Wieś fryderycjańska
Z Wikipedii
Wieś fryderycjańska – typ wsi zakładany w XVIII i początkach XIX wieku w Prusach w ramach kolonizacji fryderycjańskiej.
Akcja osadnicza zainicjowana przez króla Prus Fryderyka II miała na celu wykorzystanie gospodarcze nieużytkowanych dotąd terenów (bagna, lasy) oraz trwałe przywiązanie kolonizowanych obszarów z państwem pruskim poprzez ściągnięcie niemieckojęzycznych bądź protestanckich osadników. W ramach akcji przeprowadzono gruntowne reformy administracyjne mające na celu rozwój rolnictwa i przemysłu. Dzielono królewszczyzny i na ich terenach budowano nowe wsie, sprowadzano do nich przeważnie ewangelicką ludność z Prus, ale także z Habsburskiej Austrii, Czech i Węgier.[1] Wsie charakteryzowały się zróżnicowaniem gospodarki: osadzano tam bogatych chłopów, ale istniały też małe osady jako zaplecze dla większych gospodarstw. Powstawały również osady przemysłowe i osady dla robotników leśnych (drwali) dostarczających drewno do nowo powstających hut (np. Antoniów koło Opola dla huty w Jedlicach).[2]
Osady były budowane w oparciu o fryderycjański regulamin według sporządzonych projektów. W przeciwieństwie do typu wsi łanowej i niwowej rozplanowanie zabudowy wymagało zatrudnienia architekta. Wsie takie mają często regularne i geometryczne kształty, przeważnie były to równomierne parcele wzdłuż jednej drogi (np. Niwki k. Opola czy też wspomniany Antoniów), ale też z rozplanowaniem o kształcie rombu, trójkąta jak i gwiazdy (np. Nowosolna, Pokój [3]) Starano się, aby były niepowtarzalne. Występowała szachownica gruntów, ale wynikała z różnej jakości gleb. Układ gruntów - indywidualny.
Fryderycjański regulamin miał wpływ także na przemianę istniejących już wsi polskich, między innymi nie pozwolił na dalsze budowanie tzw. kurnych chat, oraz budowania nadmiernej liczby pomieszczeń gospodarczych.[4]
Zbliżone do osadnictwa fryderycjańskiego było osadnictwo józefińskie, przeprowadzane na ziemiach zaboru austriackiego (tereny górskie, wyżynne). Występował tam jednak inny układ gruntów.
