Związek frazeologiczny

Z Wikipedii

Związek frazeologiczny, frazeologizm – utrwalone w użyciu połączenie dwóch lub więcej wyrazów, które ma znaczenie najczęściej niedające sprowadzić się do prostej sumy znaczeń swoich składników, np. biała flaga, marzenie ściętej głowy, wypić duszkiem albo pójść po rozum do głowy. Do związków frazeologicznych zaliczane mogą być także przysłowia, porzekadła, sentencje i maksymy.

Związki frazeologiczne dzielimy według dwóch kryteriów: ze względu na charakter gramatyczny (tzw. klasyfikacja formalna) lub ze względu na rodzaj zespolenia (tzw. klasyfikacja znaczeniowa, semantyczna).

Pierwszy typ klasyfikacji nakazuje wyróżnić:

wyrażenie (ośrodkiem frazeologizmu jest rzeczownik, przymiotnik, imiesłów przymiotnikowy, czy rzadziej przysłówek, jak np. krokodyle łzy, dziadowski bicz, częstochowski rym, krótko i węzłowato itd.) ,
zwrot (ośrodkiem frazeologizmu jest czasownik lub imiesłów przysłówkowy, występują inne wyrazy, jak np. zakochać się na zabój, wciskać kit etc.)
frazę (taki związek frazeologiczny to zdanie lub równoważnik zdania, przy czym elementy pozostają ze sobą silnie zespolone znaczeniowo – np. człowiek człowiekowi wilkiem, kij ma dwa końce itd.).

Klasyfikacja semantyczna wyróżnia frazeologizmy:

swobodne (luźne),
łączliwe,
stałe (w tym idiomy).

Pochodzenia stałych związków frazeologicznych dopatruje się w Biblii (np. alfa i omega – pierwotnie początek i koniec, czyli określenie Boga; obecnie człowiek wszystkowiedzący), mitologii (np. Janusowe oblicze – dwulicowość), literaturze (np. dantejskie sceny – odniesienie do obrazu piekła Boskiej komedii Dante Alighieri; obecnie wydarzenia straszne, przeraźliwe), historii (np. pójść do Canossy nawiązujące do wydarzeń roku 1077; obecnie pójść z przeprosinami), dawnych obyczajów (podać czarną polewkę, rzucić rękawicę), życiu codziennym (stanąć kością w gardle, siedzieć z założonymi rękoma, z niejednego pieca zjeść chleb itd.) oraz wyrażeń gwarowych i slangowych (poczta pantoflowa z gwary warszawskiej).

Część związków frazeologicznych ma międzynarodowy charakter, jak choćby angielskie too many cooks spoil the broth (dosł.: "zbyt wielu kucharzy (ze)psuje rosół") i polskie gdzie kucharek sześć tam nie ma co jeść.