Ravensbrück (KL)
Z Wikipedii
Konzentrationslager Ravensbrück, Schutzhaftlager Ravensbrück, Frauen-Konzentrationslager Ravensbrück - niemiecki obóz koncentracyjny usytuowany w wiosce Ravensbrück, niedaleko miejscowości Fürstenberg w Brandenburgii, w Niemczech. Został założony w listopadzie 1938 r., funkcjonował w latach 1939-1945.
Spis treści |
[edytuj] Historia obozu
Z rozkazu Heinricha Himmlera w listopadzie 1938 r. grupa więźniów z pobliskiego KL Sachsenhausen rozpoczęła konstrukcję obozu dla kobiet. Ravensbrück przejął funkcję głównego obozu kobiecego, pełnioną wcześniej przez KL Lichtenburg. Pierwsza grupa kobiet dotarła w marcu 1939. Początkowe założenia budownicze zakładały 15 000 więźniarek, obóz jednak był wielokrotnie powiększany.
Przy obozach zostały zbudowane hale produkcyjne (niem. Industriehof), w których więźniarki były wykorzystywane do prac niewolniczych, na rzecz firm niemieckich (m.in. Siemens & Halske).
W latach 1942-1944 w KL Ravensbrück przeprowadzano zbrodnicze doświadczenia pseudo-medyczne na więźniarkach – w większości młodych Polkach. Operacjom kostnym i mięśniowym poddano 86 więźniarek, w tym 74 Polki, przy czym wiele z tych, które przeżyły, zostało kalekami. Od 120-140 kobiet narodowości romskiej i Sinti poddano sterylizacji. Więźniarkom wstrzykiwano również bakterie.
Od 1942 roku kobiety wycieńczone i niezdolne do pracy uśmiercano w pobliskich komorach gazowych oraz zastrzykami dosercowymi fenolu. W ten sposób zgładzono również wiele Żydówek. Pod koniec roku 1944 została oddana do użytku w samym obozie komora gazowa, w której uśmiercono 5 do 6 tys. osób.
Do 1945 r. powstało ponad 70 podobozów KL Ravensbrück i wiele komand zewnętrznych. Nie wszystkie były przeznaczone dla kobiet: w 1941 r., w pobliżu obozu kobiecego, hitlerowcy założyli obóz męski, którego więźniowie byli używani do rozbudowy infrastruktury obozowo-przemysłowej, a latem 1942 r. założono w pobliżu Ravensbrück podobóz dla młodzieży: Jugendschutzlager Uckermark
Wobec zbliżającej się Armii Czerwonej nasiliła się polityka eksterminacji. W kwietniu 1945 dziesiątki tysięcy kobiet zostało skierowanych w kierunku północno-zachodnim na tzw. marsze śmierci. 30 kwietnia 1945 r. Armia Czerwona oswobodziła 2000–3000 wycieńczonych i chorych kobiet oraz kilkuset mężczyzn z pobliskiego podobozu. Wielu z nich zmarło na skutek wycieńczenia.
Komendantami obozu byli:
- Günther Tamaschke - w czasie budowy: 1 grudnia 1938 - 30 sierpnia 1939
- Max Koegel, 1 styczeń 1940 - sierpień 1942
- Fritz Suhren, sierpień 1942 - kwiecień 1945
[edytuj] Więźniowie i ofiary
Więźniarkami Ravensbrück były zarówno liczne więźniarki polityczne (m.in. Niemki, Polki, Serbołużyczanki), jak i Żydówki, Sinti, kobiety narodowości romskiej, Świadkowie Jehowy, a także lesbijki i prostytutki. Między innymi wiele Polek trafiło tu z oddziałów Armii Krajowej oraz po Powstaniu Warszawskim. Wśród więźniarek było wiele dzieci.
Dzięki działalności polskiego ruchu oporu wśród więźniarek, udało się zachować fragment księgi przyjęć (Zugangliste) do obozu z 25 028 nazwiskami. Wśród nich 24,9% to Polki, 19,9% – Niemki w tym zaliczane do słowiańskiej mniejszości w Niemczech Serbołużyczanki, 15,1% – Żydówki, 15% – Rosjanki, 7,3% – Francuzki, 5,4% to kobiety narodowości romskiej i Sinti, oraz 12,4% to kobiety innych narodowości. Wedle kategorii Gestapo reprezentują one w 83,54% więźniarek politycznych, 12,35% aspołecznych, 2,02% kryminalnych, 1,11% Świadków Jehowy.
Przez obóz przeszło 132 tysiące kobiet i dzieci, z których zginęło około 92 tysiące. Liczbę Polek szacuje się na ok. 40 tysięcy. Dodatkowo w podobozach umieszczono ok. 20 000 mężczyzn i ok. 1000 dziewcząt.
Więźniarki umierały z głodu, zimna, wycieńczenia, chorób. Były mordowane pojedynczo i masowo. Masowe egzekucje dotyczyły w szczególności kobiet z polskiego ruchu oporu oraz Żydówek.
W kwietniu 1945 roku, w wyniku pertraktacji prowadzonych przez Międzynarodowy oraz Szwedzki i Duński Czerwony Krzyż (za pośrednictwem hr. F. Bernadotte'a), wywieziono do Szwecji około 7500 więźniarek, wśród nich liczne Polki.
[edytuj] Dzieje powojenne
Trybunał Norymberski osądził szereg strażniczek i funkcyjnych z obozu, a także wielu lekarzy, którzy prowadzili doświadczenia na więźniarkach. Część skazano na karę śmierci i wykonano, natomiast wszystkie osoby skazane na długoletnie więzienie (w tym dożywotnie) za liczne morderstwa zostały później zwolnione za dobre sprawowanie około 1950, czyli po 5 latach. Wielu lekarzy - eksperymentujących na ludziach (np. dr Herta Oberheuser) uzyskało również od władz niemieckich zgodę na wykonywanie swojego zawodu. Zgodę tę stopniowo cofano po latach, pod wpływem nacisku na rząd niemiecki ze strony opinii międzynarodowej.
W 1959 roku utworzono Muzeum – Miejsce Pamięci Ravensbrück. Budynek byłej komendantury SS był używany do 1977 roku przez wojsko radzieckie. W 1995 w związku z rocznicą 50 -lecia wyzwolenia obozu Polki więźniarki i ofiary niemieckich eksperymentów pseudo-medycznych starały się o umieszczenie tablicy upamiętniającej ich martyrologię. Ze względu na sprzeciw władz niemieckich tego obozu wobec pomysłu przypomnienia tragedii Polek, a także kompletny brak zainteresowania rocznicą polskiego ministerstwa spraw zagranicznych (za kadencji ministrów Olechowskiego i zwłaszcza Władysława Bartoszewskiego) tablicy nie pozwolono zamontować. Dopiero po rocznej kampanii w 1996 niemieckie władze muzeum były zmuszone ustąpić.
[edytuj] Znani więźniowie
- Alina Centkiewicz – autorka (wraz z mężem Czesławem Centkiewiczem) książek podróżniczych, głównie o tematyce polarnej.
- Wanda Półtawska – lekarz, obrońca życia, działacz społeczny.
- Zofia Romanowiczowa – polska poetka, pisarka, tłumaczka.
- Maja Berezowska – graficzka, karykaturzystka, malarka
- Zofia Rysiówna - aktorka
- Wanda Dobaczewska – autorka sztuk dla teatrów kukiełkowych
- Marja Grólmusec - serbołużycka publicystka
- Urszula Wińska - polonistka, autorka wspomnień Zwyciężyły wartości
- Irena Tarnowska - komendantka żeńskiego Pogotowia Harcerskiego w Wielkopolsce w czasie wojny
- Henryka Dembowska z domu Sokołowska i jej córka Małgorzata Dembowska, ZWZ, rozstrzelane
- Wanda Kiedrzyńska z domu Puzinowska - autorka wspomnień i pracy doktorskiej o obozie, Ravensbrück - kobiecy obóz koncentracyjny, Warszawa 1961
- Zofia Pociłowska-Kann - artystka, autorka rzeźb upamiętniających ofiary zbrodni hitlerowskich
- Olga Nider-Dickman, ZWZ, w obozie z matką i siostrą
- Marta Baranowska
- Danuta Brzosko-Mędryk - pisarka
- Maria Bortnowska, PCK
- Hanna Demidecka-Demidowicz z Niewiadomskich, żona działacza SN Aleksandra Demidowicz-Demideckiego, córka Eligiusza Niewiadomskiego
- Łucja Domke-Gondowicz
- Maria Hiszpańska-Neumann - artystka
- Maria Janowska z domu Góralska
- Czesława Lewandowska-Szymańska - córka oficera AK
- Sabina Łukomska-Milanowska - nauczycielka, historyk, harcerka należąca do konspiracyjnej drużyny "Mury"
- Irena Klepczyńska
- Eugenia Kocwa - uciekła z obozu
- Wiktoria Kisielewska
- Henryka Bartnicka-Tajchert [1]
- bł. Natalia Tułasiewicz - nauczycielka
- Karolina Lanckorońska autorka książki "Wspomnienia wojenne"
[edytuj] Lista z niemieckiej Wikipedii
[edytuj] Kobiety
- Maria Ansorge
- Angela Autsch
- Dinah Babbitt
- Anne de Bauffremont-Courtenay
- Esther Bejarano
- Olga Benario-Prestes
- Denise Bloch
- Corrie ten Boom
- Maria Broel-Plater-Skassa
- Antonia Bruha
- Margarete Buber-Neumann
- ??? Burger, matka Adolf Burger
- Anna Ebert
- Charlotte Eisenblätter
- ??? Elsas, ??? i Hanne Elsas, żona i córka Fritz Elsas
- Martha Fuchs
- matka i siostra Juliette Gréco
- Jozka Jaburkova-Paleckava
- Helena Janasz (Mężyńska)
- Milena Jesenská
- Rosa Jochmann
- Olga Körner
- Denise Kreissler, żona Felix Kreissler
- Cecily Lefort
- ??? Klein, matka Hans-Joachim Klein
- Tilde Klose
- Eva Laubhardt
- Käthe Leichter
- Erna Lugebiel
- Anja Lundholm
- Käthe Niederkirchner
- Elise Niet???
- Dagmar Ostermann
- Elisabeth (Lilli) Pelletier de Chambre, żona Philippe de Rothschild
- Wilhelmine Pötter, z domu Schilling
- Anna Pröll
- Élise Rivet
- Lilian Rolfe
- Philippine de Rothschild-Sereys
- Yvonne le Roux
- Marie-Louise Sarre
- Hildegard Schaeder
- Rosel Schloss, matka Sybille Schloss
- Jadwiga Sławik, żona Henryka Sławika
- Katharina Staritz
- Ceija Stojka
- Anna Stiegler
- Violette Szabo
- Johanna Tesch
- Irma Trksak
- Isa Vermehren
- Rosa Winter
- ??? Wittig, matka Iris Wittig
- Käthe Wolff, córka Jeanette Wolff
- Charlotte Zinke
[edytuj] Mężczyżni
- Eugen Bolz
- Leopold Engleitner
- Karl Kunkel
- Julius Leber
- Rudolf Pechel
- Josef Reither
- Hjalmar Schacht
- Otto Schniewind
- Karl Seitz
- Fritz Wolffheim
- Jurek Becker jako 5-letnie dziecko
[edytuj] Bibliografia
Wykaz bibliografii dla serii artykułów o niemieckich obozach w latach 1933–1945 został umieszczony na osobnej stronie.
- Wińska, Urszula: Zwyciężyły wartości – Wspomnienia z Ravensbrück
- biografia autorki w książce W. Półtawskiej I boję się snów.
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Miejsce Pamięci Ravensbrück
- Miejsce pamięci podobozu Uckermarki
- Obóz koncentracyjny Ravensbrück
- Personel obozu Ravensbrück
- Życiorysy więźniarek obozu Ravensbrück
- Operacje doświadczalne na więźniarkach z Ravensbrück
- "Mury" w Ravensbrück
