Wojna polsko-szwedzka 1617-1618

Z Wikipedii

Wojna polsko-szwedzka
Wojna polsko-szwedzka 1617-1618

hetman polny litewski Krzysztof Radziwiłł "młodszy"

Data

1617-1618

Miejsce

Inflanty, Estonia

Wynik

rozejm

Przyczyna

spór o Estonię i Inflanty połączony z walką króla Zygmunta III Wazy z Karolem Sudermańskim o tron szwedzki

Terytorium

Inflanty i Estonia, dzisiejsza Estonia i Łotwa

Strony konfliktu
Szwecja	I Rzeczpospolita
Dowódcy
Gustaw Adolf	Krzysztof II Radziwiłł Jan Siciński

Wojna polsko-szwedzka 1617-1618 - była kontynuacją wojny polsko-szwedzkiej 1600-1611 i stanowiła próbę wykorzystania przez Szwecję zaangażowania Rzeczypospolitej w wojnie z Rosją oraz kłopotów Korony z Tatarami i Turcją na południowym wschodzie.

Po śmierci Karola IX w 1611 władzę nad Szwecją (mimo dużej aktywności stronników króla Polski Zygmunta III) objął jego syn, 17-letni wówczas Gustaw Adolf. Młodziutkiego króla wspomagał jeden z najwybitniejszych w historii Szwecji polityków - kanclerz Axel Oxenstierna. W związku z niepowodzeniami w wojnie kalmarskiej Szwedzi chętnie zgodzili się w kwietniu 1612 roku na przedłużenie rozejmu z Polską i Litwą. W końcu 20 stycznia 1614 roku przedłużono rozejm do 29 września 1616 roku. Zygmunt III nigdy nie pogodził się z utratą swego dziedzictwa i wciąż knuł przeciwko młodemu królowi Szwecji, starając się przeciągnąć na swą stronę możliwie największą część szwedzkiej magnaterii. Rozważał nawet kolejną wyprawę do Szwecji, a przeszkadzała mu w tym trwająca wciąż wojna z Rosją. Choć sejmiki domagaly się dalszego przedłużenia rozejmu, Zygmunt Waza nie chciał dopuścić do kolejnych rozmów, licząc, że wznowienie wojny z rządzoną przez młodego i niedoświadczonego króla Szwecją doprowadzi do odzyskania dziedzicznej korony.

Po dwóch latach rokowań 27 lutego 1617 roku Szwecja zawarła w Stołbowie pokój z Rosją. Szwedzi oddali Rosji Nowogród Wielki zatrzymując w swych rękach pas wybrzeża Bałtyku wzdłuż Zatoki Fińskiej. Teraz mogli całkowicie skupić się na wojnie o Inflanty i o ostateczne zrzeczenie się korony szwedzkiej przez Zygmunta III Wazę. Mający wolne ręce Gustaw Adolf, licząc dodatkowo na pomoc państw protestanckich, wznowił działania wojenne przeciwko Rzeczypospolitej. Na razie Holandia zgodziła się subsydiować Szwedów w wysokości 40 tys. florenów miesięcznie, a Anglia pozwoliła Szwedom werbować na swoim terytorium żołnierzy.

Niecałe 4 miesiące po zawarciu pokoju z Rosją 19 czerwca 1617 roku szwedzka eskadra wpłynęła do Zatoki Ryskiej i stanęła na redzie Dyjamentu. Dowodzący niewielką załogą twierdzy pułkownik Wolmar Farensbach skapitulował już 21 czerwca. Dwa dni później inny desant szwedzki zajął Windawę, a flota szwedzka zablokowała port w Rydze. W sierpniu Szwedzi uderzyli na Parnawę, która broniła się tylko trzy dni (czyli do 14 sierpnia). Salis (obecnie Salacgrīva) Szwedzi zdobyli 18 sierpnia. W ciągu zaledwie dwóch miesięcy wojska szwedzkie opanowały inflanckie wybrzeża z wyjątkiem samej Rygi.

Mający ratować sytuację hetman polny litewski Krzysztof II Radziwiłł dysponował jednak niewielkimi siłami. Pozyskano także z powrotem Wolmara Farensbacha, który w zamian za obietnicę darowania zdrady wrócił do armii litewskiej. Radziwiłł, który jako pierwszy w dziejach Rzeczypospolitej użył do walki dragonów, popisał się wyjątkową energią, zdecydowaniem i talentem organizacyjnym, dzięki czemu Litwini bardzo szybko odzyskali wszystkie utracone twierdze oprócz Parnawy. Po odzyskaniu większości strat armia litewska wkroczyła do podejrzanie zachowującej się Kurlandii. Hetman chciał przyłączyć całą Kurlandię do Litwy, jednak Zygmunt III Waza nie zgodził się na to i pozostawił całkowitą władzę nad księstwem Fryderykowi Kettlerowi. Obrażony na króla Radziwiłł zrezygnował z naczelnego dowództwa w Inflantach i przekazał je pułkownikowi Janowi Sicińskiemu, który mając jedynie 100 żołnierzy ruszył do Estonii. Ponieważ Szwedzi zamknęli się w twierdzach, a wojska litewskie nie posiadały dostatecznej ilości piechoty i artylerii, działania wojenne wygasły. Szwedzi, zrozumiawszy, że mimo reform ich armia nie jest jeszcze w stanie mierzyć się z armią litewską, wystąpili z propozycjami pokojowymi. Ostatecznie 15 listopada i 8 grudnia zawarto w Karklis nowy rozejm, który obowiązywać miał do 11 listopada 1620 roku.