Powstania tkaczy
Z Wikipedii
Powstania tkaczy w Lyonie – głośne bunty pracowników zakładów jedwabniczych w Lyonie w latach 1831 i 1834, w przededniu powstania ruchu robotniczego.
Spis treści |
[edytuj] Geneza
W 1540 r. zapewniono Lyonowi monopol na handel jedwabiem. Przyczyniło się to do powstania w szybkim czasie wielu warsztatów tkackich, z czego niemało zyskało światową renomę.
W 1683 r. pracowało w Lyonie i na jego przedmieściach 2 tys. tkackich warsztatów, w 1733 r. – 7,5 tys., zatrudniających 58 tys. tkaczy.
System feudalny w XVIII-wiecznej Francji był na tyle już nieudolny, że przyczynił się do ogromnego kryzysu gospodarczego. W 1788 r. 20 tys. z 58 tys. lyońskich tkaczy było bez pracy, jednak Lyon ciągle był największym ośrodkiem przemysłu jedwabniczego we Francji.
Wielka Rewolucja Francuska nie rozwiązała większości problemów gospodarczych, a nowi kapitaliści z początku XIX wieku nierzadko wykorzystywali strach przed bezrobociem do wyzysku tkaczy.
Kiedy przedsiębiorcy branży jedwabniczej odmówili uznania nowych taryf płac, ustanowionych przez komisję mieszaną przedstawicieli przedsiębiorców i robotników, 21 listopada 1831 w Lyonie wybuchł strajk protestacyjny. Lyońscy tkacze poszli za przykładem robotników paryskich, którzy 27 lipca 1830 r. zastrajkowali przeciw ostatnim niekorzystnym rozporządzeniom Karola X (tzw. ordonansom lipcowym), m.in. ograniczającym prawa wyborcze i likwidującym wolność prasy. Bunt w Paryżu przerodził się w rewolucję lipcową zwaną "Les Trois Glorieuses" ("Trzema dniami chwały"), uwiecznioną przez Wiktora Hugo w Nędznikach. Rewolucja lipcowa przyczyniła się nie tylko do wybuchu buntu w Lyonie, ale i do ożywienia ruchów narodowych i rewolucyjnych w Europie (m.in. do polskiego powstania listopadowego w 1830).
[edytuj] Przebieg powstań
Strajk rozpoczęty 21 listopada 1831 r. w wyniku szeregu prowokacji przerodził się w powstanie. Hasłem powstańców były słowa wyszyte na sztandarze koloru czarnego: "Żyć pracując, albo umrzeć walcząc" (Vivre en travaillant, ou mourir en combattant). Po trzydniowej walce zbrojnej wojska rządowe opuściły Lyon, a robotnicy opanowali miasto. Nie posiadając jednak samodzielnej organizacji politycznej, powstańcy nie potrafili wykorzystać swego zwycięstwa i nie przejęli władzy politycznej. Tkacze ograniczyli się do utworzenia tymczasowego sztabu, w którym dominującą rolę odgrywali właściciele drobnych warsztatów.
3 grudnia do miasta wkroczyły oddziały wojska, które stłumiły powstanie. W walkach ulicznych zginęło kilkuset tkaczy, a z Lyonu i jego przedmieść zesłano ponad 10 tysięcy osób.
W kwietniu 1834 r., w czasie kryzysu przemysłowego, wybuchło w Lyonie drugie powstanie, które miało już wyraźnie charakter polityczny. Bezpośrednimi przyczynami drugiego buntu tkaczy było uchwalenie niekorzystnej dla robotników ustawy o związkach zawodowych oraz represje wobec organizatorów powstania z 1831 r. Powstańcy z 1834 r. domagali się reform demokratycznych w całym kraju, widząc w tym szansę na polepszenie ich warunków życia i pracy. Główne walki toczyły się na lyońskim przedmieściu Croix-Rousse (będącym dziś jedną z dzielnic miasta). Tkacze walczyli pod czerwonym sztandarem i hasłem: "Republika albo śmierć". Drugie powstanie również zostało stłumione z całą bezwzględnością. Wojsko wyposażone w artylerię niszczyło domy i atakowało ludność cywilną nie zaangażowaną w powstanie. Po stłumieniu buntu rząd zorganizował olbrzymi proces sądowy (proces monstre), który trwał prawie rok. Wielu oskarżonych skazano na wygnanie, długoletnie więzienie lub roboty przymusowe.
[edytuj] Skutki i znaczenie
Klęska ruchu republikańskiego na początku lat 30. XIX wieku umocniła chwilowo pozycję francuskiego rządu. Bunty tkaczy przyczyniły się jednak do powstania samoświadomości robotników i poczucia wspólnoty ich interesów.
Karol Marks uważał ponadto pierwsze powstanie lyońskie za punkt zwrotny w rozwoju walki klasowej we Francji.
[edytuj] Bibliografia
- Jacques Bainville, Dzieje Francji, Warszawa 1946, s. 413.
- Gérard Corneloup, Les itinéraires du Patrimoine Mondial, ISBN 2-908295-49-0, Lyon 2000, s. 56-57.
- Jean Deniau, Lyon et ses environs, Arthaud 1954, s. 15.
- Georges Duby (red.), Histoire de la France. Dynasties et révolutions de 1348 à 1852, Paris 1986, s. 426-428.
- Gaston Migeon, Les Arts du tissu, Paris 1909, s. 76-85.
[edytuj] Zobacz też
- Historia Francji
- Powstania robotnicze
