Rajmund Lullus
Z Wikipedii
Błogosławiony Rajmund Lullus, Ramon Llull, "Doctor Illuminatus" (ur. 1232 w Palma de Mallorca, zm. 29 czerwca 1316 w Tunisie), filozof, poeta i teolog.
Prawdopodobnie do wieku 30 lat był dworzaninem Jakuba I Zdobywcy, następnie został pustelnikiem, a później tercjarzem franciszkańskim. Od tego okresu rozpoczyna się jego wyjątkowy zapał nawracania świata muzułmańskiego. W tym celu zalecał naukę języków orientalnych i odparcie filozofii arabskiej, zwłaszcza Awerroesa. Założył w Palma de Mallorca dla członków swojej wspólnoty szkołę, w której szczególny nacisk kładziono na naukę arabskiego i chaldejskiego. Później nauczał w Paryżu. Około 1291 roku udał się do Tunisu, głosił kazania dla Saracenów, rozprawiał z nimi o filozofii, i po krótkim pobycie w Paryżu powrócił na Wschód jako misjonarz. Po wielu ciężkich przejściach powrócił do Europy w 1311 roku, aby przedstawić przed Soborem w Vienne swoje plany nawrócenia Maurów. W roku 1315 udał się znów do Tunisu, gdzie został ukamienowany przez Saracenów.
Działalność literacką Rajmunda inspirował ten sam cel, co jego wysiłki misjonarskie i dydaktyczne. W licznych pismach (około 300), które wyszły spod jego pióra, po katalońsku, jak i po łacinie, stawiał sobie za cel wykazanie błędów awerroizmu i przedstawienie teologii chrześcijańskiej w taki sposób, aby sami Saraceni musieli ujrzeć prawdę. Mając ten sam cel na uwadze, wynalazł urządzenie mechaniczne, maszynę logiczną, w której podmioty i orzeczenia stwierdzeń teologicznych układały się w okręgi, kwadraty, trójkąty i inne figury geometryczne, a po poruszeniu dźwigni, przekręceniu korby albo obróceniu koła stwierdzenia tworzyły zdania prawdziwe lub fałszywe, same się dowodząc. Urządzenie to nazwał Ars Generalis Ultima lub Ars Magna i jego opisowi poświęcił swe najważniejsze prace.
U podstaw jego planu leżała filozofia teoretyczna, czy raczej teozofia, bo zasadniczym motywem metody Rajmunda było utożsamienie teologii z filozofią. Trzynastowieczna scholastyka twierdziła, że podczas gdy obie te nauki zgadzają się ze sobą, czyli co prawdziwe w filozofii nie może być fałszywe w teologii i vice versa, są to jednak rozłączne nauki, różniące się zwłaszcza tym, że teologia polega na objawieniu, a filozofia wyłącznie na rozumie. Arabowie całkowicie je rozdzielili, stosując podwójne standardy prawdy, zgodnie z którymi prawda w filozofii może być fałszem w teologii. Rajmund, wiedziony swoim zapałem odparcia nauki Arabów, zajął skrajnie przeciwne stanowisko. Utrzymywał, że nie ma różnicy między filozofią a teologią, między rozumem a wiarą, tak że nawet najwyższych tajemnic można dowieść używając logiki i Ars Magna. Oczywiście zrównywało to zupełnie prawdy zwykłe i nadprzyrodzone. Odmiennie od racjonalizmu Abelarda, racjonalizm Rajmunda był mistyczny: nauczał on wyraźnie, że w celu poznania najwyższych prawd rozumowi musi pomagać wiara, że gdy tylko wiara wypełni duszę swoim światłem, rozum, wzmocniony przez wiarę, "jest równie zdolny dowieść, że są trzy osoby boskie, jak to, że nie ma trzech Bogów". "Zależąc od łaski Boga" - pisał - "mam zamiar dowieść prawd wiary poprzez przekonujące rozumowanie". Z drugiej strony utrzymywał, że chociaż rozum potrzebuje Boskiej pomocy, wiara tak samo potrzebuje rozumu; wiara może nas zwodzić o ile rozum jej nie prowadzi. Ten, kto polega tylko na wierze, jest jak ślepiec, który polegając na zmyśle dotyku może czasem znaleźć to, czego szuka, ale często się myli - aby mieć pewność, że znalazł właściwy przedmiot, potrzebuje zarówno wzroku, jak i dotyku. Zatem Rajmund twierdził, że aby poznać prawdę o Bogu, potrzeba użyć zarówno rozumu, jak i wiary.
Te zasady podjęli kontynuatorzy Lulla, znani jako lulliści, którzy przez pewien czas mieli tak wielkie wpływy, że zdołali założyć na uniwersytecie w Barcelonie i Walencji katedry, propagujące doktrynę "Oświeconego Doktora". Władze kościelne poznały się jednak na niebezpiecznych konsekwencjach, wynikających z zatarcia różnicy między prawdami zwykłymi a nadprzyrodzonymi. Jego racjonalny mistycyzm potępił oficjalnie Grzegorz XI w 1376 roku, a potępienie to podtrzymał Paweł IV. Dzieła Rajmunda opublikowano w dziesięciu tomach in folio w Moguncji w latach 1721-1742. Oprócz tego istnieje kilka częściowych wydań jego prac. Jego wiersze i popularne traktaty, pisane po katalońsku, były w swoim czasie bardzo poczytne, a ich styl wyrobił Rajmundowi wysoką pozycję w historii średniowiecznej literatury hiszpańskiej. Najlepiej znane wydanie pracy, w której opisuje swoją maszynę logiczną, to wydanie sztrasburskie z 1651 roku. "Rivista Lulliana", periodyk poświęcony przedstawianiu filozofii Rajmunda, ukazywał w Barcelonie w latach 1901-1905.
Rajmund Lullus został beatyfikowany przez Klemensa XIII w 1763, w liturgii wspominany jest 29 czerwca. Przez niektórych bywa porównywany, ze względu na swą działalność misyjną i zainteresowanie kulturą arabską, z bł. Karolem de Foucauldem lub nawet ze św. Pawłem Apostołem.
