Sumerowie
Z Wikipedii
Sumerowie sumeryjskie Sag-gi-ga co oznacza ciemnogłowi; lud nieznanego pochodzenia, posługujący się językiem sumeryjskim, który pod koniec IV tysiąclecia p.n.e. stworzył wysoko rozwiniętą cywilizację w dolnej Mezopotamii (Sumer). Istnieje wiele hipotez dotyczących lokalizacji kolebki Sumerów (rejon Morza Kaspijskiego, Indie, Tybet, Mezopotamia) oraz chronologii zasiedlenia przez nich południowej Mezopotamii. Prawdopodobnie nastąpiło to w okresie Uruk lub nawet już w okresie Ubajd.
Nie prowadzili jednolitej chronologii. Za punkty odniesienia służyły im ważne wydarzenia:
- - wstąpienie na tron króla (np. "w piątym roku panowania Hammurabiego, syna Simnubalita, Babilon zajął miasto Ur i Uruk").
- - ważne wydarzenie (trzy lata po ślubie króla zawarto sojusz).
- - kadencja eponimosa - był to ważny urzędnik państwowy jak konsul w Rzymie, czy archont w Atenach
Zestawienie dat z Mezopotamii i Europy umożliwił nam Klaudiusz Ptolemeusz, żyjący w II w. n.e. w Aleksandrii. W swym dziele o życiu Aleksanda Wielkiego zamieścił tablice porównujące wydarzenia w Grecji i na Bliskim Wschodzie.
Sumerowie stworzyli kulturę, która najsilniej oddziaływała na terytorium całego dzisiejszego Iraku, północnej Syrii, południowo-wschodniej Turcji i południowo-zachodniego Iranu.
Prowadzili oni osiadły tryb życia, zajmując się uprawą ziemi, hodowlą bydła, rybołówstwem, handlem i rzemiosłem. Zorganizowani byli w strukturach rodowych i plemiennych. Utworzyli pierwsze miasta-państwa już w ok. 3000 r.p.n.e., źródła mówią o dwunastu sumeryjskich miastach: Eridu, Uruk i Ur, Akszak, Adab, Larsa, Umma, Sippar, Lagasz,Nippur, Szurupak, Kisz. Miasta były ośrodkami niezależnymi, toczącymi między sobą częste wojny. Zamieszkiwali w nich głównie rolnicy, uprawiający okoliczne tereny, ale także rzemieślnicy, parający się garncarstwem, budownictwem, tkactwem, odlewnictwem brązu, oraz kupcy, którzy prowadzili wymianę towarów z Syrią, Palestyną, Egiptem, a nawet drogą morską z mieszkańcami doliny Indusu. Centralnym miejscem miasta był kompleks świątynny, w którym oddawano hołd bogowi, opiekunowi miasta. Miasta były rozległe. W Eridu zabudowania wzniesione na 10 hektarach powierzchni zamieszkiwało prawie 2.000 ludzi.W największych miastach wielkość populacji dochodziła do 50.000 mieszkańców.
Społeczeństwa państw sumeryjskich miały strukturę klasową, władzę w nich sprawował król-kapłan, zaś na dole drabiny społecznej znajdowali się niewolnicy. Zatrudniano ich głównie do budowy kanałów nawadniających i regulacji często wylewających rzek.
Władca początkowo nosił trzy tytuły oznaczającego niezależnego władcę. Z biegiem czasu zmieniły częściowo swe znaczenie.
- - en - zarezerwowany dla szanowanego władcy. Potem używany przez władców Uruk mieszkających w świątyni.
- - lugal - król. Noszony przez władców Kisz mieszkających w pałacu.
- - ensi - książę.
Król rządził z ramienia lokalnego bóstwa. Miał dbać o pomyślność swego ludu. Przejawiało się to w budownictwie, wyprawach wojennych, kasacją długów itp. Co pewien czas w świątyni zbierał się "sąd bogów" reprezentowanych przez kapłanów, aby ocenić władcę. Nigdy żadnego nie potępiono, lecz czyniono aluzje do pewnych spraw, które władca zaniedbywał.
Wierzenia Sumerów oparte były na kulcie sił przyrody i bóstw astralnych, a władcy sumeryjskich państw opierali się na radach astrologów i wróżbitów, bez których nie podejmowali poważniejszych decyzji. Panteon Sumerów był bardzo rozległy, a jego wpływy odcisnęły się na wierzeniach ludów na terenie Mezopotamii przez najbliższe tysiąclecia. Każde główne bóstwo miało swą główną świątynię w innym mieście. Do najważniejszych należeli:
- An - bóg nieba, władca wszechświata, ojciec wszystkich bogów. Uruk;
- Enlil - syn Ana lub Enkiego, władca powietrza. Stworzył człowieka, lecz pozostawił go samemu sobie. Nippur;
- Enki - syn Ana, bóg podziemnego oceanu, patron magii, mądrości i rzemiosła. Podobnie jak Prometeusz zaopiekował się porzuconym człowiekiem. Eridu;
- Nanna - bóg księżyca. Decydował o życiu i zdrowiu. Ur;
- Anat - bóg wojny. Ma wiele imion, gdyż każde miasto chciało mieć własnego boga wojny. Jest znany jako Nin-Girsu i Ninurta;
- Dumuzi - bóg pasterzy i podziemia, mąż Inany;
- Inana - bogini miłości i walki, określana mianem Królowej Niebios, najważniejsza bogini sumeryjska. Próbowała uwieść Gilgamesza, lecz została odtrącona.
Być może to właśnie Sumerowie wynaleźli pismo klinowe złożone ze znaków, odciskanych w miękkiej glinie rylcem lub trzciną o trójkątnym przekroju. Jednakże w obliczu odkryć najnowszych zabytków pisma klinowego w Niniwie i na obszarach Iranu, kwestia wynalezienia tego pisma przez Sumerów została podważona, ale nie wykluczona. Sumerowie zaczęli też stosować matematykę, wprowadzając między innymi:
- - sześćdziesiętny system pomiaru czasu - 24 godziny, 60 minut, 60 sekund i 360 stopni w okręgu.
- - system miar i wag - Talent - 30kg. = 30 min = 60 szekli
- - kalendarz oparty na księżycu
Sumerowie byli twórcami Eposu o Gilgameszu - najstarszego dzieła literackiego, którego powstanie datuje się na 2300-2250 lat p.n.e. Epos opowiada dzieje Gilgamesza, władcy miasta Uruk nad Eufratem. Początkowo postrzegano go jako mitycznego bohatera. Dopiero odkrycie fundamentów murów miejskich w Uruk rzuciło nowe światło na tę postać; na jednej z tamtejszych cegieł znajdował się napis, że te mury zbudował Gilgamesz.
[edytuj] Zobacz też
