Przełęcz Dukielska

Z Wikipedii

Jeden z pomników bitwy o przełęcz po jej słowackiej stronie

W zbliżeniu

Przełęcz Dukielska (500 m n.p.m.) – najniżej położona przełęcz w głównym grzbiecie Karpat. Znajduje się w centralnej części Beskidu Niskiego nad wsią Barwinek.

Przełęcz Dukielska od najdawniejszych czasów stanowiła bardzo wygodny punkt do przekraczania głównego grzbietu Karpat. Choć niektóre źródła wspominają o biegnących przez tę przełęcz drogach handlowych już w starożytności, powiedzieć z całą pewnością można, że już w XIV w. n.e. wiódł tędy trakt handlowy z Polski na Węgry i dalej – na Bałkany. Konkurował on z traktem wiodącym przez nieodległą Przełęcz Beskid nad Czeremchą. Jednak tamta przełęcz, mimo iż wyższa o 81 m, z powodzeniem opierała się tej konkurencji. Wszystko to za sprawą młak na samej Przełęczy Dukielskiej i często wiejących tu fenów, które bardzo utrudniały komunikację szczególnie wiosną i jesienią. Ostateczne uregulowanie drogi przez Przełęcz Dukielską i budowę wygodnego traktu wykonano na początku XIX w. Przypieczętowało to ostatecznie los drogi przez przełęcz Beskid i przyczyniło się do rozwoju miast leżących na trakcie dukielskim.

Przez przełęcz, która już od czasów państwa Wiślan była niemal nieprzerwanie południową granicą Polski (poza okresami gdy Polska znikała z map), niejednokrotnie wkraczały na jej terytorium obce wojska. Od 1471 r. w czasie zatargów Kazimierza Jagiellończyka z Maciejem Korwinem przez przełęcz wędrowały wojska węgierskie. W 1619 r. lisowczycy szli tędy na pomoc powstańcom węgierskim. W 1657 r. przełęcz przekroczyły wojska Rakoczego. W czasie konfederacji barskiej nieopodal przełęczy na wzgórzu zwanym dziś Szańce istniał konfederacki obóz warowny. 14 maja 1772 przekroczył przełęcz austriacki korpus preszowskiej straży przedniej gen. Esterhazego wkraczający na ziemie I zaboru.

W 1914, w czasie I wojny światowej, na przełęczy toczyły się ciężkie walki. Jednak największą bitwę w historii Przełęczy Dukielskiej rozegrano we wrześniu i październiku 1944 w czasie bitwy o Przełęcz Dukielską, gdzie poległo około 90 tys. żołnierzy Armii Czerwonej, głównie powstańców Słowackich i Ukraińców.

Na przełęczy do roku 2007 działało całodobowe przejście graniczne Barwinek-Vyšný Komárnik na międzynarodowej trasie E371.

Poprzednią (patrząc od zachodu) przełęczą w granicznym grzbiecie Karpat jest Przełęcz Mazgalica, a następną - Przełęcz Beskid nad Czeremchą.

Piesze szlaki turystyczne:

Baranie (754 m n.p.m.) – Barwinek – Przełęcz Dukielska (500 m n.p.m.) – Czeremcha – Jasiel – Kanasiówka (823 m n.p.m.)
Przełęcz Dukielska - Zyndranowa

[edytuj] Bibliografia

Andrusikiewicz J., Boje o Przełęcz Dukielską (w:) „Wierchy” t. 37, Kraków 1968
Daszkiewicz A., Ruch oporu w regionie Beskidu Niskiego 1939 -1944, Warszawa 1975
Grzywacz-Świtalski Ł., Z walk na Podkarpaciu, Warszawa 1971
Kazimierczak S., Żołnierz losu nie wybierał, Warszawa 1982
Krosno – studia z dziejów miasta i regionu, T.I- III, red. J. Garbarcik, Kraków 1995
Luboński P., Operacja dukielsko-preszowska (w:) Magury’ 83, Warszawa 1983
Michalak J., Dukla i okolice, Krosno 1996
Moskalenko K., Uderzenie za uderzeniem, Warszawa 1974