do Sopliców, gdyż został nadany im podczas konfederacji targowickiej. Hrabia, Gerwazy - Klucznik i okoliczna szlachta zamierzają dokonać zajazdu na Sopliców. Podburza ich do tego Klucznik.
[edytuj] Adaptacje
Najbardziej znane adaptacje teatralne i telewizyjne:
- Pan Tadeusz – film z 1999 roku w reżyserii Andrzeja Wajdy
- 23 marca 1998 r. Polskie Radio zorganizowało Maraton z Panem Tadeuszem. W czasie czternastu godzin znani polscy aktorzy: Gustaw Holoubek, Krzysztof Kowalewski, Anna Seniuk, Krzysztof Gosztyła, Wiktor Zborowski, Joanna Trzepiecińska, Olgierd Łukaszewicz, Krzysztof Kolberger, Zbigniew Zapasiewicz, Jan Englert, Krzysztof Kołbasiuk, Andrzej Seweryn oraz Jerzy Trela (Epilog) przeczytali cały poemat. Maraton wyreżyserował Janusz Kukuła.
[edytuj] Zobacz też
Cytaty w Wikicytatach
- Michał Elwiro Andriolli – twórca ilustracji do Pana Tadeusza (1879-1882)
- XIII Księga Pana Tadeusza
[edytuj] Źródła
K. Wyka Pan Tadeusz studia o poemacie