Dietlowie w Sosnowcu
Z Wikipedii
Historia Dietlów w Sosnowcu zaczyna się od momentu, gdy w 1878 r. przybyli tutaj z Saksonii: Heinrich Dietel i jego żona Klara Jacob.
Heinrich Dietel, dysponując ojcowskim kapitałem i już dość sporym doświadczeniem zawodowym, przystąpił od razu do budowy w Pogoni pierwszej w Królestwie Kongresowym przędzalni czesankowej. Wznoszenie fabryki ukończył w 1880 r., ale produkcja w niej rozpoczęła się już w 1879 r. W 1890 r. powiększona i zmodernizowana fabryka zatrudniała 2000 robotników.
Sami Dietlowie zamieszkali pierwotnie w skromnym budynku, naprzeciw swojej fabryki. Urodziło im się pięciu synów: w 1881 r. - Henryk, w 1883 r. - Borys, w 1885 r. - Alfred, w 1886 r. - Roman i w 1888 r. - Bogusław.
W międzyczasie powstały pierwsze koncepcje budowy reprezentacyjnej siedziby mieszkalnej dla licznej już rodziny przemysłowców, które nabrały ostatecznego kształtu dopiero ok. 1890 r. Wówczas to rozpoczęli Dietlowie wznoszenie pałacu.
Budowa pałacu trwała do ok. 1900 r. Wcześniej natomiast wybudowali Dietlowie kolonię mieszkalną dla swoich pracowników, licznie przybyłych ze Śląska i Niemiec. Obok całości założyli park, otoczony wówczas murem, z oranżerią i elementami małej architektury.
Wszystkie te inwestycje Dietlowie zlokalizowali przy ulicy, która później na ich cześć została nazwana Dietlowską (obecnie Stefana Żeromskiego), w bezpośrednim sąsiedztwie Drogi Żelaznej Ząbkowicko-Katowickiej, stanowiącej odnogę Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej.
Najbardziej jednak zasłynął w Sosnowcu Heinrich Dietel, za sprawą swojego szczodrego udziału w sprawach społecznych.
Przede wszystkim, sam będąc ewangelikiem, zadbał o potrzeby religijne swoich pracowników tego samego wyznania. W 1886 r. przeznaczył dla zborowników jedną z hal fabrycznych (nabożeństwa ewangelickie odprawiano prawdopodobnie już od 1880 r.), a w 1888 r. sfinansował jej rozbudowę, co pozwoliło na konsekrację kościoła ewangelickiego. W 1893 r. sprowadził pastora i nauczyciela - Eugeniusza Uthke.
Heinrich Dietel był też współdarczyńcą budowy dwu (z trzech) sosnowieckich cerkwi:
- śś. Wiery, Nadzieżdy i Ljub'wi, dla której ufundował osiem dzwonów, z których największy ważył 1000 kg,
- św. Mikołaja, na budowę której dał 10 tys. rubli.
Wsparł także hojnie budowę katolickiego kościoła św. Tomasza Apostoła w Sosnowcu-Pogoni.
Wybitne zasługi położył Heinrich Dietel w dziedzinie oświaty. Już w 1879 r. założył szkołę przyfabryczną, w 1882 r. szkołę kantoratową, w 1889 r. Szkołę Aleksandryjską, dla potrzeb której sfinansował też budynek. Zwieńczeniem tej działalności było otwarcie w 1894 r. pierwszej szkoły średniej w Sosnowcu - Sosnowieckiej Szkoły Realnej, dla której ufundował gmach, wzniesiony pomiędzy 1895 a 1898 r. według projektu Antoniego Jasieńczyka-Jabłońskiego w stylu neorenesansu północnego. Dla jej uczniów zorganizował, w porozumieniu z dyrekcją kolei, dojazd specjalnym pociągiem. Wszystkie te szkoły utrzymywane były na własny koszt Dietlów.
W 1894 r., kiedy założono w Sosnowcu cmentarz ewangelicki, Heinrich Dietel ufundował okalający go mur.
W 1903 r., po uzyskaniu przez Sosnowiec praw miejskich, objął honorową funkcję: radcy kolegialnego.
Podczas rewolucji 1905 roku Dieltowie zamknęli swoją fabrykę i wyjechali z Sosnowca.
W 1911 r. pogrzeb Heinricha Dietla zgromadził tłumy ludzi.
Podczas I wojny światowej Klara Dietel wyróżniała się w akcjach charytatywnych dla biednych.
Dietlowie spoczywają w mauzoleum, usytuowanym w centralnym na sosnowieckiego cmentarza ewangelickiego.
