Rotunda Najświętszej Marii Panny na Wawelu
Z Wikipedii
Rotunda Najświętszej Marii Panny, nosząca od XIV wieku także wezwanie św.św. Feliksa i Adaukta, znajduje się na wzgórzu wawelskim w Krakowie. Rotunda, która powstała prawdopodobnie na przełomie X i XI wieku, jest najstarszym kościołem Wawelu. Jest to tzw. tetrakonchos - budowla na planie czworoliścia (koła, do którego przylegają cztery apsydy). Najczęściej przyjmuje się, iż pełniła funkcję kaplicy pałacowej.
Budowlę wykonano w technice opus incertum - z płaskich płytek piaskowca, łączonych zaprawą wapienną. Zachowały się dwa rozglifione okna, które oświetlały wnętrze oraz ślady po emporze i dwóch innych przybudówkach. Kościół otaczały zabudowania, być może pałac książęcy, które razem z rotundą uległy zniszczeniu w XIII wieku. Wtedy też rotunda została włączona w ciąg murów zamkowych. W połowie XIV wieku została odnowiona, a następnie z czasem ponownie podupadła. W XVII wieku utraciła ona swój sakralny charakter, gdyż dolną część przeznaczono do przechowywania sreber, górną natomiast na mieszkanie, którą na początku XIX wieku rozebrano (znajdował się tam wówczas austriacki szpital wojskowy).
Z zachowanych przekazów wynika, że z inicjatywy Konrada mazowieckiego rotundę tę ufortyfikowano w roku 1241. W 1340 roku Kazimierz Wielki przeznaczył ją na kaplicę zamkową pod wezwaniem śś. Feliksa i Adaukta. O rotundzie wspomina Jan Długosz w Liber beneficiorum.
W czasie prac związanych z odnawianiem Wawelu w latach 1914-1917 profesor Adolf Szyszko-Bohusz odkrył zasklepiony w murach zachodniej oficyny zamku okrągły kamienny kościół o czterech absydach, który datował najpóźniej na wiek X. Po odkryciu rotundy, Adolf Szyszko-Bohusz dokonał jej częściowej rekonstrukcji, której poprawność bywa dziś podawana w wątpliwość.
Obecnie rotunda jest udostępniona zwiedzającym i stanowi część rezerwatu archeologicznego Wawel Zaginiony, utworzonego w 1975.
[edytuj] Literatura
- Dobrowolski Tadeusz, Sztuka Krakowa, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1971
- Podgórnik Iwona, Romanizm w Krakowie, Kraków: Centralny Ośrodek Informacji Turystycznej Oddział w Krakowie, 1985
- Skarby kultury, Katowice: Videograf II, 2004, ISBN 83-7183-299-0
[edytuj] Linki zewnętrzne
| Fortyfikacje |
Baszta Senatorska • Baszta Sandomierska • Baszta Złodziejska • Baszta Tęczyńska • Baszta Szlachecka • Baszta Kobieca • Brama Wazów • Brama Herbowa • Bastion Władysława IV • Brama Bernardyńska |
| Budynki |
Budynek Seminarium Duchownego • Wikarówka • Kuchnie Królewskie • Rotunda Najświętszej Marii Panny • Centrum Wystawowo-Konferencyjne • Dom Katedralny • Budynek administracji |
| Relikty |
Kościół św. Gereona • Kościół św. Jerzego • Kościół św. Michała • Kościół przy Baszcie Sandomierskiej • Kościół przy Smoczej Jamie • Kościół przy bastionie Władysława IV • Kościół B • Sala o 24 słupach • Dom Stanisława Borka |
| Inne |
Smok Wawelski • Pomnik Tadeusza Kościuszki na Wawelu • Konflikt wawelski • Koronacje królewskie na Wawelu |
