Szponiaste
Z Wikipedii
| Szponiaste | |
 kania czarna |
|
| Systematyka | |
| Domena | eukarioty |
| Królestwo | zwierzęta |
| Typ | strunowce |
| Podtyp | kręgowce |
| Gromada | ptaki |
| Podgromada | Neornithes |
| Nadrząd | neognatyczne |
| Rząd | szponiaste |
| Nazwa systematyczna | |
| Falconiformes | |
 Systematyka w Wikispecies |
|
 Galeria zdjęć w Wikimedia Commons |
|
Szponiaste (sokołowe, drapieżne, dzienne ptaki drapieżne) (Falconiformes) - rząd ptaków z podgromady ptaków nowoczesnych Neornithes. Obejmuje gatunki drapieżne prowadzące dzienny tryb życia, zamieszkujące cały świat. Wiele gatunków jest kosmopolitycznych. Szponiaste nie są spokrewnione z sowami, lecz tworzą wyraźnie odrębną grupę drapieżników i najbliżej spokrewnione są z blaszkodziobymi i grzebiącymi. Na świecie żyje ok. 290 gatunków ptaków szponiastych, z czego większość (ok. 220) występuje w tropikach. W Europie obserwuje się 38 gatunków lęgowych.
Spis treści |
[edytuj] Cechy charakterystyczne
Ptaki te charakteryzują się:
- ostrymi, zakrzywionymi szponami
- silnym, haczykowato zagiętym dziobem opatrzonym w tzw. woskówkę
- zróżnicowaną wielkością (długość ciała od 15 do 130 cm)
- dymorfizmem płciowym (samica zazwyczaj większa od samca)
- przeważnie szarą, brązową lub czarną kolorystyka upierzenia
- pisklęta są gniazdownikami niewłaściwymi, tzn. lęgną się pokryte puchem i z zazwyczaj otwartymi oczami (a nie nagie i ślepe), ale długo przebywają w gnieździe pod opieką rodziców
- jaja w jednym lęgu znoszone w dość dużych odstępach czasu, wysiaduje zazwyczaj samica, samiec dostarcza zaś jej pokarm. Często zdarza się, że pierwsze pisklę, które się wylęgnie, jest częściej karmione, przez co staje się silniejsze i wyrzuca z gniazda pozostałe młode. Ponieważ rodzice nie są w stanie karmić wszystkich, jest to zabezpieczenie przed drapieżnikami: w przypadku utraty pierwszego jaja/pisklęcia pozostają jeszcze inne.
[edytuj] Liczebność i ochrona
Ptaki drapieżne, zwłaszcza orły, od wieków kojarzono z siłą, władzą, szlachetnością; ich wizerunki pojawiły się w godłach państw, herbach miast czy rodów szlacheckich. Wielowiekowa tradycja sokolnictwa (polowania z ptakami) sprzyjała ich ochronie. Dopiero od XVIII-XIX wieku, wraz z rozpowszechnieniem broni palnej i związaną z tym zwiększoną skutecznością polowań, zaczęto tępić ptaki drapieżne, traktując je jako szkodniki i konkurentów w rewirach łowieckich (potocznie nazywano je ogólnie "jastrzębiami"). Za ich zabicie wypłacano nawet specjalne premie. Tępienie na różne sposoby (odstrzeliwanie, trucie, chwytanie w sidła) zaskutkowało drastycznym zmniejszeniem liczebności populacji w całej Europie. Jeszcze do lat 70. XX wieku zabijano wiele ptaków drapieżnych, a na niektóre z nich wolno było polować.
Drugą przyczyną zmniejszenia się liczebności ptaków drapieżnych było stosowanie na dużą skalę toksycznych środków ochrony roślin i innych chemikaliów w drugiej połowie XX wieku.
Obecnie wszystkie ptaki drapieżne są objęte ścisłą ochroną gatunkową. Wiadomo już, że ich znaczenie w ekosystemie jest bardzo istotne, gdyż eliminując osobniki chore, słabe, zdegenerowane i zarażone chorobami zakaźnymi przyczyniają się do naturalnej selekcji, zatem mają wpływ na ewolucję. Pełnią również rolę sanitarną, gdyż często odżywiają się padliną. Okazało się, że w łowiskach, w których wytępiono wszystkie drapieżniki, szerzą się wśród zwierząt łownych choroby epidemiczne, wcześniej w ogóle nie występujące. Już sama obecność drapieżników zmusza inne zwierzęta do zachowania sprawności fizycznej i psychicznej.
[edytuj] Systematyka
Do rzędu należą następujące rodziny:[1]
- Podrząd: jastrzębiowce (Accipitres)
- Rodzina: rybołowy (Pandionidae)
- Rodzina: jastrzębiowate (Accipitridae)
- Rodzina: sekretarze (Sagittariidae)
- Podrząd: sokołowce (Falcones)
- Rodzina: sokołowate (Falconidae)
Dawniej (Wetmore, 1960) do rzędu szponiastych zaliczano też rodzinę kondorowatych (Cathartidae) oraz dwie rodziny wymarłe: Neocathartidae † i Teratornithide †, połączone w podrząd: sępniki (Cathartes). Według genetyków kondorowate nie są jednak wystarczająco spokrewnione z pozostałymi rodzinami tego rzędu. Obecnie albo wydziela się je w osobny rząd kondorowe (Cathartiformes), albo zalicza do rzędu brodzących (Sibley).
Rodzina jastrzębiowatych (Accipitridae) bywa dzielona na podrodziny:
- Podrodzina: błotniaki (Circinae)
- Podrodzina: sępy (Gypaetinae)
- Podrodzina: gadożery (Circaetinae)
- Podrodzina: orły (Aquilinae)
- Podrodzina: jastrzębie (Accipitrinae)
- Podrodzina: myszołowy (Buteoninae)
- Podrodzina: czubaki (Perninae)
- Podrodzina: kanie (Milvinae)
- Podrodzina: kaniuki (Elaninae)
