Wulkan błotny
Z Wikipedii
Wulkan błotny - wzniesienie w kształcie stożka lub bardzo płaskiej kopuły z kraterem, utworzone w miejscu wydobywania się na powierzchnię błotnistej mieszaniny wody, iłu, piasku itp. Wulkany błotne nie są związane z wulkanami lawowymi.
Spis treści |
[edytuj] Geneza wulkanów błotnych
Wydziela się trzy główne typy genetyczne wulkanów błotnych:
1. Najczęstsze są wulkany związane z erupcją gazu, podnoszącego się ku powierzchni Ziemi przeważnie z dużych głębokości (rzędu paruset metrów) i pochodzącego z rozkładu substancji organicznych w skałach w głębi Ziemi. Dominującym gazem jest metan. Do ukształtowania się wulkanu dochodzi tylko wtedy, gdy podnoszący się gaz napotyka wody podziemne, wówczas dochodzi do mieszania się wody i gazu oraz porywania przez taką mieszaninę piasku, iłu lub mułu, często także większych bloków skał. Wulkanizm tego typu nie ma rzadnego związku z działnością wulkanizmu lawowego lub procesami postwulkanicznymi, natomiast dość często występuje na terenach roponośnych. Duże pola tego typu wulkanów są w Rumunii (w tym rejon Berca), na półwyspie Kerczeńskim, Kaukazie, południowym USA, w północnym Iranie i Iraku, Pakistannie (Wyżyna Irańska), Wenezueli, Kolumbii, Indiach i Birmie.
2. Wulkany związane z przejawami wygasającego już wulkanizmu - wydobywaniem się gorącej wody lub pary wodnej oraz emanacji gazowych (solfatara) związanych z końcowymi fazami wulkanizmu lawowego. Wypływy takie cechują się podwyższoną temperaturą. Tego typu wulkany opisano z USA, Indonezji, Nowej Zelandii.
3. Wulkany związane z trzęsieniami Ziemi, kiedy wstrząsy sejsmiczne powodują naprężenia na warstwę wód podwodnych, co skutkuje ich gwałtownym podnoszeniem się i wynoszeniem uwodnionej mieszaniny piasku i iłu na powierzchnię. Opisane m.in. z USA, Rumunii, byłego ZSRR i Jugosławii.
[edytuj] Morfologia wulkanów błotnych
Największe wulkany błotne osiągają 700 m wysokości i 10 km średnicy podstawy, jednak olbrzymia większość to struktury wysokości kilkudziesięciu cm - kilku metrów. W zależności od m.in. proporcji wody i gazu w wylewającej się na powierzchnię masie występują bardzo różne kształty wulkanów, od bardzo stromych stożków do prawie płaskich kopuł. Istnieją też rozległe jeziora błotne, gdzie wyniesienie się w praktyce nie tworzy.
[edytuj] Typy erupcji
W zależności od m.in. proporcji wody i gazu w podnoszącej się masie, nawet w jednym polu wulkanicznym obserwuje się wulkany typowo eksplozywne (wybuchowe) jak i efuzywne (wylewne). Również periodyczność działalności jest bardzo zmienna, są wulkany o ciągłym wylewie materiały, a są wybuchające w dłuższych odstępach czasu. W czasie erupcji wydostają się na powierzchnię bloki skał podłoża, wynoszone przez błoto, czasem bardzo dużych rozmiarów. W wulkanach błotnych Rumunii obserwowano bloki o wadze 2,64 tony i objętości 1,2 m. sześć.
[edytuj] Bibliografia
- Vasile Sencu. Vulcanii Noroiosi de la Berca. Wyd. Sport - turism, Bukareszt, 1985.
