Tabletka

Z Wikipedii

Tabletka (łac. Tabuletta Compressi, Comprimata) – stała postać leku, przeznaczona do stosowania doustnego (z możliwością uwalniania substancji leczniczej w różnych odcinkach przewodu pokarmowego), podjęzykowego lub podpoliczkowego. Rzadziej jest stosowana do innych jam ciała, do implantacji lub przygotowywania roztworów o różnym zastosowaniu. Tabletki składają się z substancji leczniczej w formie proszku i substancji pomocniczych. Tabletki zawierają ściśle określoną ilość substancji aktywnej, jest to więc dawkowana postać leku.

Tabletki zostały wprowadzone do lecznictwa w 1874 roku przez Rosenthala. Obecnie są najczęściej i najpowszechniej stosowaną postacią leku.

Spis treści 1 Substancje pomocnicze stosowane w tabletkach 2 Podział tabletek 2.1 Tabletki uwalniające substancję leczniczą w jamie ustnej 2.2 Tabletki do połykania 2.3 Tabletki do sporządzania płynów 2.4 Tabletki do stosowania pozajelitowego 3 Produkcja tabletek 4 Zalety tabletek 5 Bibliografia

[edytuj] Substancje pomocnicze stosowane w tabletkach

• Wypełniające - używa się ich, jeśli masa substancji leczniczej jest zbyt mała alby można było wykonać z niej tabletkę. Substancje te nie mogą mieć wpływu na działanie farmakologiczne leku zawartego w tabletce. W celu rozcieńczania substancji czynnej stosuje się najczęściej laktozę lub skrobię.
• Poślizgowe - używane przy sporządzaniu masy tabletkowej, do zmniejszania tarcia między cząstkami proszku lub granulatu. Substancje te zmniejszają również przyczepność tabletek do matrycy, na której są prasowane. Przykładem tego typu substancji są talk i krzemionka.
• Mieszaniny kwasu organicznego i węglanu - w tabletkach musujących. Po dostaniu się tabletki do wody zachodzi reakcja między użytym kwasem organicznym (winowym lub cytrynowym), a węglanem, w wyniku której wydziela się CO₂. Zastosowanie tej mieszaniny, poza uzyskiwaniem napoju gazowanego, przyspiesza rozpad tabletki i uwalnianie substancji czynnej.

• Powlekające - tworzące cienką warstewkę na powierzchni tabletki. Powlekanie stosuje się w celu:
  • zwiększania odporności tabletek na czynniki zewnętrzne i tym samym ich trwałości,
  • maskowania przykrego smaku lub zapachu składników tabletki,
  • ułatwiania połykania,
  • nadania koloru i estetycznego wyglądu,
  • modyfikowania miejsca i czasu uwalniania substancji czynnej.

Tabletki powlekane cukrem nazywa się drażetkami.

Kształt tabletek może być różny. Najczęściej formuje się je w postaci płaskich lub wypukłych krążków, często z wyciśniętym na powierzchni wzorem lub napisem. Niezależnie od kształtu, powierzchnia tabletki powinna być jednolita i gładka.

[edytuj] Podział tabletek

[edytuj] Tabletki uwalniające substancję leczniczą w jamie ustnej

• Tabletki do ssania (łac. Dulcitabulettae) Uwalnianie substancji leczniczej z tych tabletek jest spowolnione, dzięki dodatkowi substancji spowalniających rozpuszczanie. W tej formie stosuje się leki o działaniu miejscowym na błonę śluzową jamy ustnej i gardła, np. środki antyseptyczne.
• Tabletki do rozgryzania i żucia (łac. Tabulettae masticatoriae) Substancja lecznicza jest uwalniana z tego rodzaju tabletek szybciej. Po rozgryzieniu tabletki, lek miesza się ze śliną i jest wchłaniany częściowo przez błonę śluzową jamy ustnej, a częściowo połykany i wchłaniany w jelitach. W tej formie występują najczęściej leki zobojętniające (stosowane w nadkwaśności i chorobie wrzodowej) oraz witaminy dla dzieci.
• Tabletki podjęzykowe (łac. Tabulettae sublinguales) Tabletkę umieszcza się pod językiem, na dnie jamy ustnej i czeka do jej rozpuszczenia. Powoli uwalniająca się substancja czynna przenika przez błonę śluzową bezpośrednio do krwiobiegu. Pozwala to uniknąć występowania efektu pierwszego przejścia przez wątrobę, który może znacznie obniżać skuteczność niektórych leków. Podanie leku tą drogą gwarantuje również szybkie działanie, prawie jak po podaniu dożylnym. W tej formie stosuje się m. in. nitroglicerynę, leki obniżające ciśnienie krwi i niektóre hormony.
• Tabletki podpoliczkowe (dopoliczkowe) (łac. Tabulettae buccales) Tabletkę przykleja się do błony śluzowej policzka, w jego górnej części, w okolicy górnego dziąsła. Leki stosowane w tej formie uwalniają się przez dłuższy czas. Podobnie jak w tabletkach podjęzykowych lek dostaje się bezpośrednio do krwiobiegu, co pozwala uniknąć występowania efektu pierwszego przejścia.

[edytuj] Tabletki do połykania

• Tabletki uwalniające substancję leczniczą w żołądku Substancja lecznicza uwalnia się szybko i jest wchłaniana w żołądku i górnym odcinku jelita cienkiego. Jest to najczęściej stosowany rodzaj tabletek.
• Tabletki dojelitowe (łac. Tabulettae enterosolubilae). Są to tabletki powlekane substancją odporną na działanie kwasu żołądkowego. Lek uwalnia się z tego rodzaju tabletek dopiero w jelicie cienkim. Takich tabletek używa się do substancji wrażliwych na niskie pH oraz to leków działających miejscowo w jelitach.
• Tabletki o przedłużonym uwalnianiu (łac. Tabulettae prolongate) Substancja lecznicza uwalnia się w całej długości przewodu pokarmowego bardzo powoli. Umożliwia to zmniejszenie częstotliwości podawania tabletek oraz uzyskanie względnie stałego stężenia leku we krwi.

[edytuj] Tabletki do sporządzania płynów

Służą do sporządzania roztworów lub zawiesin ex tempore (bezpośrednio przed użyciem). Przeznaczenie otrzymywanych roztworów może być różne - do użytku wewnętrznego, zewnętrznego, do iniekcji i inne. Tego rodzaju tabletki są stosowane nie tylko w lecznictwie - mogą też służyć do sporządzania roztworów np. do przemywania szkieł kontaktowych, do prania. W postaci tabletek musujących spotyka się np. słodycze.

[edytuj] Tabletki do stosowania pozajelitowego

Tabletki do implantacji umieszcza się najczęściej podskórnie, po nacięciu chirurgicznym. Tabletki takie często zawierają substancje spowalniające uwalnianie, dzięki którym lek może uwalniać się z takiej tabletki przez kilka miesięcy lub nawet lat. W tej formie podaje się np. disulfiram (Esperal) w leczeniu alkoholizmu.

[edytuj] Produkcja tabletek

Tabletki wytwarza się obecnie fabrycznie w przemysłowych tabletkarkach. Dawniej (od wprowadzenia do lecznictwa, do mniej więcej połowy XX wieku) były prasowane ręcznie, w pracowniach aptecznych.

Produkcja tabletek polega na mechanicznym zgniataniu (prasowaniu) granulatu lub masy tabletkowej, złożonej z substancji czynnej zmieszanej z odpowiednimi substancjami pomocniczymi. Prasowania dokonuje się na odpowiedniej matrycy nadającej tabletkom kształt. W procesie tym mozna wyróżnić trzy etapy: napełnianie matrycy masą tabletkową, prasowanie, wypychanie tabletki z otworu matrycy.

Zasadniczymi elementami tabletkarki są:

• matryca nadająca tabletce kształt i wielkość,
• stempel dociskający proszek w matrycy. Stemple mogą mieć wyrytowane wzory i napisy, które są wytłaczane na powierzchni tabletki.
• lej dozujący odpowiednią ilość masy tabletkowej bądź granulatu
• mechanizm zapewniający odpowiednią siłę nacisku. Ze względu na konstrukcję tego mechanizmu wyróżnia się tabletkarki uderzeniowe i rotacyjne.

Produkowanie tabletek spełniających wymagania wytrzymałości mechanicznej wymaga użycia odpowiednich substancji pomocniczych oraz zastosowania odpowiedniej metody prasowania i siły nacisku. Zjawiska, tłumaczące powstawanie w procesie tabletkowania nierozpadających się tabletek, są tłumaczone różnymi teoriami. Najpopularniejszą z nich jest teoria o działaniu sił molekularnych. Mówi ona, że podczas prasowania, cząstki proszku zbliżają się do siebie i powierzchnia ich styku, staje się na tyle duża, że pozwala na wytworzenie się oddziaływań molekularnych między tymi cząstkami. Inna teoria (cieplna) zakłada, że we wzrastającej podczas prasowania (pod wpływem dużego ciśnienia) temperaturze, masa tabletkowa częściowo się topi i zlepia.

[edytuj] Zalety tabletek

• Łatwość zażywania leku
• Gwarancja zużycia całości porcji, bez ryzyka, że jej część pozostanie w opakowaniu, łatwa kontrola ilości przyjętych dawek
• Precyzyjnie określona zawartość substancji leczniczej w tabletce
• Możliwość regulacji miejsca i szybkości uwalniania substancji leczniczej
• Stosunkowo tania i bardzo wydajna produkcja
• Zapewnienie maksymalnej trwałości substancji leczniczej
• Ochrona przed wpływem czynników zewnętrznych (zapewniana przez samą formę tabletki, substancję powlekająca oraz opakowanie)
• Duża liczba i różnorodność leków, które można podawać w tej postaci
• Łatwość pakowania wielu porcji w jednym zbiorczym opakowaniu
  • w postaci wypraski (tzw. listka) – możliwe jest uporządkowanie rzędów i kolumn w wyprasce ułatwiające dawkowanie (np. jeden rząd zawiera liczbę tabletek przeznaczoną do zużycia w ciągu jednego dnia), a także nadrukowanie użytecznych informacji.
  • w tubce – o średnicy dopasowanej do średnicy tabletek

[edytuj] Bibliografia

Janicki S., Fiebig A., Sznitowska M. Farmacja stosowana PZWL Warszawa 2003, ISBN 83-200-2847-7