System dur-moll

Z Wikipedii

System dur-moll – system tonalny opierający się na pokrewieństwie skalach durowych i molowych.

Ukształtowany został w muzyce europejskiej na przełomie renesansu i baroku. W drugiej połowie XIX stulecia kompozytorzy, poszukując nowych środków ekspresji, wprowadzali coraz więcej dźwięków pobocznych, co w XX wieku doprowadziło do powstania nowych systemów tonalnych i muzyki atonalnej.

Każda gama składa się z dwóch tetrachordów, przy czym pierwszy tetrachord gamy C-dur (opartej na naturalnym szeregu diatonicznym) jest drugim tetrachordem gamy F-dur (1 bemol), a drugi tetrachord gamy C-dur jest pierwszym tetrachordem gamy G-dur (1 krzyżyk).

Analogicznie pierwszy tetrachord gamy F-dur jest drugim tetrachordem gamy B-dur (2 bemole), pierwszy tetrachord gamy B-dur jest drugim tetrachordem gamy Es-dur (3 bemole). Podobnie drugi tetrachord gamy G-dur jest pierwszym tetrachordem gamy D-dur (2 krzyżyki), a drugi tetrachord gamy D-dur jest pierwszym tetrachordem gamy A-dur (3 krzyżyki). Taka prawidłowość ma miejsce również w przypadku gam molowych (w trybie naturalnym).

Następstwo kolejnych gam zamyka koło kwintowe. Pokrewieństwo pomiędzy gamami durowymi i molowymi oparte jest na zasadzie paralelizmu, przy czym o paralelnym charakterze tonacji decyduje zbieżność materiału dźwiękowego, a więc także liczba przykluczowych znaków chromatycznych. Na przykład: gamie C-dur odpowiada a-moll, G-dur – e-moll, D-dur – h-moll, F-dur – d-moll, B-dur – g-moll.

System dur-moll określa się również jako system funkcyjny. Konsekwencją organizacji materiału dźwiękowego na bazie skal opartych na interwałach sekundowych było wytworzenie napięć pomiędzy centrum tonalnym i dźwiękami składowymi akordów tercjowych budowanych na kolejnych stopniach tych skal. Na tej podstawie w epoce klasycyzmu ukształtował się system harmonii funkcyjnej.