Wojny polsko-krzyżackie
Z Wikipedii
Wojny polsko-krzyżackie odbywały się głównie w XV wieku. Jedną z nich jest wielka wojna z lat 1409-1411.
Spis treści |
[edytuj] Kłopotliwe sąsiedztwo
Podbój ziem Prusów i Jaćwingów przez zakon krzyżacki okazał się śmiertelnym zagrożeniem zarówno dla Polski, jak i dla Litwy. Krzyżacy pod pretekstem szerzenia chrześcijaństwa organizowali najazdy na ziemie litewskie. Brali w nich udział jako goście zakonu liczni rycerze z całej Europy. Litwa była jednym z ostatnich miejsc, gdzie mogli walczyć za wiarę, a zarazem zdobyć sławę i łupy. To właśnie niebezpieczeństwo ze strony zakonu zbliżyło do siebie Polskę i Litwę, skłaniając oba kraje do zawarcia unii.
[edytuj] Wielka wojna z zakonem
Mimo przyjęcia chrztu przez Litwę Krzyżacy nadal organizowali łupieżcze wyprawy na ziemie Wielkiego Księstwa. W trakcie tych najazdów rycerzom zakonnym udało się opanować leżącą na Bałtykiem Żmudź. Wkrótce jednak wybuchło tam powstanie przeciwko ich panowaniu. Polska i Litwa udzieliły pomocy powstańcom. Była to bezpośrednia przyczyna wybuchu wojny pomiędzy tymi państwami a zakonem krzyżackim w 1409 roku.
Do najważniejszego starcia w czasie tej wojny doszło 15 lipca 1410 roku, niedaleko wsi Grunwald. Była to jedna z największych bitew średniowiecznej Europy. Wzięło w niej udział blisko 70 tysięcy rycerzy i wojowników.
Krzyżaków wspomagały wojska książąt pomorskich oraz liczni rycerze z Europy Zachodniej. Po stronie króla polskiego, Władysława Jagiełły i jego stryjecznego brata, wielkiego księcia litewskiego Witolda, obok Polaków i Litwinów walczyli ich sprzymierzeńcy. Byli wśród nich pogańscy Żmudzini, prawosławni Rusini i muzułmańscy Tatarzy.
Sam wielki mistrz zakonu, Ulrich von Jungingen, w decydującym momencie bitwy rzucił się do walki i zginął. Król Władysław nie wziął bezpośredniego udziału w bitwie. Dowodził swoimi siłami z pobliskiego wzgórza. Taki sposób prowadzenia bitwy, wzorowany na Tatarach, był w ówczesnej Europie nowością. Gdyby nie efektowne zwycięstwo, Jagiełło z pewnością zostałby uznany za tchórza, gdyż osobiście nie uczestniczył w walce.
[edytuj] Skutki bitwy grunwaldzkiej
Na wieść o klęsce zakonu krzyżackiego wiele miast pruskich, które od dawna miały dość panowania krzyżackiego, poddało się królowi Polski. Jagielle nie udało się jednak wykorzystać tej szansy. Działania wojenne prowadzone były przez Polaków zbyt wolno, by zdołali oni opanować Pomorze i Prusy. W 1411 roku, po kilkumiesięcznym, nieskutecznym oblężeniu Malborka - stolicy państwa zakonnego - zawarto pokój. Głównie skorzystała na nim Litwa, która odzyskała Żmudź, ale tylko do śmierci Jagiełły i Witolda. Polska odzyskała Ziemię dobrzyńską. Klęska pod Grunwaldem powstrzymała jednak napływ rycerzy z zachodniej Europy, chętnie dotąd pomagających Krzyżakom. Ze względu na brak ochotników, zakon musiał wydawać coraz więcej pieniędzy na wynajęcie wojsk zaciężnych, czyli ówczesnych żołnierzy zawodowych. Spowodowało to wzrost podatków w państwie krzyżackim. Jednocześnie zaś pogłębiała się niechęć poddanych wobec wielkiego mistrza.
[edytuj] Przyczyny wybuchu wojny trzynastoletniej
Pruscy mieszczanie odtąd coraz śmielej występowali przeciw Krzyżakom. Wierzyli, że to, co nie powiodło się po bitwie grunwaldzkiej, uda się podczas kolejnej wojny polsko-krzyżackiej. Założyli tajną organizację - Związek Pruski, do którego przystąpiło rycerstwo i prawie wszystkie miasta Prus.
W 1454 roku zwrócili się oni do króla polskiego, Kazimierza Jagiellończyka, z prośbą o przyłączenie Prus do Polski. Król wyraził zgodę i ogłosił włączenie ziem państwa Krzyżackiego do Polski. Stało się to przyczyną kolejnej, wielkiej wojny pomiędzy Polską a Krzyżakami. Tym razem trwała ona aż 13 lat, dlatego nazwano ją później wojną trzynastoletnią.
Początkowo wszystko przebiegało zgodnie z planem. Zbuntowani mieszczanie wypędzili Krzyżaków z wszystkich miast Pomorza. Potem jednak wojska króla Kazimierza przegrały kilka bitew z doskonale wyszkolonymi wojskami zaciężnymi, wynajętymi przez zakon. Okazało się, że takie wojska są znacznie skuteczniejsze od rycerstwa, które w czasach pokoju bardzo rzadko ćwiczyło się w walce. Wkrótce potem, gdy Polacy także wynajęli żołnierzy, zakon krzyżacki zaczął ponosić klęski.
Długa wojna była bardzo kosztowna, a Krzyżakom kończyły się środki na jej prowadzenie. Nieopłacani żołnierze coraz chętniej przechodzili na stronę polską. W ten sposób w ręce Polaków dostała się między innymi krzyżacka stolica - Malbork.
[edytuj] Polska wraca nad Bałtyk
Po trzynastu latach walki, w 1466 roku sytuacja Krzyżaków była tak zła, że musieli oni prosić króla Polski o pokój i przyjąć jego surowe warunki. Pokój zawarto w tym samym roku w Toruniu. Do Polski po przeszło stu pięćdziesięciu latach powróciło Pomorze Gdańskie. Przyłączono także należącą do biskupów Warmię. Ziemie te nazywano odtąd Prusami Królewskimi, gdyż władał nimi bezpośrednio sam król. Pozostała część państwa krzyżackiego - Prusy Zakonne - stała się zależna od Polski.
[edytuj] Ciekawostki
- Letnie upały szczególnie dokuczały rycerzom ubranym w ciężkie stalowe zbroje i grube kaftany Jagiełło zdawał sobie z tego sprawę, dlatego ukrył swoje wojsko w lesie, gdzie było chłodniej. Następnie opóźniał rozpoczęcie bitwy. Z tej okazji wysłuchał nawet dwóch mszy. Krzyżacy, stojący od świtu bezczynnie w polu, boleśnie odczuwali skutki upału i nieoczekiwanego wzrostu pobożności króla.
- Podczas oblężenia Malborka, po bitwie pod Grunwaldem, Polacy starali się dokonać zamachu na dowódców obleganego zamku. Planowano wystrzelić pocisk, który uszkodziłby filar podtrzymujący sklepienie sali obrad. Pod gruzami miał zginąć sam nowy wielki mistrz wraz z najwyższymi dostojnikami. Plan się nie powiódł - kula chybiła, jednak zamach wywołał przerażenie wśród obrońców.
- Oblężenie Malborka przez wojska polskie zakończyło się niepowodzeniem. Ta potężna twierdza skapitulowała dopiero wtedy, gdy jej nieopłacona załoga została przekupiona przez oblegających.
- Po wojnie trzynastoletniej wielki mistrz przeniósł stolicę państwa zakonnego z Malborka do Królewca.
[edytuj] Lista wojen
- Wojna polsko-krzyżacka 1308-1309
- Wojna polsko-krzyżacka 1327-1332
- Wojna polsko-krzyżacka 1409-1411
- Wojna polsko-krzyżacka 1431-1435
- Wojna polsko-krzyżacka 1454-1466
- Wojna polsko-krzyżacka 1519-1521
I (gdańska) • II (kujawska) • III (wielka wojna) • IV (głodowa) • V (nieszawska) • VI (trzynastoletnia) • VII (popia) • VIII (pruska)
