Wicekanclerz Świętego Kościoła Rzymskiego
Z Wikipedii
Wicekanclerz Świętego Kościoła Rzymskiego - w przeszłości jeden z najważniejszych urzędów w Kurii Rzymskiej.
Istnienie kancelarii papieskiej jest poświadczone już w IV stuleciu. Była ona wówczas zorganizowana jako kolegium notariuszy, na czele których stał primicerius, którego z kolei wspomagał secundicerius. Do ich zadań należało redagowanie papieskich dokumentów, zajmowali się też archiwami. Nie później niż w pocz. VIII wieku primicerius został zastąpiony przez Bibliotekarza Św. Kościoła Rzymskiego [1] W XI i XII wieku urząd ten przeważnie zajmowali kardynałowie, dla wielu z nich (Fryderyk Lotaryński, Hildebrand, Giovanni Caetani, Gerardo Caccienemici dell'Orso) był on swoistą "odskocznią" do papieskiego tronu. W połowie XII wieku urząd Bibliotekarza przekształcił w urząd kanclerza (jeśli sprawował go kardynał) lub wicekanclerza (jeśli nie-kardynał). Ponieważ stopniowo co raz częściej powierzano go duchownym spoza kolegium kardynalskiego utrwaliła się ta druga nazwa (definitywnie od pontyfikatu Honoriusza III), nawet jeśli w trakcie urzędowania dochodziło do promocji kardynalskiej dla wicekanclerza. Jednak począwszy od pontyfikatu Jana XXII (1316-34) urząd wicekanclerski był powierzany wyłącznie kardynałom.
Wzrost aktywności papieży w zakresie wydawania bull, dekretów i innych dokumentów pociągał za sobą rozrost kancelarii papieskiej. W XIII wieku obok notariuszy (od XIV stulecia zwanych protonotariuszami apostolskimi) pojawiają się także abbreviatores, correctores, scriptores i plumbstores, grupowani w kolegia. Od 1377 powoływany był - jako zastępca kardynała-wicekanclerza - regent Kancelarii Apostolskiej (jako pierwszy funkcję tę sprawował arcybiskup Bartolomeo Prignano). Szczyt potęgi Kancelarii przypada na wiek XV i pocz. XVI, kiedy urząd wicekanclerza Kościoła był uważany za najważniejszy urząd w Kościele zaraz po papieżu. W tym czasie do jej kompetencji należały wszelkie sprawy finansowe Stolicy Apostolskiej, sprawy związane z beneficjami kościelnymi, a nawet udzielaniem odpustów i dyspens. Papież Klemens VII, który poprzednio sam był wicekanclerzem, w 1532 przypisał do tej funkcji tytuł prezbiterialny S. Lorenzo in Damaso, który kardynałowie-wicekanclerze mieli zachowywać nawet jeśli przechodzili do rangi kardynałów-biskupów. Dyspozycję tę zatwierdził papież Sykstus V.
Zarazem jednak przełom XV i XVI wieku to początek stopniowego przejmowania kompetencji Kancelarii przez inne urzędy, takich jak utworzony właśnie w tym czasie Sekretariat Listów Apostolskich, i w konsekwencji schyłku jej znaczenia. Wewnątrz Kancelarii funkcje protonotariuszy niemal w całości przejęły kolegia abbreviatores litterarum apostolicarum, natomiast pozostałe kolegia stopniowo zanikały. Papież Pius X w 1908 roku konstytucją Sapienti Consilio przeprowadził gruntowną reformę kancelarii, przywracając tytuł kanclerza i znacząco zredukował cały urząd, pozostawiając w jego składzie: kardynała-kanclerza, regenta, kolegium protonotariuszy apostolskich (którzy ponownie przejęli funkcje zniesionego kolegium abbreviatores), notariusza, sekretarza, archiwistę, protokolanta i 4 piszących pod dyktando sekretarzy. Jej kompetencje zostały ograniczone do redagowania - zgodnie ze wskazówkami papieża lub odpowiednich kongregacji - dekretów kanonizacyjnych, bull dotyczących niektórych beneficjów, tworzenia nowych diecezji i kapituł i kilku innych ważniejszych spraw Kościoła.
Papież Paweł VI w motu proprio "Quo aptius" z 27 lutego 1973 zlikwidował Kancelarię Apostolską i urząd kardynała-kanclerza, przekazując ich kompetencje do Sekretariatu Stanu.
[edytuj] Lista bibliotekarzy, kanclerzy i wicekanclerzy stojących na czele Kancelarii Apostolskiej od 1051 roku
1. Bibliotekarze (do 1144)
- Friedrich von Lothringen (1051-1057)
- Humbert of Mourmoutiers (1057-1061)
- Bernardo da Pavia (1061-1063)
- Mainard z Silva Candida (1063)
- Pietro (1063-ca.1085)
- Bruno z Segni (1086-1089)
- Giovanni de' Caetani (1089-1118)
- Ugone d'Alatri (1119-1122)
- Crisogono Malcondini (1122-1123)
- Aymeric (1123-1141)
- Gerardo Caccianemici dell'Orso (1141-1144)
2. Kanclerze (1144-1187?)
- Robert Pullen (1144-1146)
- Guido da Vico (1146-1149)
- Boso Breakspeare, pro-kanclerz (1149-1153)
- Rolando Bandinelli (1153-1159)
- Ermanno, pro-kanclerz (1159-1166)
- Gerardo Allucingoli, pro-kanclerz (1166-1168)
- Graziano da Pisa, pro-kanclerz (1168-1178)
- Alberto Sartori di Morra (1178-1187)
3. Wicekanclerze (do pocz. XIV wieku często nie-kardynałowie, jednak począwszy od pontyfikatu Jana XXII urząd ten sprawowali wyłącznie kardynałowie)
- Moyses (1187-1191)
- Egidio Pierleoni (1191-1194)
- Cencio Camerario (1194-1198)
- Rainaldo di Acerenza (1198-1200)
- Biagio di Porto Torres (1200-1203)
- Giovanni da Ferentino(1203-1205)
- Giovanni dei Conti di Segni (1205-1213)
- Rainiero (1213-1216)
- Tommaso da Capua (1216-ca.1219)
- Wilhelm z Modeny (1219-1222)
- Guido Pierleone (1223-1227)
- Sinibaldo Fieschi (1227-1228)
- Marinus de Eboli (1228-1235)
- Bartolomeo (1235-1236)
- Guglielmo (1236-1237)
- Rainiero di Magallona (1237-1243)
- Giacomo Boncampio (1243-1244)
- Marinus de Eboli (ponownie) (1244-1252)
- Guglielmo di Catadego (1252-1257)
- Giordano Pironti (1257-1262)
- Michele di Tolosa (ca.1262-ca.1265)
- Rainaldo Maestro (ca.1265-ca.1271)
- Giovanni Leccacorno (1271-1273)
- Lanfranco di Bergamo (1273-1276)
- Pietro Peregrossi (1276-1288)
- Jean Le Moine (1288-1294)
- Giovanni Castrocoeli (1294-1295)
- Pietro Valeriano Duraguerra (1295-1296)
- Riccardo Petroni (1296-1301)
- Papinianus della Rovere (ca.1301-ca.1305)
- Petrus de Podio (1305-1306)
- Pierre Arnaud de Puyanne (1306)
- Arnaud Nouvel (1306-1317)
- Jacques d'Euse, pro-wicekanclerz (1312)
- Gauscelin de Jean (1317-1319)
- Pierre Le Tessier (1319-1325)
- Pierre Despres (1325-1337)
- Bertrand de Déaulx (1337-1343)
- Pierre Despres (ponownie) (1343-1361)
- Pierre de Monteruc (1361-1385[2])
- Bartolomeo Prignano (regent Kancelarii Apostolskiej 1377-1378)
- Renoul de Monteruc (regent Kancelarii Apostolskiej 1378-1382)
- Francesco Moricotti Prignano (1382-85 jako regent Kancelarii Apostolskiej, 1385-1394 jako wicekanclerz)
- Marino Bulcani (1394)
- Angelo Acciaioli (1394-1408)
- Angelo Cino (1408-1409)
- Jean de Brogny (1409-1426)
- Jean de la Rochetaillée (regent Kancelarii 1421-36, wicekanclerz 1436-1437)
- Francesco Condulmer (1437-1453)
Vacat (1453-1457)
- Rodrigo Lanzol-Borja y Borja (1457-1492)
- Ascanio Maria Sforza Visconti (1492-1505)
- Juan de Borja Lanzol de Romani el mayor, pro-wicekanclerz (1500-1503)
- Galeotto Franciotti della Rovere (1505-1507)
- Sisto Gara della Rovere (1507-1517)
- Giulio de' Medici (1517-1523)
- Pompeo Colonna (1524-1526 i 1527-1532)
- Francesco Armellini Pantalassi de' Medici, pro-wicekanclerz (1526-1527)
- Ippolito de' Medici (1532-1535)
- Alessandro Farnese młodszy (1535-1589)
- Alessandro (Damasceni) Peretti de Montalto (1589-1623)
- Ludovico Ludovisi (1623-1632)
- Francesco Barberini (1632-1679)
- Cesare Facchinettil, pro-wicekanclerz (1679-1683)
Vacat (1683-1689)
- Pietro Ottoboni (1689-1740)
- Tommaso Ruffo (1740-1753)
- Girolamo Colonna di Sciarra (1753-1756)
- Alberico Archinto (1756-1758)
- Carlo Rezzonico (1758-1763)
- Henry Benedict Stuart of York (1763-1807)
- Francesco Carafa di Traetto (1807-1818)
- Giulio Maria della Somaglia (1818-1830)
- Tommaso Arezzo (1830-1833)
- Carlo Odescalchi (1833-1834)
- Carlo Maria Pedicini (1834-1843)
- Tommaso Bernetti (1844-1852)
- Luigi Amat di San Filippo e Sorso (1852-1878)
- Antonino Saverio De Luca (1878-1883)
- Teodolfo Mertel (1884-1899)
- Lucido Maria Parocchi (1899-1903)
- Antonio Agliardi (1903-1908)
4. Kardynałowie-kanclerze (od 1908)
- Antonio Agliardi (1908-1915)
- Ottavio Cagiano de Azevedo (1915-1927)
- Andreas Frühwirth, OP (1927-1933)
- Tommaso Pio Boggiani, OP (1933-1942)
- Celso Costantini (1954-1958)
- Santiago Luis Copello (1959-1967)
- Luigi Traglia (1968-1973)
1973 - urząd zostaje skasowany przez papieża Pawła VI
Przypisy
- ↑ Termin ten pojawia się po raz pierwszy w 707 roku, kiedy biskup Ostii Gregorius został określony jako bibliothecarius sanctæ ecclesiæ. Nie należy go mylić z współcześnie istniejącym urzędem bibliotekarza i archiwisty Św. Kościoła Rzymskiego, który powstał w połowie XVI wieku i nie miał nic wspólnego z kancelarią papieską.
- ↑ W 1378 przeszedł do obediencji antypapieża Klemensa VII, wydaje się jednak, że nie zerwał całkowicie z prawowitym papieżem Urbanem VI, albowiem nigdy nie został przez niego pozbawiony urzędu ani ekskomunikowany. Urban VI powierzył kierowanie pracami Kancelarii Apostolskiej kardynałowi Renoul de Monteruc (1378-1382), bratankowi Pierre'a de Monteruc, ale z tytułem regenta Kancelarii Apostolskiej, a nie wicekanclerza. [1] Wicekanclerzami awiniońskiej obediencji byli Jacques de Mantenay (1385-91)[2], Niccolo Brancaccio (1391)[3] i Jean de Brogny (1391-1408).
