Bejrut

Z Wikipedii

Współrzędne: 33°53' N 35°30' E33.8833333 35.5 (Bejrut)

Bejrut بيروت
Państwo	Liban
Gubernatorstwo	Bejrut
Burmistrz	Abdel Mounim Ariss
Powierzchnia	19.8 km²
Położenie	33° 53' N 35° 30' E
Ludność (2005) • liczba ludności • gęstość • aglomeracja	1 574 397[1] 79515 os./km² 1 792 111
Położenie na mapie kraju Bejrut بيروت
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons
Strona internetowa miasta

Bejrut (arab. بيروت, Bayrūt, ang. Beirut, gr. Berytos) – stolica i największe miasto Libanu, leżące w środkowej części kraju. Liczy 1,5 mln mieszkańców (1990), większość pochodzenia arabskiego. Dawniej miasto było nazywane: Birutu, Berytos. Znajduje się tu wiele zabytków i dobytku historycznego kraju.

Bejrut stanowi siedzibę libańskiego rządu i odgrywa kluczową rolę w gospodarce kraju, bowiem w śródmieściu, a także bliskich centrum dzielnicach Hamra, Verdun i Ashrafieh znajdują się siedziby głównych przedsiębiorstw i banków. Miasto jest również ważnym ośrodkiem życia kulturalnego. Po zniszczeniach spowodowanych ostatnimi konfliktami zbrojnymi w Bejrucie prowadzone są ożywione prace renowacyjne zarówno w historycznym śródmieściu, jak i w dzielnicach turystycznych i handlowych. Przywrócono do życia marinę, liczne kluby i lokale nocne, co jak dawniej przyciąga turystów.

Spis treści 1 Historia 1.1 Okres hellenistyczno-rzymski 1.2 Od Arabów po Imperium Osmańskie 1.3 Nowożytność 2 Geografia 2.1 Klimat 2.2 Dzielnice 3 Władze 4 Ludność 4.1 Religia 5 Transport 6 Sławni urodzeni w Bejrucie 7 Miasta partnerskie 8 Zobacz też 9 Bibliografia 10 Przypisy

[edytuj] Historia

Nazwę Bêrūt ("Źródła") nadali miastu Fenicjanie, ale jego historia sięga ponad 5000 lat. Wykopaliska w centrum Bejrutu ukazały warstwy osadnictwa fenickiego, hellenistycznego, rzymskiego, arabskiego i osmańskiego. Pierwsza pisemna wzmianka sporządzona pismem klinowym pochodzi ze zbioru korespondencji XIV wieku p.n.e. (tzw. Listy z Amarna) i informuje, że Ammunira z Biruty (Bejrut) przesłał 3 listy faraonowi Egiptu.^[2] Biruta jest również wymieniana w listach Rib-Haddy z Byblos. Najstarsza osada znajdowała się na wyspie w nurcie rzeki, ale jedno z koryt z upływem czasu uległo zamuleniu.

[edytuj] Okres hellenistyczno-rzymski

W czasach hellenistycznych i rzymskich miasto było znane jako Berytus. W roku 140 p.n.e. miasto zostało zdobyte i zburzone przez Diodotusa Tryfona w czasie walk z Antiochem Sidetesem o tron monarchii Seleucydów. Bejrut został wkrótce odbudowany na regularnym planie hellenistycznym i nazwany Laodicea Fenicka (gr. Λαοδικεια ή του Φοινίκη) lub też Laodicea Kanaejska, jako miasto założone przez Seleucydów (Laodice). Dzisiejsze miasto wyrosło na gruzach starożytnych, ale do zakończenia wojny domowej w roku 1991 prace archeologiczne były prawie niemożliwe do prowadzenia. Obecnie znaczne obszary zdewastowanego wojną miasta otwarło się przed archeologami. W roku 1994 wykopaliska ukazały, że jedna z dzisiejszych ulic śródmieścia, Souk Tawile, przebiega tak samo jak w latach hellenistyczno-rzymskich.

W połowie I wieku monety bite w Berytus wyobrażały głowę Tyche, bogini dostatku; a na rewersie antyczny herb miasta - delfin oplatający kotwicę. Pod panowaniem rzymskim miasto rozbudował Herod Agryppa II, a osiedlano w nim weteranów dwóch legionów - V Macedońskiego i III Galijskiego. Bejrut, nazwany teraz Colonia Iulia Augusta Felix Berytus, ulegał szybkiej romanizacji i rozbudowie. Wkrótce stał się ważnym ośrodkiem fenickiego wybrzeża imperium. Powszechnie znana była bejrucka szkoła prawnicza. Dwaj znakomici juryści rzymscy, Papinian i Ulpian, pochodzili z Fenicji i wykładali prawo w czasach Sewerów. Gdy w VI wieku cesarz Justynian zaczynał tworzyć swój Kodeks, większość przepisów wzięta została z prac tych dwóch jurystów. Justynian zreorganizował szkołę bejrucką, czyniąc z niej jedną z trzech oficjalnych szkół prawa imperium (533). Kilka lat później, na skutek wielkiego trzęsienia ziemi (551), instytucja przeniesiona została do Sydonu. W samym Bejrucie zginęło wówczas 30 000 ludzi, a na całym wybrzeżu fenickim ponad 250 000.

[edytuj] Od Arabów po Imperium Osmańskie

Bejrut dostał się pod panowanie Arabów w roku 635.

W średniowieczu, jako centrum handlowe we wschodniej części Śródziemnomorza, Bejrut przyćmiła Akka. W latach 1110-1291 miasto znajdowało się pod panowaniem krzyżowców. W okresie późniejszym, niezależnie od tego kto nominalnie władał krajem, Turcy czy Mamelucy, Bejrut był rządzony przez lokalnych druzyjskich emirów. Jeden z nich, Fakr ed-Din Maan II, ufortyfikował miasto w początkach XVII wieku i ogłosił niezależność, ale Turcy w roku 1763 zajęli je ponownie. Po krótkim okresie względnego prosperity wybuchło powstanie przeciwko Turkom. Na jego czele stali paszowie Akki Jezzar i Abdullah. W okresie zamętu i ogólnego upadku Bejrut spadł do roli niewielkiego miasteczka (około 10 000 ludności), o panowanie nad którym walczyli Druzowie, Turcy i władcy Akki.

[edytuj] Nowożytność

Kiedy w roku 1832 Ibrahim Pasza zdobył Akkę, Bejrut zaczął powoli odżywać. W 1888 został stolicą wilajetu syryjskiego, w skład którego wchodziły sandżaki Latakia, Trypolis, Beirut, Akka i Dolina Bekaa. Bejrut stał się bardzo kosmopolitycznym miastem, blisko powiązanym z Europą i Ameryką. Miasto było też wielkim ośrodkiem działalności misjonarzy, ale przejściom na chrystianizm skutecznie zapobiegła masakra chrześcijan w 1860 r. (co było pretekstem do późniejszej europejskiej interwencji). Misjonarze stworzyli natomiast imponujący system szkolny, w tym m.in. Syrian Protestant College, założony przez amerykańskich misjonarzy i następnie przekształcony w American University of Beirut (AUB). Także dzięki temu miasto stało się intelektualnym centrum XIX-wiecznego świata arabskiego.

Wodociągi miejskie zbudowała firma brytyjska, gaz doprowadziła francuska, a miasto bogaciło się na sprzedaży jedwabiu, produkowanemu dzięki gajom morwowym powstałym na pobliskich stokach Gór Libanu. Gdy francuscy inżynierowie zbudowali w roku 1894 nowoczesny port połączony linią kolejową z Damaszkiem, a w 1907 r. z Aleppo, większość handlu morskiego przejęły statki francuskie z Marsylii i wkrótce wpływy francuskie w regionie stały się silniejsze niż czyjekolwiek. W roku 1911 Encyclopædia Britannica podawała, że na mieszaną społeczność miasta składają się muzułmanie - 36 tys.; chrześcijanie - 77 tys.; Żydzi - 2500; Druzowie - 400; obcokrajowcy - 4100. Po upadku Imperium Osmańskiego w wyniku I wojny światowej, Beirut, a wraz z nim cały Liban, znalazł się w granicach Francuskiego Obszaru Powierniczego.

Liban otrzymał pełną niepodległość w roku 1943 a Bejrut został jego stolicą. Nadal był intelektualną stolicą Świata Arabskiego oraz głównym handlowym i turystycznym ośrodkiem Lewantu. Załamanie nastąpiło, gdy w roku 1975 wybuchła krwawa wojna domowa. W czasie trwania konfliktu miasto było podzielone na większą muzułmańską, zachodnią część i część chrześcijańską. Śródmieście, dotąd centrum finansowe i kulturalne, zmieniło się w ziemię niczyją. Wielu mieszkańców ratowało się ucieczką za granicę. Interwencja francusko-amerykańska w roku 1983 zakończyła się fiaskiem po zbombardowaniu koszar w których śmierć poniosło 302 amerykańskich marines^[3].

Gdy w końcu w roku 1990 wojna się skończyła, ludność przystąpiła do odbudowy Bejrutu i do chwili wybuchu konfliktu izraelsko-libańskiego roku 2006 miasto bliskie było odzyskania swej dawnej pozycji jako ośrodka kulturalnego, jakkolwiek straciło bezpowrotnie wiodącą pozycję w turystyce na rzecz Dubaju i Cypru. Rekonstrukcja śródmieścia prowadzona była głównie przez Solidere, firmę deweloperską założoną w roku 1994 przez Rafika Haririego^[4]. Bejrut jest miastem rodzinnym kreatora mody Elie Saaba, jubilera Robert Moawad, i kilku popularnych stacji telewizyjnych, jak LBC, Future TV, New TV i inne. Miasto było gospodarzem Klubowych Mistrzostw Azji w Koszykówce i Azjatyckich Mistrzostw Piłki Nożnej. Bejrut gościł również 8-krotnie konkursy Miss Europe: 1960-1964, 1999, 2001-2002.

Podczas konfliktu z Izraelem w 2006 roku, miasto było jednym z celów wielu bombardowań, w związku z czym w dużej mierze zostało zniszczone. 7 maja zachodnią część Bejrutu opanował Hezbollah.

[edytuj] Geografia

Bejrut jest położony na półwyspie nad brzegiem Morza Śródziemnego, około 94 km na północ od granicy Libanu i Izraela. Miasto z trzech stron otaczają Góry Libanu, co wymusza zasięg zabudowy ograniczonej wierzchołkami Al-Ashrafieh and Al-Musaytibah. Gubernatorstwo Bejrutu obejmuje swym zasięgiem 18 km² powierzchni, podczas gdy obszar metropolii sięga 67 km². Wybrzeże morskie na obszarze miasta jest zróżnicowane; obok piaszczystych plaż znajdują się skaliste i urwiste brzegi.

[edytuj] Klimat

Bejrut leży w strefie klimatu śródziemnomorskiego charakteryzującego się gorącym, wilgotnym latem, łagodną wiosną i jesienią oraz chłodną, deszczystą zimą. Najgorętszym miesiącem roku jest sierpień, z temperaturą 29°C (85°F), zaś najchłodniejszymi miesiącami są styczeń i luty, kiedy to temperatura spada do 10°C (50°F)^[5]. Po południu i wieczorem dominują wiatry zachodnie, od morza w głąb lądu, zaś nocą wschodnie, od lądu w stronę morza.

Zima stanowi porę deszczową, z największymi opadami od końca grudnia. Średni opad roczny wynosi 860 milimetrów.

[edytuj] Dzielnice

Bejrut dzieli się na dwanaście dzielnic: Ashrafieh, Beshoura, Dar el Mreyseh, Marfa’, Mazra’a, Mdawar, Mina El Hosson, Msaytbeh, Ras Beirut, Rmeil, Saifi i Zkak El Blat. Znajdują się tu także cztery spośród dwunastu oficjalnie uznawanych obozów uchodźców palestyńskich w Libanie: Burj el-Barajneh, Dbayeh, Mar Elias, i Szatila. Spośród piętnastu niezarejestrowanych obozów w Bejrucie znajduje się, przylegający do Szatili, obóz Sabra.

[edytuj] Władze

Jako stolica, Bejrut jest siedzibą parlamentu libańskiego i rządu ze wszystkimi ministerstwami, ośrodków administracji publicznej, ambasad i konsulatów. Jest jednocześnie siedzibą jednego z sześciu mohafazatów (guberni); pozostałe to Bekaa, Liban Północny, Liban Południowy, Góry Linanu i Nabatija.

Gubernatorzy Bejrutu

	Nazwisko	Od	Do
1	Kamel Abbas Hamieh	1936	1941
2	Nicolas Rizk	1946	1952
3	George Assi	1952	1956
4	Bachour Haddad	1956	1958
5	Philip Boulos	1959	1960
6	Emile Yanni	1960	1967
7	Chafik Abou Haydar	1967	1977
8	Mitri El Nammar	1977	1987
9	George Smaha	1987	1991
10	Nayef Al Maaloof	1992	1995
11	Nicolas Saba	1995	1999
12	Yaacoub Sarraf	1999	2005
13	Nassif Kaloosh	2005

[edytuj] Ludność

Szacunkowe dane co do liczebności ludności Bejrutu sięgają od 938 940 osób^[6] poprzez 1 574 379^[7] aż po 2 012 000 mieszkańców^[8] Brak dokładnych danych wynika z tego, że w Libanie nie przeprowadzano spisu powszechnego od roku 1932^[9], jak również z migracji wywołanych przez ciągłe konflikty zbrojne na terytorium kraju.

[edytuj] Religia

Bejrut jest jednym z najbardziej zróżnicowanych pod względem religijnym miast Bliskiego Wschodu, przy czym chrześcijanie i muzułmanie mają wpływy największe. Miasto zamieszkuje największa liczba chrześcijan spośród wszystkich stolic świata arabskiego. Główne ugrupowania to wśród muzułmanów: szyici i sunnici; wśród chrześcijan Druzowie, Maronici, prawosławni obrządków greckiego i ormiańskiego, Grekokatolicy, katolicy ormiańscy i protestanci). Sprawy rodzinne, jak śluby, rozwody, czy dziedziczenie, znajdują się w rękach władz kościelnych poszczególnych kościołów, które konsekwentnie odrzucają wezwania do wprowadzenia urzędów stanu cywilnego, ale śluby cywilne zawarte poza granicami kraju, są przez władze uznawane. Jeszcze kilkadziesiąt lat temu Bejrut był siedzibą sporej gminy żydowskiej zamieszkującej dzielnicę Wadi Abu Jamil.

[edytuj] Transport

W mieście znajduje się międzynarodowy port lotniczy, istnieją połączenia autostradą oraz linią kolejową do Trypolisu, Damaszku i Hajfy.

[edytuj] Sławni urodzeni w Bejrucie

• Keanu Reeves, aktor kanadyjski
• Elie Saab, kreator mody
• Amin Maalouf, pisarz
• Hadi Kazemi, aktor irański
• Serj Tankian, wokalista kalifornijskiego zespołu System of a Down
• K-Maro, kanadyjski piosenkarz RnB
• Massari, piosenkarz Hip-Hop
• Freddy Deeb, zawodowy pokerzysta
• Steve Kerr, gwiazda NBA
• John Dolmayan, perkusista zespołu System of a Down

[edytuj] Miasta partnerskie

Paryż, Francja
Erywań, Armenia
Los Angeles, USA
Vitória, Brazylia
São Paulo
Rio de Janeiro
Buenos Aires, Argentyna
Montreal, Kanada
Nikozja, Cypr
Kair, Egipt
Ateny, Grecja
Rzym, Włochy
Stambuł, Turcja
Damaszek, Syria
Jerozolima, Palestyna
Dubaj, ZEA
Isfahan, Iran

[edytuj] Zobacz też

• Synagoga Magen Abraham w Bejrucie

[edytuj] Bibliografia

• Danuta Madeyska: Liban, Historia państw świata w XX wieku. TRIO, 2003. ISBN 8388542621. 
• Pr.zb. pod red. Jeana Carpentiera: Historia Świata Śródziemnomorskiego. Wrocław: Ossolineum, 2003. ISBN 8304046474. 

Przypisy