Karol IX Waza

Z Wikipedii

Karol IX Sudermański, (ur. 4 października 1550 w Sztokholmie, zm. 30 października 1611 w Nyköping) - król Szwecji w latach 1604-1611 z dynastii Wazów.

Najmłodszy syn króla Gustawa I i jego drugiej żony Małgorzaty Leijonhufvud. Przyrodni brat króla Eryka XIV (1560-1568).

Po śmierci brata Jana III w 1592 r., dążył do niedopuszczenia do objęcia władzy w Szwecji jego syna króla Polski Zygmunta III, któremu jednak udało się koronować na króla Szwecji w 1594. W tym też roku stanął na czele rady regencyjnej, którą Zygmunt musiał powołać na żądanie sejmu szwedzkiego, gdy wracał do Polski. W 1595 r. skłonił radę królewską do powierzenie mu urzędu kanclerza Królestwa. W 1598 r. Karol pokonał bratanka w bitwie pod Linköping. W 1599 r. sejm ogłosił detronizację Zygmunta, a w 1604 r. przekazał prawa do tronu Karolowi Sudermańskiemu. Został on królem jako Karol IX, ale był uzurpatorem, czego do końca życia był świadom.

W 1600 r. Zygmunt, zrażony do swoich szwedzkich poddanych, przyłączył Estonię do Rzeczypospolitej. Szwedzi najechali kraj, ale w 1601 r. armia dowodzona przez księcia Karola (syna Karola IX) uległa Litwinom pod Kokenhausen. W 1605 r. Karol IX został pobity pod Kircholmem. W 1610 r. podpisano rozejm polsko-szwedzki.

W 1607 r. Szwedzi zajęli Laponię a Karol IX przyjął tytuł "króla Lapończyków".

Karol był dwukrotnie żonaty. Od 1579 r. z córką elektora Palatynatu Ludwika VI, Anną Marią von Simmern (ur. 1561, zm. 1589) i w 1592 r. z Krystyną Holstein-Gottorp (ur. 1573, zm. 1625). Spośród dwunastu dzieci z obu małżeństw tylko czworo dożyło dojrzałego wieku:

• Katarzyna (ur. 1584, zm. 1638), żona Jana Kazimierza, margrabiego Palatynatu-Zweinbrücken, matka późniejszego króla Szwecji, Karola X Gustawa;
• Gustaw II Adolf (ur. 1594, zm. 1632), następca tronu i król Szwecji;
• Maria Elżbieta (ur. 1596, zm. 1618), żona księcia Östergotlandu, Jana, najmłodszego syna króla Jana III;
• Karol Filip (ur. 1601, zm. 1622), książę Södermanlandu; w 1611 był kandydatem do tronu rosyjskiego.

Synem Karola IX z pozamałżeńskiego związku z Karin Nilsdotter był baron Carl Carlsson Gyllenhielm (ur. 1574, zm. 1650), feldmarszałek szwedzki.