II wojna punicka
Z Wikipedii
 |
Ten artykuł wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji. Aby uczynić go weryfikowalnym, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach. |
Druga wojna punicka toczyła się w latach 218-201 p.n.e. między Kartaginą i Rzymem.
Prowadzona była na Półwyspie Iberyjskim, w Italii i Afryce Północnej. Jej główną postacią był Hannibal, kartagiński wódz z rodu Barkidów. Pretekstem do wojny było zaatakowanie przez Hannibala Saguntu, sprzymierzonego z Rzymem miasta-państwa na obecnym wybrzeżu katalońskim.
Hannibal przeprawiwszy się ze swoją armią z Hiszpanii przez Alpy do Italii postanowił zaskoczyć Rzymian od północy. Mimo wyczerpującej przeprawy przez góry (armia straciła m.in. większość słoni bojowych) odniósł szereg imponujących zwycięstw (Bitwa nad Trebią, bitwa nad Jeziorem Trazymeńskim, bitwa pod Kannami), jednakże z uwagi na ograniczone możliwości logistyczne i rekrutacyjne nie mógł wykorzystać swoich zwycięstw.
W tym czasie Rzymianie najpierw przystąpili do podboju kartagińskich posiadłości w Hiszpanii, a potem za radą Scypiona Starszego zaatakowali afrykańskie centrum kartagińskiego imperium, co spowodowało odwołanie armii Hannibala z Italii. W 202 p.n.e. Scypion pokonał Hannibala w bitwie pod Zamą.
Po wojnie Rzym zagarnął posiadłości Kartaginy w Hiszpanii. Oprócz tego Kartagina musiała zniszczyć swoją flotę, przekazać część posiadłości afrykańskich numidyjskim sprzymierzeńcom Rzymu i zapłacić ogromną kontrybucję.
[edytuj] Szczegółowy przebieg wojny
Miasto Sagunt w Hiszpanii wystosowało do Rzymu list, w którym była prośba o "opiekę", postawiło to w stan gotowości armię Kartaginy i, co za tym idzie, armię przeciwników. Na dodatek to samo miasto w 219 p.n.e. napadł na jedno z podległych Hannibalowi plemion iberyjskich. W odwecie kartagiński wódz rozpoczął oblężenie miasta. Po ośmiu miesiącach oblężenia, pozbawiony rzymskiej pomocy Sagunt skapitulował (219 p.n.e.). W związku z tym Rzym wysłał do Kartaginy poselstwo z żądaniem wydania Hannibala jako podżegacza wojennego. Powróciło ono jednak z niczym. Wojna stała się faktem.
Obie strony przyjęły taktykę ofensywną - Rzymianie planowali prowadzić wojnę w Hiszpanii i w Afryce, natomiast Hannibal w Italii. Szybszy okazał się wódz kartagiński. Wiosną 218 p.n.e. Hannibal wyruszył ze swej hiszpańskiej stolicy Nowej Kartaginy z armią liczącą ok. 50 tys. zbrojnych i przez Pireneje wkroczył do Galii. Maszerując wzdłuż śródziemnomorskiego wybrzeża dotarł do ujścia Rodanu. Aby ominąć idącą mu naprzeciw armię konsula Publiusza Scypiona, przeprawił się przez Rodan w górnym jego biegu i znalazł się u podnóża Alp, które przeszedł z dużymi stratami. Uzupełnił je jednak tysiącami Galów, którzy przyłączyli się do jego armii.
Do pierwszego starcia z Rzymianami doszło nad rzeką Ticinus, które - tak jak i następna bitwa nad rzeką Trebią - przyniosło Hannibalowi zwycięstwo, otwierające drogę do środkowej Italii.
W następnym roku podczas przemarszu doliną rzeki Arno Hannibal zaskoczył konsula Flaminiusza nad Jeziorem Trazymeńskim. Cała rzymska armia została zniszczona. Klęska spowodowała umocnienie się w Rzymie stronnictwa Fabiuszy - dyktatorem został Kwintus Fabiusz Maksymus. Drugim dyktatorem po kilku miesiącach (bardzo niezwykła sytuacja, bo zazwyczaj dyktator był jeden) obwołano Marka Minucjusza Rufusa, który przy Fabiuszu sprawował dotąd urząd magistra equitum. W roku 216 p.n.e. wybrano konsulami Terencjusza Warrona i Emiliusza Paulusa. Otrzymali oni pod swoje dowództwo gigantyczną armię. Konsulowie wydali Hannibalowi bitwę pod Kannami, w której pomimo dwukrotnej przewagi liczebnej zostali rozgromieni przez kartagińskiego wodza.
Sytuacja Rzymu stała się groźna, cześć sprzymierzeńców przeszła na stronę Hannibala (Samnici, Lukanowie, Brucjowie, Kapua i inne miasta kampańskie i greckie). Rzym, nie mogąc pokonać Hannibala, postanowił uderzyć w Hiszpanii i na Sycylii, gdzie Syrakuzy opowiedziały się po stronie Hannibala. W 214 p.n.e. armia dowodzona przez Marka Klaudiusza Marcellusa zdobyła Syrakuzy. W rękach rzymskich znalazła się cała Sycylia.
Również sytuacja w Hiszpanii zaczęła sprzyjać Rzymowi. W latach 218 i 217 p.n.e. bracia Korneliusze Scypionowie podjęli ofensywę i zdobyli Sagunt. Jednak w 211 p.n.e. zginęli, a ich dzieło kontynuował syn jednego z nich Publiusz Korneliusz Scypion. Zdobył on w 209 p.n.e. Nową Kartaginę i pokonał pod Baeculą w 208 p.n.e. brata Hannibala - Hazdrubala. Do 206 p.n.e. cała południowa część Półwyspu Pirenejskiego została podbita przez Rzymian. Tymczasem Hazdrubal podążył przez Pireneje i Alpy na pomoc bratu, którego sytuacja znacznie się pogorszyła, gdy w 212 p.n.e. Rzymianie zdobyli jego główną bazę w Italii - Kapuę, a następnie zajęli całą Kampanię i Tarent (209 p.n.e.).
W tym czasie armia Hannibala składała się głównie z mieszkańców Italii. Ich morale było dużo słabsze niż wojsk, z którymi Hannibal przybył do Italii dziewięć lat wcześniej. Oligarchowie z Kartaginy nie nadsyłali mu obiecanych posiłków, bo obawiali się wzrostu jego potęgi i z zazdrości o pozycję jaką zajmował ród Barkidów. Hazdrubal dotarł do Italii, ale jego armia została zniszczona a on sam zginął w bitwie nad Metaurusem w 207 p.n.e., zanim połączył się z bratem. Pozbawiony szans na otrzymanie posiłków Hannibal wycofał się na południe Italii i tam zawzięcie odpierał ataki wielokrotnie liczniejszych wojsk Rzymian.
W 204 p.n.e. rzymska armia pod wodzą Scypiona wylądowała w Afryce. W następnym roku Kartagina odwołała Hannibala z Italii do Afryki, by powstrzymał i pokonał Scypiona. Szczęście jednak odwróciło się od niego i w 202 p.n.e. pod Zamą poniósł klęskę w bitwie z wojskami rzymsko-numidyjskimi.
Kartagina nie była już w stanie dłużej prowadzić wojny. W 201 p.n.e. podpisano pokój, na mocy którego Kartagińczycy mogli zatrzymać tylko swoje posiadłości w Afryce. Nie mogli prowadzić wojen bez zgody Rzymu, a ponadto zmuszeni zostali do zapłacenia gigantycznej kontrybucji 10 tysięcy talentów srebra w ciągu 50 lat oraz musieli wydać Rzymowi cała swoją flotę z wyjątkiem 10 okrętów strażniczych i dać zakładników jako rękojmię wypełnienia wynikających z traktatu warunków. Poczynań Kartaginy w Afryce miał pilnować Masynissa król Numidii, który wspomagał Scypiona w bitwie pod Zamą.
Tak opisuje Polibiusz (XV,18) warunki traktatu zamykającego drugą wojnę punicką: Mogą Kartagińczycy zatrzymać w Afryce te miasta, które posiadali przed wydaniem tej ostatniej wojny Rzymowi, a także kraj dawny, bydło, służbę i resztę mienia, zobowiązują się naprawić Rzymowi wszelkie szkody, muszą wydać jeńców i zbiegów wojennych z całego okresu wojny, wydać wszystkie okręty wojenne z wyjątkiem 10 trier, podobnie słonie. Wojny nie wypowiadać nikomu poza Afryką w ogóle, a w Afryce tylko za zgodą Rzymian. (...) cokolwiek należy do króla Masynissy lub jego przodków w obrębie granic jakie im zostaną wskazane, oddać Masynissie (...) dostarczyć wyżywienie dla wojska rzymskiego na trzy miesiące i płacić mu tak długo żołd, aż z Rzymu nie nadejdzie odpowiedź co do warunków pokoju. Wypłacić Rzymowi dziesięć tysięcy talentów w ciągu lat pięćdziesięciu, ratami po 200 talentów eubejskich rocznie. Jako porękę wydać stu zakładników, w wieku od 14 lat do 30 lat. (przekład w: Dąbrowa E. Dzielska M., Wybór tekstów źródłowych...,UJ Kraków 1979).
[edytuj] Najważniejsze bitwy
- 218 p.n.e.
- bitwa nad rzeką Ebro
- bitwa nad Rodanem
- bitwa pod Marsalą
- bitwa pod Cissis (Rzymianie Gnejusza pokonali Kartagińczyków - 600 zabitych, 2000 jeńców)
- bitwa nad rzeką Ticinus (zwycięstwo Kartagińczyków nad Rzymianami Publiusza Scypiona)
- bitwa nad Trebią
- 217 p.n.e.
- bitwa nad Jeziorem Trazymeńskim
- bitwa morska u ujścia Ebro (Gnejusz Korneliusz Scypion pokonał flotę punicką zdobywając kilka okrętów)
- 216 p.n.e.
- bitwa pod Gerunium (Hannibal wciągnął w zasadzkę armię Rufusa zadając jej wielkie straty)
- bitwa pod Kannami
- 215 p.n.e.
- bitwa pod Grumentum (Rzymianie Longusa - 280 zabitych - zwyciężyli Kartagińczyków Hanno - 2000 zabitych)
- bitwa pod Nolą (Rzymianie Marcellusa - 1000 zabitych - pobili Kartagińczyków Hannibala - 5000 zabitych)
- bitwa pod Cagliari (22000 rzymskiej piechoty i 1200 jazdy pod wodzą Torquatusa pokonało Kartagińczyków Hazdrubala (pojmany) - 12000 zabitych, 3700 jeńców)
- bitwa pod Iberą (Hazdrubal Barkida pokonany przez Scypionów)
- bitwa pod Iliturgi (16000 Rzymian zwyciężyło 60000 Kartagińczyków)
- bitwa pod Intibili (zwycięstwo Rzymian nad Kartagińczkami - 13000 zabitych, 2000 jeńców)
- 214 p.n.e.
- Bitwa pod Beneventum (Rzymianie Grachusa - 2000 zabitych pobili Kartagińczyków Hanno - 16000 zabitych)
- bitwa pod Nolą (Rzymianie Marcellusa - 400 zabitych - zwyciężyli Kartagińczyków Hannibala - 2000 zabitych)
- 213 p.n.e.
- bitwa pod Mundą
- bitwa pod Aurinks (Rzymianie Gnejusza Scypiona pokonali Kartagińczyków - 8000 zabitych)
- 212 p.n.e.
- bitwa pod Kapuą (Kartagińczycy pobili Rzymian - 1500 zabitych)
- bitwa pod Herdoneą (Kartagińczycy Hannibala zwyciężyli 18000 Rzymian Fulviusa - 16000 zabitych)
- 211 p.n.e.
- bitwy pod Lorca, Porta Collina
- bitwa pod Castulo (Caslona) 211 p.n.e.
- 210 p.n.e.
- bitwa morska pod Sapriportis
- masakra Kartagińczyków w Akragas
- bitwa pod Herdoneą (Kartagińczycy Hannibala pobili Rzymian Gnejusza Fulwiusza Centumalusa, który poniósł śmierć)
- bitwa pod Numistro
- 209 p.n.e.
- bitwa pod Canusium (Kartagińczycy Hannibala pokonali Rzymian Marcellusa - 2700 strat)
- Rzymianie zdobywają Nową Kartaginę
- zdobycie Kaulonii (30000 ludzi Rzymianie sprzedali w niewolę)
- 208 p.n.e.
- bitwa pod Petelią (5000 Kartagińczyków zabiło w zasadzce 2000 Rzymian a 1500 wzięło do niewoli, krótko potem w tej samej okolicy w zasadzkę wpadli podczas rekonesansu dwaj konsulowie, którym towarzyszyło zaledwie 220 konnych; Klaudiusz Marcellus zginął, ciężko ranny Kwinkcjusz Kryspus uszedł z zasadzki, ale zmarł od odniesionych ran)
- bitwa pod Bekulą (porażka Hazdrubala)
- bitwa pod Wenuzją (Numidyjczycy pokonali Rzymian Marcellusa (poniósł śmierć) i Crispinusa (odniósł rany))
- bitwa morska pod Kelibią (Rzymianie Valeriusa pobili Kartagińczyków, którzy stracili 18 z 83 okrętów)
- 207 p.n.e.
- bitwa morska pod Aspis (największa morska bitwa w czasie wojny - 100 okrętów rzymskich pod wodzą Lewinusa pokonało 83 jednostki kartagińskie)
- bitwa nad Metaurusem
- 206 p.n.e.
- bitwy pod Ilpą (Alcala del Rio-klęska wojsk Hazdrubala Giskona) i Estepą
- bitwa morska pod Carteią (Rzymianie Laeliusa - 8 okrętów - pokonali Kartagińczyków Adherbala - również 8 okrętów; 2 zatopione, 1 uszkodzony)
- 204 p.n.e.
- bitwa pod Kroton (nierozstrzygnięte starcie Kartagińczyków Hannibala i Rzymian Semproniusza)
- 203 p.n.e.
- bitwa na przepolach Cyrty (klęska Syfaksa) 23 czerwca 203 p.n.e.
- bitwa pod Utyką (klęska armii punickiej)
- bitwa na Wielkich Równinach (Souk-el-Kremis) - klęska Punijczyków
- 202 p.n.e.
- bitwa pod Zamą (43000 Rzymian Scypiona pokonuje 48000 Kartagińczyków Hannibala; straty rzymskie: 1500 zabitych, 4000 rannych; straty kartagińskie: 20000 zabitych, 15000 jeńców)
[edytuj] Zobacz też
