Skowronek

A. arvensis arvensis
A. arvensis sierrae
A. arvensis cantarella
A. arvensis scotica
A. arvensis guillelmi
A. arvensis harterti
A. arvensis armenica
A. arvensis dulcivox
A. arvensis kiborti
A. arvensis lonnbergi
A. arvensis pekinensis
A. arvensis intermedia

Status ochronny

Kategoria zagrożenia (CzKGZ)
EX	EW	CR	EN	VU	NT	LC

Kategoria: niższego ryzyka

Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Skowronek polny (rolak) (Alauda arvensis) - mały ptak z rodziny skowronków, zamieszkujący Eurazję i Afrykę Północną. Populacje zachodnie osiadłe, wschodnie wędrują zimą bardziej na południe, zwykle kilkaset kilometrów. Przeloty II-V i IX-XI. Zimują w basenie Morza Śródziemnego. Introdukowany w Kanadzie, Australii i Nowej Zelandii. W Polsce bardzo liczny ptak lęgowy. Corocznie odnotowuje się zimowanie stad do kilkudziesięciu osobników, zwłaszcza na Dolnym Śląsku i w Wielkopolsce.

[edytuj] Charakterystyka

Wygląd zewnętrzny: Sylwetka wysmukła. Obie płci ubarwione jednakowo. Na głowie krótki, ledwo widoczny czubek. Upierzenie szaroziemiste z intensywnym, ciemniejszym kreskowaniem stanowiącym doskonałą barwę maskującą. Brwi i obramowanie policzków o nieco jaśniejszym odcieniu. Spód brudnobiały, na piersi brązowo kreskowany, niżej jednolity. Skrzydła trójkątne, lotki mają jasne końcówki. W locie wyraźnie widoczna biel skrajnych sterówek. Nogi jasnoróżowe z długim tylnym pazurem.
Rozmiary: długość ciała ok. 17-19 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 30-35 cm, długość skrzydła: samiec ok. 105-115 mm, samica ok. 95-105 mm
Waga: samiec ok. 30-45 g, samica ok. 25-38 g
Głos: Wabi krótkim, płynnym "prrit". Śpiewa przede wszystkim w długim locie tokowym, rzadziej siedząc na ziemi - zdarza się to przy silnym wietrze, ale spłoszony wylatuje natychmiast z głośnym śpiewem w powietrze. Śpiew jest potoczysty, perlisty, złożony z szybkich, wysokich, świergocących treli. Może zawierać naśladownictwa głosów innych ptaków. Najczęściej samiec podrywa się milcząco z ziemi, po jakimś czasie na wysokości 10-20 m zaczyna śpiewać, następnie nie przerywając śpiewu wznosi się prawie pionowo, spiralnie, z szybkimi uderzeniami skrzydeł, na znaczną wysokość (100-200 m) i tam zawisa w jednym punkcie. Po kilku-kilkunastu minutach rozpościera skrzydła i powoli powraca spiralnym lotem ślizgowym na ziemię. Na wysokości 10-20 m przestaje śpiewać, składa skrzydła i szybko opada w dół, przed samą ziemią wyhamowując przez rozłożenie skrzydeł i ogona. Skowronki śpiewają przez cały dzień - zaczynają jeszcze przed wschodem słońca, a kończą po jego zachodzie. Ich śpiew można usłyszeć zaraz po przylocie z zimowisk (nawet w końcu lutego), a następnie przez całą porę toków i gniazdowania. Tylko podczas mgły milkną na pewien czas, podobnie jak w sierpniu i we wrześniu, w okresie pierzenia.
Zachowanie: W porze lęgowej broni terytorium, poza tym ptak towarzyski. Wędruje zwykle w dużych stadach, nawet do 1000 osobników.
Długość życia: Średnio 3 lata, maksymalny odnotowany wiek - 10 lat.

[edytuj] Środowisko

Skowronek preferuje krajobraz rolniczy - pola uprawne, otwarte, porośnięte trawą pastwiska, łąki o umiarkowanej wilgotności. Mniej licznie występuje na torfowiskach i otwartych terenach ruderalnych. Ponadto zamieszkuje tundrę. Szczególnie dobre warunki znajduje nad morzami, gdzie na ekstensywnie wykorzystywanych łąkach i pastwiskach, na których pasa się owce, znajduje dość miejsca na gniazda. Potrafi się też dostosować do dość ubogich moczarów na nizinach wewnątrz lądu.

[edytuj] Pożywienie

Głównie owady, pająki i dżdżownice, jesienią uzupełnione o nasiona traw i zbóż (głównie pszenicy) oraz zielone części roślin.

[edytuj] Lęgi

gniazdo skowronka

W ciągu roku wyprowadza jeden lub dwa, a nawet trzy lęgi: pierwszy w kwietniu, a ewentualne kolejne aż do sierpnia.

Zachowania godowe: Samiec nieustannie śpiewa w locie tokowym, wznosząc się wysoko w górę. Śpiewem utrzymuje też inne samce w odpowiedniej odległości od swego terytorium. Kontynuuje śpiew również wówczas, gdy samica buduje już gniazdo i wysiaduje jaja.
Gniazdo: Samica buduje gniazdo bezpośrednio na ziemi, pośród niezbyt gęstej roślinności zielnej, w płytkim dołku wyściełanym źdźbłami traw i korzonków. Gniazdo jest dobrze ukryte. Najczęściej przylatujący skowronek nie ląduje w jego pobliżu, lecz gdzieś dalej i dochodzi do niego pieszo.
Jaja i wysiadywanie: W zniesieniu 3-5 jaj o średnich wymiarach 23x16 mm, o zróżnicowanym tle od białoszarego po białobrązowe z licznymi, szarobrązowymi plamkami. Średnia wielkość lęgu jest większa na wschodzie niż na zachodzie. Jaja są wysiadywane przez 11-14 dni wyłącznie przez samicę.
Pisklęta: Pisklęta opuszczają gniazdo po 8-10 dniach, ale przez pewnie czas są jeszcze uzależnione od pokarmu przynoszonego przez oboje rodziców. Młode ukryte w pobliżu gniazda oczekują, aż powrócą oni z pożywieniem. Pisklęta stają się lotne w wieku ok. 3 tygodni. Dojrzałość płciową osiągają w 1. roku życia.

[edytuj] Status i ochrona

Objęty ochroną gatunkową ścisłą.

W ostatnich latach przynajmniej na zachodzie Polski liczebność skowronków spada. Przyczyną może być zarówno intensyfikacja rolnictwa (wprowadzanie maszyn, nawozów sztucznych i trujących oprysków), jak i zaprzestanie użytkowania, np. na Pomorzu, Mazurach i Dolnym Śląsku.

[edytuj] Ciekawostki

Skowronek niegdyś był hodowany w domach i zjadany. Aż do początku dwudziestego wieku skowronki jadano także w Polsce i sąsiednich krajach. W Europie Środkowej jest to obecnie zabronione, ale w niektórych krajach południowej Europy nadal poluje się na skowronki.