Zdolność do czynności prawnych
Z Wikipedii
Zdolność do czynności prawnych – w prawie cywilnym zdolność do dokonywania we własnym imieniu czynności prawnych, czyli do przyjmowania i składania oświadczeń woli mających na celu powstanie, zmianę lub ustanie stosunku prawnego. Innymi słowy, jest to zdolność do samodzielnego kształtowania swojej sytuacji prawnej (nabywania praw i zaciągania zobowiązań).
Zdolność do czynności prawnych jest szczegółowo uregulowana przez przepisy części ogólnej Kodeksu cywilnego.
[edytuj] Stopniowanie zdolności do czynności prawnych
Zdolność do czynności prawnych może być pełna albo ograniczona, można jej również nie mieć w ogóle.
Pełną zdolność do czynności prawnych mają pełnoletnie osoby fizyczne (a więc nie wszystkie osoby fizyczne ją mają - odmiennie, niż zdolność prawną, którą ma każda osoba fizyczna) oraz wszystkie osoby prawne. Pełną zdolność do czynności prawnych posiadają też osoby, które nie są pełnoletnie i zawarły związek małżeński.
Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają osoby małoletnie, które ukończyły 13 lat oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo, a także osoby, w stosunku do których obowiązuje postanowienie o ustanowieniu doradcy tymczasowego, wydane przez sąd w trakcie postępowania o ubezwłasnowolnienie.
Zgodnie z polskim prawem zdolności do czynności prawnych nie mają osoby fizyczne, które nie ukończyły 13 lat oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie.
[edytuj] Następstwa braku bądź ograniczenia zdolności do czynności prawnych
Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych, jest (co do zasady) nieważna.
Zasadniczo do ważności umowy, przez którą osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego. Wyjątkami są:
- umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego,
- czynności prawne dotyczące przedmiotów majątkowych oddanych osobie o ograniczonej zdolności do czynności prawnych przez przedstawiciela ustawowego do swobodnego używania - wyjątek stanowią czynności prawne do których dokonania według ustawy nie wystarcza zgoda przedstawiciela ustawowego,
- czynności prawne przez które osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych rozporządza swoim zarobkiem, chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodów postanowi inaczej.
[edytuj] Ograniczenia zdolności do czynności prawnych w historii prawa
Początkowo o nabyciu zdolności do czynności prawnych decydowało osiągnięcie dojrzałości fizycznej, ustalane w drodze oględzin. Z czasem przyjęto sztywne granice wieku dla pełnoletności, wynoszące w prawie średniowiecznym i nowożytnym 12-15 lat. Po osiągnięciu tzw. lat sprawnych osoba nabywała pełną zdolność do czynności prawnych. W okresie nowożytnym wprowadzono kolejną kategorię - lata roztropne (dojrzałe). Po osiągnięciu lat sprawnych osoba miała ograniczoną zdolność do czynności prawnych; po osiągnięciu lat roztropnych pełna zdolność. W XIX w. pełna zdolność do czynności prawnych łączona z pełnoletnością (21 lat w Kodeksie Napoleona i w BGB, 20 lat w ZGB).
Prawo średniowieczne wymagało, aby kobiety pozostawały pod obligatoryjną opieką.
Początkowo przy ocenie zdolności do czynności prawnych brano pod uwagę zarówno zdrowie fizyczne jak i psychiczne. W czasach nowożytnych wykształciły się zasady ubezwłasnowolniania osoby chorej psychicznie (np. w Polsce od 1638). Przesłanką ubezwłasnowolnienia mogło być także trwonienie majątku (Landrecht pruski).
[edytuj] W prawie prywatnym międzynarodowym
O przesłankach zdolności do czynności prawnej oraz stopniu zdolności wymaganej do dokonania czynności prawnej i skutkach jej braku według ustawy Prawo prywatne międzynarodowe rozstrzyga statut personalny danej osoby.
Jeżeli osoba fizyczna lub prawna dokonuje czynności w zakresie swego przedsiębiorstwa, jej zdolność podlega państwu, w którym znajduje się siedziba tego przedsiębiorstwa.
Jeżeli cudzoziemiec (osoba fizyczna) niezdolny według swojego prawa ojczystego dokonał w Polsce czynności prawnej mającej wywrzeć skutek w Polsce[1], zdolność podlega prawu polskiemu, o ile wymaga tego ochrona osób działających w dobrej wierze. Od tego przepisu istnieją wyjątki - nie dotyczy spraw z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego oraz spadkowego.
Zdolność wekslową i czekową ocenia się według prawa ojczystego danej osoby. Jeżeli jednak kto według prawa ojczystego nie ma zdolności wekslowej, lecz podpisał weksel w kraju według prawa którego miał taką zdolność, to zobowiązanie jest ważne. Nie dotyczy ten przepis polskich obywateli, którzy zaciągnęli zobowiązania wekslowe za granicą.
Przypisy
- ↑ Nie dotyczy ten przepis sytuacji, gdy tylko niektóre skutki mają mieć miejsce w Polsce; M. Pazdan, Prawo prywatne międzynarodowe, wyd. 10, Warszawa 2007, s. 98.
