Praca (działalność człowieka)
Z Wikipedii
 |
Ten artykuł wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi. Należy w nim poprawić: definicja. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość. |
Praca to miara wysiłku włożonego przez człowieka w wytworzenia danego dobra.
Praca jest to czynność świadomie wkładanego wysiłku (działalność lub oddziaływanie) człowieka - polegającego na wiedzy, doświadczeniu jak i swej intuicji - w celu osiągnięcia założonego przez niego celu.
Praca to czynności umysłowe i fizyczne podejmowane dla realizacji zamierzonego celu.
Poprzez działalność pracy człowiek generuje wartość ekonomiczną w postaci towarów lub usług.
Praca również i tego dotyczy, gdzie dla człowieka i za jego wiedzą i wolą, dochodzi do zastosowania czynności lub właściwości zwierząt, maszyn, narzędzi i materiałów.
Spis treści |
[edytuj] Podejście ekonomiczne
Najczęściej wyrażana jest ona w roboczogodzinach. Praca jest jednym z trzech czynników produkcji – pozostałe dwa to ziemia (ekonomia) oraz kapitał. W niektórych teoriach ekonomicznych praca nazywana jest kapitałem ludzkim, co czasami oznacza również zdolności posiadane przez siłę roboczą. Jeżeli ludzie wykonujący pracę są do niej dobrze przygotowani i posługują się zaawansowaną technologią, wtedy uzyskują dużą wydajność pracy. Mogą te same dobra wykonać szybciej i lepiej.
[edytuj] Praca według Adama Smitha
| „ | Roczna praca każdego narodu jest funduszem, który zaopatruje go we wszystkie rzeczy konieczne i przydatne w życiu, jakie ten naród rocznie konsumuje, a które stanowią bądź bezpośredni wytwór jego pracy, bądź też to, co nabywa za ten wytwór od innych narodów. | ” |
| — Adam Smith | ||
W ujęciu Smitha praca całego narodu odpowiada współczesnej kategorii produktu krajowego brutto. Definicja ojca współczesnej ekonomii podkreśla, że bogactwo społeczeństwa rodzi się z wykonywanej przez jego członków pracy. Jednak praca każdego człowieka może zostać źle spożytkowana, co owocuje niską wydajnością pracy. Pracownicy źle zorganizowani muszą włożyć dużo więcej wysiłku niż ci lepiej zorganizowani, aby wytworzyć te same dobra.
We współczesnych społeczeństwach pracę wykonują:
- przedsiębiorcy,
- pracownicy najemni.
[edytuj] Pracodawca
Pracodawca działa na własny rachunek. Zwykle jest posiadaczem swojego warsztatu pracy. Wchodzi w bezpośrednie relacje z klientami, którym oferuje wytworzone przez siebie towary lub usługi. W przedsiębiorstwach rodzinnych pracę oprócz właściciela znajdują członkowie jego rodziny. W spółkach obowiązki dzieli między siebie kilka osób, związanych ze sobą wspólną własnością warsztatu pracy.
Przedsiębiorca musi się zwykle wykazać wielką kreatywnością, która pozwala mu na utrzymanie się na rynku w obliczu stale rosnącej konkurencji. Jako przedsiębiorców można traktować osoby wykonywujące wolne zawody (np. adwokatów, artystów, dziennikarzy).
Szczególnym pracodawcą jest państwo. Przedsiębiorstwa państwowe tylko częściowo podlegają regułom gospodarki rynkowej. Relacje pracy są w nich regulowane przez polityków. W niektórych krajach demokratycznych po każdych wyborach politycy umieszczają w przedsiębiorstwach powiązane ze sobą osoby, którym odpłacają się w ten sposób za pomoc w prowadzeniu kampanii wyborczych. Błędy w zarządzaniu państwową firmą prowadzą do trwonienia ludzkiej pracy. Wydajność pracy w przedsiębiorstwach prywatnych jest znacznie wyższa niż państwowych. Prywatyzacja prowadzi zatem do wzrostu wydajności choć niekiedy towarzyszyć jej może lokalny wzrost bezrobocia, związany ze zwolnieniami restrukturyzacyjnymi w firmie będącej znaczącym pracodawcą na danym obszarze.
[edytuj] Pracownik
Pracownik najemny nie inwestuje własnego kapitału. W zamian za wykonywaną pracę otrzymuje od przedsiębiorcy wynagrodzenie. Pracodawca i pracownik są od siebie zależni. Ze względu na stopień przygotowania do wykonywania prac na określonym stanowisku roboczym można wyróżnić pracowników:
- wykwalifikowanych – posiadających właściwe przygotowanie teoretyczne i praktyczne,
- przyuczonych – posiadających pewne umiejętności wykonania prac (np. stażyści, uczniowie),
- niewykwalifikowanych – nie mających właściwego przygotowania do wykonania konkretnych prac.
Każdej osobie wykonującej pracę należy się za nią godziwe wynagrodzenie. Jeżeli jest ono wypłacane okresowo, to określa się je jako płacę (potocznie "pensja"). Często koszt pracy podaje się jako koszt roboczogodziny. W przypadku edukacji jednostką bywa czasami godzina lekcyjna (45 min).
Relacje między pracodawcą i pracownikiem określa sytuacja na rynku pracy. Przy dużym bezrobociu pracodawcy mogą rabunkowo wykorzystywać pracowników dyktując im bardzo niskie wynagrodzenia, za cięższą pracę. W takiej sytuacji przedsiębiorcom nie opłaca się inwestowanie w nowoczesne technologie zwiększające wydajność pracy.
Jeżeli na rynku brakuje pracowników, przedsiębiorcy muszą o nich zabiegać proponując im dodatkowe korzyści. Wydajność pracowników zależy od motywacji, która może zostać zwiększona dzięki odpowiednim systemom wynagradzania lub przez marketing wewnętrzny (np. budowę kultury korporacyjnej). Zastosowanie nowoczesnych technologii może zwiększyć wydajność pracy (np. automatyzacja produkcji). Nie jest to możliwe, bez podniesienia kwalifikacji pracowników przez inwestycje w edukację.
Termin siła robocza oznacza potencjalne zdolności i umiejętności ludzi do wykonywania pracy produkcyjnej i nieprodukcyjnej, natomiast praca jest formą wykorzystania siły roboczej. W zależności od wykonywanej działalności pracownicy realizują swoje zadania przez cały rok, bądź są zatrudniani sezonowo (np. w rolnictwie i budownictwie).
Zespoły pracowników mogą być zorganizowane w formie grup lub brygad. Grupy są to zespoły pracowników wykonujących tę samą pracę. Brygady są jednostkami wyodrębnionymi organizacyjnie w ramach przedsiębiorstwa i mają stały skład osobowy, w tym własne kierownictwo, na stałe przydzielone narzędzia pracy i przydzielone określone zadania produkcyjne. W brygadzie są pracownicy o różnych kwalifikacjach, jest w niej podział pracy oraz zróżnicowane wynagrodzenie, którego wysokość może być uzależniona od funkcji spełnianej przez pracownika, jego kwalifikacji, a także stopnia trudności i ilości wykonanej pracy.
Najszerszym pojęciem dotyczącym organizacji siły roboczej w przedsiębiorstwie lub innej jednostce organizacyjnej jest pojęcie załogi, przez którą rozumiemy zespół pracowników związanych z tą jednostką umową o pracę oraz zainteresowanych jej wynikami ekonomicznymi i produkcyjnymi.
[edytuj] Spółdzielczość
Spółdzielnia stanowi własność pracujących w niej osób, którzy organizują się, aby razem stworzyć warsztat pracy. Relacje między spółdzielcami łączą ze sobą pewne cechy relacji przedsiębiorca-pracownik. Spółdzielca z jednej strony wnosi swój wkład w powstanie spółdzielni i jest właścicielem swojego warsztatu pracy. Z drugiej strony podlega władzom spółdzielni, które podejmują decyzje w interesie jej członków.
W Polsce podczas tworzenia PRL wielu przedsiębiorstwom nadano formę spółdzielni. W rzeczywistości były one zarządzane przez funkcjonariuszy partyjnych, którzy nie liczyli się w żaden sposób ze zdaniem spółdzielców. Relacja w takim przedsiębiorstwie odpowiadała sytuacji pracodawcy i pracownika.
[edytuj] Podejście psychologiczne
Istnieją trzy główne postawy wobec pracy:
- nastawienie punitywne - człowiek postrzega pracę jako przymus, co wiąże się z traktowaniem pracy jako niezgodnej z wolą, stanowiącej efekt przemocy fizycznej, moralnej lub ekonomicznej (takie nastawienie częściej wykazują osoby, wykonujące proste prace fizyczne i posiadające stosunkowo niskie wykształcenie);
- nastawienie instrumentalne - człowiek traktuje pracę jako źródło zaspokojenia potrzeb;
- nastawienie autoteliczne - gdy praca jest postrzegana jako wartość, cel sam w sobie, źródło rozwoju osobistego, służy wartościom wyższym, jest sposobem życia i wiąże się ze sferą samorealizacji w pracy zawodowej.
[edytuj] Bezrobocie - brak pracy
Zobacz więcej w osobnym artykule: bezrobocie.
Ciemną stroną rynku pracy jest powstawanie zjawiska bezrobocia. Pracodawcy nie chcą ponosić kosztów utrzymania gorszych pracowników, kiedy mogą zatrudnić lepszych albo zastąpić ich nowoczesną technologią zwiększającą wydajność pracy. Restrykcyjne prawo pracy zmniejsza mobilność pracowników, co powoduje, że okres poszukiwania pracy jest dłuższy. Naturalne dla wolnego rynku okresy recesji prowadzą do szybkiego wzrostu bezrobocia w krótkim okresie.
Zastąpienie rynku pracy przez państwowe regulacje może zmniejszyć albo zlikwidować bezrobocie. W takiej sytuacji zmniejsza się motywacja pracowników, co znacznie pogarsza ich wydajność. Pracownicy mniej wydajni żyją na koszt tych bardziej pracowitych. W efekcie społeczeństwo jako całość biednieje.
Społeczeństwa, które inwestują w edukację młodzieży oraz dokształcanie już zatrudnionych pracowników, stają się bogatsze, od narodów wydających swoje dochody na inne cele. Wykwalifikowanym pracownikom łatwiej jest znaleźć lepszą pracę.
Populizm polityków rządzących niektórymi społeczeństwami prowadzi do tworzenia systemów prawnych zniechęcających pracodawców do legalnego zatrudnienia pracowników. W takiej sytuacji pojawia się "szara strefa", a bardziej aktywni pracownicy emigrują "za chlebem" do państw oferujących lokalnym pracodawcom lepsze rozwiązania prawne. Największą barierą w zatrudnieniu jest nadmierna biurokracja, która ogranicza działalność gospodarczą. Konieczność występowania o koncesje i zezwolenia zniechęca przedsiębiorców do tworzenia nowych miejsc pracy.
[edytuj] Zobacz też
- emerytura
- ergonomia (nauka o pracy)
- kariera
- prawo pracy (Kodeks pracy
- renta
- samozatrudnienie
- urlop
- zasiłek
- zawód
- związek zawodowy
- zwolnienie lekarskie
