Wasyl Stefanyk
Z Wikipedii
Wasyl Stefanyk - (Василь Стефаник, ur. 14 maja 1871 roku we wsi Rusów w Stanisławowskiem - zm. 7 grudnia 1936 tamże) - znany pisarz ukraiński.
Urodził się w bogatej rodzinie chłopskiej. Po ukończeniu szkoły podstawowej w Śniatyniu w 1883 r. wstępuje do polskiego gimnazjum w Kołomyi, gdzie ze względu na pochodzenie społeczne jest dyskryminowany przez niemieckich nauczycieli i uczniów. W okresie gimnazjalnym rodzi się przyjaźń Stefanyka z Łesiem Martowiczem. Obaj byli członkami tajnego kółka uczniowskiego, którego celem była obrona interesów narodu i krzewienie oświaty wśród ludu. Za tę oświatową propagandę wielu członków kółka oświatowego, a wśród nich Stefanyka i Martowicza, usunięto z kołomyjskiego gimnazjum. Obaj przyjaciele dostają się do siódmej klasy gimnazjum w Drohobyczu. Tu Stefanyk po raz pierwszy spotyka Iwana Franko, z którym potem przez całe życie utrzymywał przyjacielskie stosunki i którego najwięcej cenił spośród pisarzy ukraińskich. Po ukończeniu gimnazjum Stefanyk wstępuje na uniwersytet w Krakowie, gdzie studiuje medycynę. W latach akademickich Stefanyk bierze czynny udział w życiu społecznym, jeździ po wsiach, agitując za chłopskimi kandydatami do parlamentu.
[edytuj] Początki twórczości
W latach 1896 - 1897 Stefanyk zaczyna tworzyć swoje "obrazki" liryczne, nie drukuje ich jednak, chcąc - jak stwierdza w swych listach - wydostać się z lasu różnych literackich kierunków, które teraz opadły mię na rozdrożu i ciągną każdy w swoją stronę. Od białych wierszy młody pisarz przechodzi stopniowo do realistycznych szkiców z życia chłopskiego, które odtwarzają beznadziejną nędzę, rozpaczliwą sytuację ekonomiczną, polityczne bezprawie gnębiące chłopów Ukrainy Zachodniej. Pierwsze nowele ogłasza Stefanyk w roku 1897 w bukowińskiej gazecie "Pracia" wydawanej w Czerniowcach, a pierwszy zbiór jego nowel pt. Synia knyżeczka ukazuje się w roku 1899. Następnie wychodzą z druku zbiory opowiadań: Kaminnyj chrest (1900), Doroha (1901) oraz wybór nowel: Moje słowo (1905). Pozycje te prawie wyczerpują prawie całą twórczość pisarza z okresu 1897-1902. Właśnie wtedy, kiedy jego utwory zyskują szeroki rozgłos, kiedy wychodzą w przekładach na język rosyjski, czeski i polski - pisarz milknie aż do roku 1916.
[edytuj] Działalność polityczna. I wojna światowa
W roku 1903 Stefanyk po raz pierwszy wyjeżdża na Wielką Ukrainę na uroczystość odsłonięcia pomnika Iwana Kotlarewskiego. W czasie pobytu w Kijowie i Połtawie poznaje najwybitniejszych ukraińskich pisarzy: M. Kobylańskiego, Łesię Ukrainę, M. Staryckiego i innych. W latach 1908-1918 S. jest posłem do parlamentu austriackiego. I wojna światowa zaskoczyła pisarza w rodzinnym Rusowie. Pod wrażeniem przeżyć wojennych Stefanyk znowu zaczyna pisać: w roku 1916 powstaje nowela Ditocza pryhoda. Odtąd aż do śmierci Stefanyk nie porzuca już pracy literackiej. W roku 1926 ukazuje się zbiór nowel powojennych - Zemla. Nazwisko Stefanyka zdobywa szeroką popularność w ukraińskim społeczeństwie. Rząd Ukrainy Radzieckiej przyznaje pisarzowi dożywotnią rentę.
Powstające w znacznej mierze w Krakowie nowele Wasyla Stefanyka, które tłumaczyli na język polski, analizowali i popularyzowali krakowscy pisarze, krytycy, badacze i wydawcy, np. w „Życiu”, „Czasie Krakowskim” czy „Świecie Słowiańskim”, zajmują centralne miejsce w dziejach polsko- ukraińskich stosunków literackich końca XIX i początku XX wieku. Ilość tłumaczeń utworów Wasyla Stefanyka na język polski w latach 1899- 1951 przekracza sto pozycji. Są to m.in.: Wacław Moraczewski( Szkoda, Osiń), Henryk Folg( Weczirnia hodyna), Michał Moczulski( Kłenowi łystky). Szczególne miejsce zajmuje Władysław Orkan. Dzięki zetknięciu się z życiem literackim Ukraińców we Lwowie zaprzyjaźnił się z kilkoma twórcami literatury ukraińskiej- Bohdanem Łepkim, Wasylem Stefanykiem, Sybirem Twerdochlibem. Tłumaczył utwory pisarzy ukraińskich, w tym także nowele Stefanyka – m. in. Palij, wydrukowaną w 1901 roku w warszawskim „Głosie” oraz Kłenowi łystky i Kaminnyj chrest, które ukazały się w wychodzącym we Lwowie piśmie „Tydzień”. Tłumacząc na język polski utwory współczesnych poetów ukraińskich, wraz z przedstawicielami inteligencji ukraińskiej Bohdanem Łepkim, Wołodymyrem Jaroszem, Sybirem Twerdochlibem wydał Orkan dwa szczególnie ważne zbiory utworów pisarzy ukraińskich w przekładach na język polski – Młoda Ukraina(1908)i Antologia współczesnych poetów ukraińskich(1910).
Bibliografia:
- Wasyl Stefanyk, Utwory wybrane. Spółdzielnia Wydawniczo-Oświatowa "Czytelnik", Kraków 1951
- Włodzimierz Mokry, Ukraina Wasyla Stefanyka. Wydawca: Fundacja św. Włodzimierza, Kraków 2001
- Krakowskie Zeszyty Ukrainoznawcze pod red. Włodzimierza Mokrego, TOM VII- VIII. Wydawnictwo "Szwajpolt Fiol", Kraków 1998.
