Samodzielny Batalion Operacyjny NSZ ZUCH

Z Wikipedii

Samodzielny Batalion Operacyjny NSZ o kryptonimie "ZUCH" - batalion podlegał pod Oddział III Komendy Okręgu VII NSZ (Kraków). Działał na terenie powiatu sanockiego i ościennych w okresie 1945-1946.

W roku 1945 po ucieczce z Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego, Antoni Żubryd stworzył ok. 300-osobowy oddział, składający się z byłych partyzantów AK ( OP-23, OP-11, Warta) oraz dezerterów z MO, UB i WP. Oddział zwalczał przede wszystkim funkcjonariuszy UB, żołnierzy KBW, członków PPR i konfidentów. Jednak podstawowym zadaniem była również obrona polskiej ludności przed atakami ze strony UPA. Głównym miejscem stacjonowania oddziału była wieś Niebieszczany.

W okresie działalności partyzanckiej dochodziło również do współpracy batalionu z 34 Pułkiem Piechoty LWP, m.in. w dostawach oraz remontach broni oraz wspólnych akcjach przeciwko UPA. W okresie tym wielu żołnierzy oraz oficerów zdezerterowało z wojska i zasiliło oddziały partyzanckie. W maju 1946 roku "żubrydowcy" zlikwidowali szefa sztabu 8. Dywizji Piechoty ppłk. Teodora Rajewskiego. W kilkanaście dni później niedaleko Niebieszczan Żubryd osobiście dokonał egzekucji na szefie Wydziału Polityczno-Wychowawczego 8 DP mjr Abrahamie Premingerze. 15 czerwca 1945 "żubrydowcy" zlikwidowali szefa sanockiego PUBP Tadeusza Sieradzkiego, po czym wzięli do niewoli załogę posterunku MO w Haczowie. 23 czerwca 1946 oddział został otoczony przez 32 Pułk Piechoty w rejonie Niebieszczan; do niewoli dostało się 21 partyzantów; schwytanych "żubrydowców" wieszano publicznie w Sanoku na rynku i na stadionie. Żubryd odbudował swój oddział i 29 września 1946 rozbił grupę operacyjną wojska, MO i UB z Sanoka; żubrydowcy ujęli i rozstrzelali kilku milicjantów oraz aktywistę PPR, biorącego udział w obławie.

Oddział "Żubryda" został rozbity przez pracowników Informacji Wojskowej z 8. Dywizji Piechoty, którzy wprowadzili do oddziału własnych ludzi. Antoni Żubryd zginął wraz ze swoją żoną, zamordowany przez agenta UB Jerzego Vaulina ps. "Mar" we wsi Malinówka k/Brzozowa.