Subhas Czandra Bose
Z Wikipedii
Subhas Czandra Bose (ur. 23 stycznia 1897 w Cuttack, Orisa, zm. 18 sierpnia 1945) – indyjski kolaborancki polityk niepodległościowy.
Spis treści |
[edytuj] Młodość
Urodził się 23 stycznia 1897 r. w Bengalu w prawniczej rodzinie. Wychowany w patriotyczniej i religijnej atmosferze, od najmłodszych lat wyróżniał się zdolnościami przywódczymi. Studia skończył w Wielkiej Brytanii, a po powrocie do Indii zaangażował się w ruch niepodległościowy. Pierwszy raz znalazł się w więzieniu za zorganizowanie bojkotu uroczystości związanych z przybyciem do Indii księcia Walii. Kolejne aresztowania doprowadziły do wydalenia go z kraju, dokąd powrócił dopiero w 1926 r.
[edytuj] Działalność polityczna
Jego zaangażowanie w hinduski ruch niepodległościowy zaczęło przynosić pierwsze efekty. Najpierw został wybrany do bengalskiego Zgromadzenia Prawodawczego, potem wszedł do władz Indyjskiego Kongresu Narodowego, wreszcie w 1930 r. został burmistrzem Kalkuty. Bose w przeciwieństwie do Mahatmy Gandhiego szansę na niepodległość Indii upatrywał jedynie w zbrojnej rebelii. Na początku lat 30. udał się więc do Europy w poszukiwaniu potencjalnych sojuszników. Spotkał się tam m.in. z Benito Mussolinim, Adolfem Hitlerem i liderem irlandzkich republikanów Eamonem de Valerą. Wiele czasu poświęcał także studiom nad historią czeskiego i polskiego ruchu sokolego oraz działalnością Legionów Piłsudskiego. Po powrocie do Indii został wybrany z rekomendacji Gandhiego na przewodniczącego Indyjskiego Kongresu Narodowego. Między tymi politykami jednak coraz częściej dochodziło do spięć i sporów, gdyż Bose nie zamierzał zrezygnować z dążeń do zbrojnej konfrontacji z Anglikami. Kiedy więc Gandhi wycofał swoje poparcie dla niego, Bose zrezygnował ze stanowiska. Odtąd drogi obydwu polityków rozeszły się na zawsze.
W 1939 założył partię polityczną All India Forward Bloc.
[edytuj] Współpraca z Niemcami
W 1940 r. Bose po raz kolejny został aresztowany przez władze brytyjskie, tym razem za nawoływanie do niepomagania Anglikom bez obietnicy przyznania przez nich niepodległości Indiom. Tym razem uciekł jednak z więzienia i przez Afganistan przedostał się do Berlina. W Niemczech początkowo przebywał incognito, legitymując się włoskimi dokumentami. Wkrótce ujawnił się i w porozumieniu z władzami niemieckimi przystąpił do formowania organizacji Hindusów na uchodźstwie oraz rozgłośni radiowej Wolne Indie. W wyniku jego interwencji zwolniono z niemieckiej niewoli brytyjskich żołnierzy pochodzenia hinduskiego (którzy dostali się do niej podczas walk w Afryce i Europie) i stworzono z ich udziałem Ośrodek Wolnych Indii - namiastkę rządu emigracyjnego. Zgodnie z porozumieniem, całe przedsięwzięcie zostało sfinansowane przez Niemców w formie pożyczki dla przyszłych władz niepodległych Indii. Pierwsza rezolucja Ośrodka dotyczyła 4 kwestii:
- zatwierdzała zwrot Jai Hind! ("Zwycięstwo dla Indii!") jako oficjalne pozdrowienie Hindusów;
- przyjmowała pieśń pod tytułem Jana Gana Mona autorstwa hinduskiego laureata Nagrody Nobla Rabindranatha Tagore jako hymn wolnych Indii;
- oficjalnym językiem Indii ogłaszała hindi;
- przyznawała Bosemu wodzowski tytuł Netaji.
Punkty te odczytał przez radio sam Bose, co było oficjalnym potwierdzeniem jego obecności w Niemczech i sygnałem dla Hindusów, aby zbrojnie wystąpili przeciw Anglikom. Stały napływ uwalnianych jeńców hinduskich sprowokował kolejną inicjatywę - rozpoczęto formowanie Indyjskiej Armii Wyzwoleńczej. Jej znakiem stał się skaczący tygrys bengalski umieszczony na szafranowo-biało-zielonej fladze Indyjskiego Kongresu Narodowego. Moment powstania Armii był doskonały - na Zachodzie wojna została przez Niemcy praktycznie wygrana, na Wschodzie odnosili ciągłe sukcesy. Dzięki kolejnemu porozumieniu utworzono pod Dreznem obóz rekrutacyjny, w którym Hindusów szkolili oficerowie Wehrmachtu. Bose otrzymał gwarancje, że jego podopieczni zostaną odseparowani od innych narodowości, traktowani na równi z niemieckimi oddziałami (pod względem żołdu i wyposażenia) oraz nie będą nigdy zmuszani do walki poza Indiami. Liczba hinduskich rekrutów szybko rosła, osiągając na początku 1943 r. ok. 2 tys.
[edytuj] Zmiana sojusznika na Japonię
Tymczasem wokół Indii toczyła się dyplomatyczna rozgrywka państw Osi. W III 1942 r. Japonia zaproponowała, aby państwa Osi (Japonia, Włochy, Niemcy) ogłosiły deklarację w sprawie indyjskiej niepodległości i uznały hinduski rząd emigracyjny. Na ten projekt szybko przystał Mussolini, jednakże niespodziewanie zaoponował Hitler. Na spotkaniu z Bosem tłumaczył, że zryw niepodległościowy w Indiach mogłaby wzbudzić tylko bezpośrednia bliskość silnej armii wyzwoleńczej, a Niemcy nie posunęli się - jak dotąd - tak daleko. Spotkanie z Hitlerem było dla Bose dużym rozczarowaniem. Zwrócił się więc ku innym siłom zbrojnym, które szybciej od Niemców zbliżały się do granic Indii - Cesarskiej Armii Japonii. Japończycy zajmowali właśnie Birmę, a w samej Japonii zaktywizowała się emigracja hinduska, która potrzebowała silnego przywództwa. Wobec tego Bose rozpoczął rozmowy z japońskimi dyplomatami w sprawie wyjazdu z Niemiec. W tym czasie istniał już 3-tysięczny legion hinduski, świetnie zorganizowane radio nadające audycje w kilkunastu językach oraz dwujęzyczny dziennik. Ośrodek Wolnych Indii nie zyskał, co prawda, statusu indyjskiego rządu emigracyjnego, miał jednak stabilną pozycję placówki dyplomatycznej, obficie zasilanej z kasy niemieckiego rządu. Bose wypłynął z Niemiec na okręcie podwodnym i dotarł na Sumatrę w II 1943 r. Stamtąd wraz z admirałem Isoroku Yamamoto udał się do Japonii. W tym czasie powstała tam Niezależna Liga Indyjska, która - idąc za europejskim przykładem - wezwała do tworzenia Indyjskiej Armii Wyzwoleńczej, w której szeregach znaleźli się hinduscy emigranci i jeńcy z armii brytyjskiej, wzięci do niewoli przez Japończyków. Wkrótce Armia liczyła już ok. 40 tys. żołnierzy. Kierownictwo rządu i armii objął przybyły właśnie Bose, dzięki poparciu japońskiego premiera gen. Hideki Tojo. W X 1943 r. zdecydował się on na ogłoszenie powstania Tymczasowego Rządu Wolnych Indii z sobą na czele (objał on także funkcje ministra wojny i Naczelnego Wodza). Nowy gabinet emigracyjny - oficjalnie uznany przez 9 państw (Japonię, Birmę, Chorwację, Niemcy, Filipiny, Nankingowskie Chiny, Mandżukuo, Włochy, Syjam) natychmiast wypowiedział wojnę Wielkiej Brytanii i Stanom Zjednoczonym, a w II 1944 r. rozpoczął działania wojenne przeciw Brytyjczykom na terenie Birmy. Pod jurysdykcję rządu Bosego, którego tymczasową siedzibą została birmańska stolica Rangun, oddano należące do Indii wysepki w Zatoce Bengalskiej – Andamany i Nikobary, zajęte właśnie przez Japończyków.
[edytuj] Udział w ofensywie japońskiej na Indie
W III 1944 r. hinduskie oddziały wzięły udział w kampanii w północnych Indiach - trzy japońskie dywizje i jedna dywizja Indyjskiej Armii Narodowe (1 DP INA licząca ok. 7 – 8 tys. ludzi). Atak cesarskiej armii był dla Brytyjczyków całkowitym zaskoczeniem i umożliwił głębokie wbicie się w terytoria indyjskie. Zajęte ziemie oddano pod zarząd Bosego, który ogłosił tymczasową stolicą Indii miasto Imphal w nadgranicznym okręgu Manipur i zachęcał do dalszego marszu na Delhi. Gubernatorem "ziem odzyskanych" został major-generał A.C. Chatterjee (minister finansów w Tymczasowym Rządzie). Jednocześnie Legion walczący w Europie uznano za część INA. Działania wojenne w Indiach toczyły się jednak ze zmiennym szczęściem. Przegrupowanie wojsk brytyjskich i ich ostateczny kontratak spowodowały ostatecznie odwrót pod koniec 1944 r. Japończyków i Hindusów do Birmy. INA straciła 50% stanu, z 220 tys. Japończyków powróciło zaledwie ok. 130 tys. Wyczerpane długotrwałymi walkami i zdziesiątkowane tropikalnymi chorobami oddziały dotarły do Rangunu. INA wzięła jeszcze udział w następnej kampanii – obronie Birmy, wystawiając tam łącznie 2 dywizje (I 1945 r.) – w rejonie Mandalay. Ostatecznie na wiosnę 1945 r. Rangun został zajęty przez Brytyjczyków.
[edytuj] Ostatni okres życia
Bose, któremu udało się zbiec z Rangunu, przedostał się do Japonii. Być może nadal, mimo kapitulacji swojego patrona, prowadziłby walkę z brytyjskim okupantem. Jego polityczną drogę przerwała jednakże katastrofa samolotu, który 18 VIII 1945 r. rozbił się podczas próby lądowania na Tajwanie; lecieli nim japońscy i indyjscy dyplomaci, wśród nich sam Bose.
[edytuj] Zobacz też
Kolaboracja pod okupacją japońską podczas II wojny światowej
