Pedał

Z Wikipedii

Pedał (łac. pedalis – nożny) to część mechanizmu dźwigniowego służąca do wprawiania go w ruch za pomocą nacisku nogą.

Instrumenty muzyczne

Wykorzystywany m.in. w wielu instrumentach muzycznych.

Organy: klawiatura dla nog, zwykle budowana w oparciu o wzór klawiatury ręcznej (tzw. manuału) (analogiczny układ klawiszów "białych" i "czarnych", lecz o wiele szersza menzura, gdyż gra odbywa sie za pomocą czubka lub pięty); wcześniej w niektórych krajach (Włochy, Hiszpania i inne) miała formę odmienną, występując w postaci np. zwykłych okrągłych przycisków, układem nie przypominających klawiszów manuału. Partia pedału notowana jest zwykle na osobnej (trzeciej), dolnej pięciolinii (pierwszy znany na świecie przykład takiej notacji, autorstwa Adama z Wągrowca, pochodzi z ok. 1618 r.); może natomiast znajdować się na drugiej pięciolinii (w układzie z dwóch pięciolinii), przeznaczonej dla lewej ręki i posiadać wówczas oznaczenie Pedale (wł.), Pedal (niem., ang.), Pédale (fr.) lub ogólnie przyjęte Ped. Pedał w organach zwykle służy do prowadzenia dolnego, basowego głosu, gdyż klawiatura pedałowa obsadzona jest kilkoma lub kilkunastoma registrami (głosami) niskobrzmiącymi; nie są rzadkie natomiast przypadki użycia pedału (a dokładniej, wysokich głosów pedałowych) dla prowadzenia melodii w akustycznym dyszkancie lub do wykonania tzw. cantus firmus, przy akompaniamencie rąk, grających na manuale (manuałach). We współczesnych organach liczba klawiszów pedału wynosi 30-32; w poprzednich epokach była zwykle mniejsza i mogła nawet nie przewyższać ośmiu.

Pianino, fortepian: dwie lub trzy dźwignie pozwalające przede wszystkim na:

• zwiększenie wolumenu poprzez zaprzestanie tłumienia wszystkich strun (prawy pedał, pedał forte, rzadziej: pedał sustain)
• wyciszenie poprzez przesunięcie całego mechanizmu względem strun nieco w prawo lub przybliżenie młoteczków do strun (lewy pedał, pedał piano, wł. una corda)
• znaczne wytłumienie dźwięku poprzez umieszczenie między młoteczkami a strunami filcu (środkowy pedał pianina)
• zaprzestanie tłumienia jedynie aktualnie naciśniętych klawiszy (środkowy pedał fortepianu, pedał sostenuto).

Wibrafon: Dźwignia działająca podobnie jak prawy pedał fortepianu.

Harfa: trójstopniowa dźwignia pozwalająca na uzyskanie trzech różnych dźwięków poprzez naciągnięcie lub poluźnienie wszystkich jednoimiennych strun; harfa posiada ogółem siedem pedałów (po jednym na każdy dźwięk gamy diatonicznej C-dur).

Perkusja: dźwignia służąca do naciągania membrany na kotłach, zmiany brzmienia talerzy hi-hat bądź też do uderzania w bęben basowy (bęben wielki).

Pojazdy

W samochodzie wyróżnia się trzy pedały (od lewej):

• pedał sprzęgła, którego wciśnięcie rozłącza połączenie między silnikiem i skrzynią biegów (samochody z automatyczną skrzynią biegów nie posiadają pedału sprzęgła)
• pedał hamulca, którego wciśnięcie powoduje dociśnięcie szczęk hamulcowych do bębna lub klocków do tarczy
• pedał przyspieszenia (zw. pedałem gazu), którego wciśnięcie powoduje otwarcie przepustnicy w gaźniku, co zwiększa dopływ paliwa do silnika (samochody wyposażone w silnik wysokoprężny bądź w silnik benzynowy z wtryskiem paliwa nie posiadają gaźnika)

Zdarzają się również inne pedały, np. w wielu samochodach produkowanych na rynek amerykański, a także w niektórych modelach Mercedesa hamulec awaryjny (zw. ręcznym lub postojowym) jest uruchamiany pedałem. W produkowanym w latach 1908-1928 samochodzie Ford T pedały służyły do zmiany biegów.

W motocyklach pedały służą typowo do uruchamiania hamulca (prawy) i zmiany biegów (lewy).

Pedał rowerowy (zwany też platformą) to część układu napędowego roweru, która służy przenoszeniu energii z nóg rowerzysty, poprzez korby, do układu napędowego.

Wiele kajaków ma dwa pedały, ułatwiające manewrowanie. Naciśnięcie przez kajakarza prawego pedału powoduje wychylenie steru w prawo, a lewego - w lewo. Pozwala to na zmianę kierunku niezaburzającą rytmu wiosłowania.