Stara Zagość

Z Wikipedii


Stara Zagość
Województwo	świętokrzyskie
Powiat	pińczowski
Gmina	Pińczów
Położenie	50° 25' N 20° 36' E
Strefa numeracyjna (do 2005)	41
Tablice rejestracyjne	TPI
Położenie na mapie Polski Stara Zagość
Kościół św. Jana Chrzciciela
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Kościół św. Jana Chrzciciela

Stara Zagość – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie pińczowskim, w gminie Pińczów.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa kieleckiego.

Leży nad rzeką Nidą, ok. 9 km od Pińczowa.

[edytuj] Kościół św. Jana Chrzciciela

Zagość stanowiła pierwszą siedzibę joannitów w Polsce. Sprowadził ich tutaj Henryk Sandomierski, najprawdopodobniej pomiędzy swą wyprawą do Ziemi świętej, która miała miejsce w latach 1154-1155, a tragiczną w skutkach krucjatą przeciwko Prusom w 1166 r. Wówczas też z pewnością powstał kościół romański, którego pozostałości murów odkryto w bryle obecnego kościoła w latach 60. XX w., oraz szpital (którego pozostałości nie odnaleziono, choć być może jeszcze w XIX w. istniały resztki tej budowli). Joannici nie przetrwali tu jednak długo - ok. roku 1317 dobra biskupa kujawskiego Gerwarda zostały najechane przez joannitów z komandorii w Lubieszewie. W procesie o ten czyn w roku 1321 nakazano oddanie biskupowi przez joannitów jako odszkodowanie kilku ich majątków, w tym Zagości.

Obecny wygląd kościół otrzymał w czasach Kazimierza Wielkiego, ok. 1353 r. – nadano mu wówczas formę gotycką, przedłużono zarówno nawę, jak i prezbiterium, postawiono zakrystię, podniesiono strop w nawie, podwyższono okna. Jan Długosz zalicza go do grupy kościołów ekspiacyjnych wielkiego króla, tj. postawionych w ramach pokuty za uśmiercenie kanonika Marcina Baryczki. Kościół został zniszczony podczas potopu przez wojska Rakoczego, odnowiony i rekonsekrowany w 1667 r. W latach 1900-1901 został powiększony.

Kościół nosi wezwanie św. Jana Chrzciciela, jest orientowany i murowany z ciosu. Jest jednonawowy, z dwuprzęsłowym prezbiterium, zamkniętym wielobocznie. Nawa jest szersza od prezbiterium, pokryta drewnianym stropem, na początku XX w. została przedłużona w kierunku zachodnim. Prezbiterium posiada sklepienie krzyżowo-żebrowe, w którego zwroniku znajduje się piastowski orzeł. Do nawy przylegają od północy kaplica, a od południa kruchta, obie pochodzą z czasów przebudowy na przełomie XIX i XX w.

Wiele elementów dekoracji nosi znamiona stylu romańskiego i pochodzi z pierwotnego kościoła joannickiego. Najciekawsza zaś jest dekoracja rzeźbiarska zachowana w części północno-wschodniej zewnętrznej ściany nawy – wnęki arkad fryzu wypełniają płaskorzeźby zoomorficzne, które przedstawiają dwa rodzaje syren lub syrenę oraz trytona. Także sposób podziału ścian - poziomego gzymsami i pionowego półkolumienkami lub arkadami z fryzem nie ma analogii w tym okresie w Polsce.

W przyziemiu północnej ściany nawy znajduje się cios z rytym przedstawieniem kościoła – można przypuszczać, że przedstawia ono kościół joannicki - co oznaczałoby, że posiadał on wówczas wieżę od zachodu.

[edytuj] Bibliografia

Kazimierz Tymieniecki - Majętność książęca w Zagościu i pierwotne uposażenie klasztoru joannitów na tle osadnictwa dorzecza dolnej Nidy. Studium gospodarcze z XII wieku - 1912