Wojna hegemoniczna
Z Wikipedii
Wojna hegemoniczna, wojna o hegemonię – wojna między dominującym w międzynarodowym systemie mocarstwem lub mocarstwami, a rosnącym konkurentem lub konkurentami (pretendentami do hegemonii). Konflikt przyjmuje wymiar globalny i charakteryzuje się udziałem wszystkich większych i większości mniejszych państw w systemie. Główną stawką wojny hegemonicznej jest rządzenie systemem. Wobec tego wojny hegemoniczne są konfliktami nieograniczonymi w swoich celach i środkach, rozszerzając się na cały system międzynarodowy. Stroną inicjującą konflikt jest państwo, którego potencjał zbliża się do potencjału mocarstwa dominującego, a którego aspiracje nie są zaspokojone, ponieważ w istniejącym status quo agresor (pretendent do hegemonii) nie posiada wpływów adekwatnych do swojego potencjału. Przeciw agresorowi występują zaś wszystkie państwa zainteresowane utrzymaniem istniejącego ładu międzynarodowego, a przede wszystkim mocarstwo lub mocarstwa dominujące.
Wojna hegemoniczna decyduje o tym, które państwo będzie dominowało w systemie międzynarodowym. Robert Gilpin dowodzi, że w okresie nowożytnym kryteria wojny hegemonicznej spełniają: wojna trzydziestoletnia, wojny Ludwika XIV, wojny rewolucji francuskiej i wojny napoleońskie oraz I i II wojna światowa. Do tej listy niektórzy badacze (George Modelski, A. J. Toynbee, Raimo Väyrynen) dodają jeszcze kilka konfliktów.
W oparciu o ich teorie, z uwzględnieniem wojen toczonych w Europie środkowej i wschodniej można przedstawić następującą listę wojen hegemonicznych:
Konflikt, agresywny pretendent / mocarstwo dominujące:
- wojny włoskie i wojny na Oceanie Indyjskim (1494-1516): (Francja / Hiszpania) – zwycięzca: Hiszpania
- wojny w Niderlandach, klęska Wielkiej Armady (1580-1609): (Anglia, Niderlandy / Hiszpania) – zwycięzcy: Niderlandy, Anglia
- wojna trzydziestoletnia i wojny francusko-hiszpańskie (1618-1659: Francja, Szwecja /Hiszpania, Austria (Habsburgowie) – zwyciezcy: Francja, Szwecja
- wojny Ludwika XIV (1672-1713): Francja / Anglia (Wielka Brytania), Austria, Niderlandy i wojna północna (1700-1721): Szwecja / Rosja – zwycięzcy: Wielka Brytania i Rosja
- wojna siedmioletnia (1756-1763): Prusy, Wielka Brytania / Rosja, Austria, Francja – zwycięzcy: Wielka Brytania
- wojny francuskie (rewolucyjne i napoleońskie): (1792-1815), Francja / Wielka Brytania, Rosja – zwycięzcy: Wielka Brytania, Rosja
- wojny niemieckie (I i II wojna światowa (traktowane łącznie): 1914-1945): (Niemcy, Japonia / USA, Wielka Brytania, Polska, Francja, Rosja, Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich) – zwycięzcy: USA, Wielka Brytania, Polska, Francja, Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich
- zimna wojna: 1946-1990, konflikt między głównymi zwycięzcami II wojny światowej USA i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich. W konflikcie tym zwycięstwo odniosły USA, co zostało przypięczętowane rozpadem Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich w 1991.
Po 1991 kiedy jedynym supermocarstwem są USA kolejny konflikt o hegemonię może rozegrać się między nimi a pretendującymi do niej mocarstwami. Są to: Niemcy, Wielka Brytania i Francja (dominujące w Unii Europejskiej), Chiny, Rosja, Japonia, Indie.
[edytuj] Bibliografia
- Leszek Moczulski (2001) "Geopolityka"
- George Modelski: http://faculty.washington.edu/modelski/Evoweconomy.html