Adolf Butenandt
Z Wikipedii
Adolf Friedrich Johann Butenandt (ur. 24 marca 1903 w Bremerhaven-Wesermünde, zm. 18 stycznia 1995 w Monachium) – niemiecki biochemik, autor prac dotyczących hormonów płciowych i substancji wabiących u owadów.
W 1939 Adolf Butenandt oraz Leopold Stephen Ruźička (Chorwacja, Szwajcaria) otrzymali Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii za badania nad hormonami płciowymi – wyodrębnienie i syntezę hormonów ludzkich (Butenandt) i polimetylenami (Ruźička). Butenandt pierwotnie zrzekł się nagrody, a w 1949 przyjął dyplom i medal.
Adolf Butenandt studiował w Marburgu i Getyndze (Göttingen), gdzie doktoryzował się w 1927 i habilitował. Od 1927 do 1930 był asystentem w Instytucie Chemii w Getyndze. Od 1931 do 1933 docentem (niem. Privatdozent) na Wydziale Chemii Organicznej Uniwersytetu w Getyndze oraz szefem laboratoriów chemii organicznej i nieorganicznej.
W 1933 ówczesna Wyższa Szkoła Techniczna Wolnego Miasta Gdańska (Technische Hochschule der Freien Stadt Danzig), obecnie Politechnika Gdańska powierzyła mu jego pierwszy ordynariat, co oznaczało kierownictwo Katedry Chemii Organicznej połączone ze stanowiskiem profesora zwyczajnego. W 1936 Towarzystwo Cesarza Wilhelma powierzyło mu kierowanie Instytutem Biochemii w Berlinie, gdzie był profesorem do 1960. W latach 1960-1972 był Prezydentem Towarzystwa Maxa Plancka (wcześniejsza nazwa – Towarzystwo Cesarza Wilhelma) a później jego Prezydentem Honorowym.
Otrzymał wiele nagród, medali i tytułów honorowych (między innymi honorowe doktoraty – Monachium, Graz, Leeds, Madryt, Tybinga). W dniu 6 października 1994 otrzymał tytuł Doktora Honoris Causa Politechniki Gdańskiej.
W 2002 media oskarżyły Butenandta o udział w doświadczeniach prowadzonych przez doktora medycyny i filozofii Josefa Mengele – najbardziej znanego spośród hitlerowskich lekarzy przestępców, który od 1943 w obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu przeprowadzał zbrodnicze eksperymenty na więźniach. Istnieją dane sugerujące, że właśnie tam przeprowadzono pierwsze "kuracje" hormonalne na kobietach i potwierdzono ich rakotwórcze działanie.
1901: van 't Hoff • 1902: Fischer • 1903: Arrhenius • 1904: Ramsay • 1905: Baeyer • 1906: Moissan • 1907: Buchner • 1908: Rutherford • 1909: Ostwald • 1910: Wallach • 1911: Skłodowska-Curie • 1912: Grignard, Sabatier • 1913: Werner • 1914: Richards • 1915: Willstätter • 1918: Haber • 1920: Nernst • 1921: Soddy • 1922: Aston • 1923: Pregl • 1925: Zsigmondy • 1926: Svedberg • 1927: Wieland • 1928: Windaus • 1929: Harden, von Euler-Chelpin • 1930: Fischer • 1931: Bosch, Bergius • 1932: Langmuir • 1934: Urey • 1935: F. Joliot-Curie, I. Joliot-Curie • 1936: Debye • 1937: Haworth, Karrer • 1938: Kuhn • 1939: Butenandt, Ružička • 1943: de Hevesy • 1944: Hahn • 1945: Virtanen • 1946: Sumner, Northrop, Stanley • 1947: Robinson • 1948: Tiselius • 1949: Giauque • 1950: Diels, Alder • 1951: McMillan, Seaborg • 1952: Martin, Synge • 1953: Staudinger • 1954: Pauling • 1955: du Vigneaud • 1956: Hinshelwood, Siemionow • 1957: Todd • 1958: Sanger • 1959: Heyrovský • 1960: Libby • 1961: Calvin • 1962: Perutz, Kendrew • 1963: Ziegler, Natta • 1964: Hodgkin • 1965: Woodward • 1966: Mulliken • 1967: Eigen, Norrish, Porter • 1968: Onsager • 1969: Barton, Hassel • 1970: Leloir • 1971: Herzberg • 1972: Anfinsen, Moore, Stein • 1973: Fischer, Wilkinson • 1974: Flory • 1975: Cornforth, Prelog • 1976: Lipscomb • 1977: Prigogine • 1978: Mitchell • 1979: Brown, Wittig • 1980: Berg, Gilbert, Sanger • 1981: Fukui, Hoffmann • 1982: Klug • 1983: Taube • 1984: Merrifield • 1985: Hauptman, Karle • 1986: Herschbach, Lee, Polanyi • 1987: Cram, Lehn, Pedersen • 1988: Deisenhofer, Huber, Michel • 1989: Altman, Cech • 1990: Corey • 1991: Ernst • 1992: Marcus • 1993: Mullis, Smith • 1994: Olah • 1995: Crutzen, Molina, Rowland • 1996: Curl Jr., Kroto, Smalley • 1997: Boyer, Walker, Skou • 1998: Kohn, Pople • 1999: Zewail • 2000: Heeger, MacDiarmid, Shirakawa • 2001: Knowles, Noyori, Sharpless • 2002: Wüthrich, Fenn, Tanaka • 2003: Agre, MacKinnon • 2004: Ciechanover, Hershko, Rose • 2005: Chauvin, Grubbs, Schrock • 2006: Kornberg • 2007: Ertl
