Metoda Gaussa

Z Wikipedii

Metoda (eliminacji) Gaussa – jedna z najszybszych metod rozwiązywania układów równań liniowych, obliczania rzędu macierzy, obliczania macierzy odwrotnej oraz obliczania wartości wyznacznika. Metoda Gaussa używa operacji elementarnych. Nazwa metody pochodzi od nazwiska matematyka niemieckiego Carla Friedricha Gaussa.

Spis treści

1 Obliczanie rzędu macierzy
- 1.1 Przykład
2 Rozwiązywanie układów równań liniowych
- 2.1 Przykład
3 Obliczanie macierzy odwrotnej
- 3.1 Przykład

[edytuj] Obliczanie rzędu macierzy

Obliczając rząd macierzy metodą Gaussa należy, za pomocą operacji elementarnych na wierszach sprowadzić macierz do macierzy schodkowej. Wtedy wszystkie niezerowe wiersze są liniowo niezależne i można łatwo odczytać rząd macierzy.

[edytuj] Przykład

Przykładowo: macierz A poprzez dokonanie operacji elementarnych:

$A=\begin{bmatrix} 1 & -1 & 2 & 2 \\ 2 & -2 & 1 & 0 \\ -1 & 2 & 1 & -2 \\ 2 & -1 & 4 & 0 \end{bmatrix}\sim$

odjęcia wielokrotności 1. wiersza od 2., 3. i 4. wiersza,

$\sim\begin{bmatrix} 1 & -1 & 2 & 2 \\ 0 & 0 & -3 & -4 \\ 0 & 1 & 3 & 0 \\ 0 & 1 & 0 & -4\end{bmatrix}\sim$

zamiany 2. i 3. wiersza,

$\sim\begin{bmatrix} 1 & -1 & 2 & 2 \\ 0 & 1 & 3 & 0 \\ 0 & 0 & -3 & -4 \\ 0 & 1 & 0 & -4\end{bmatrix}\sim$

odjęcia wiersza 2. od wiersza 4.

$\sim\begin{bmatrix} 1 & -1 & 2 & 2 \\ 0 & 1 & 3 & 0 \\ 0 & 0 & -3 & -4 \\ 0 & 0 & -3 & -4\end{bmatrix}\sim$

odjęcia 3. wiersza od 4. wiersza

$\sim\begin{bmatrix} 1 & -1 & 2 & 2 \\ 0 & 1 & 3 & 0 \\ 0 & 0 & -3 & -4 \\ 0 & 0 & 0 & 0\end{bmatrix}$

sprowadzono do macierzy schodkowej. Rząd tej macierzy łatwo odczytać, bowiem jest on równy liczbie jej "schodków", czyli liczbie wierszy pomniejszonej o liczbę wierszy zerowych. W tym przypadku rząd macierzy A równy jest 3.

[edytuj] Rozwiązywanie układów równań liniowych

Rozwiązując układ m równań liniowych z n niewiadomymi należy, za pomocą operacji elementarnych wyłącznie na wierszach, sprowadzić macierz rozszerzoną układu równań liniowych do postaci schodkowej. Następnie należy rozstrzygnąć istnienie rozwiązań układu z pomocą twierdzenia Kroneckera-Capellego. Jeżeli układ nie jest sprzeczny, to zbiór rozwiązań układu wyjściowego jest równy zbiorowi rozwiązań układu reprezentowanego przez powstałą schodkową macierz rozszerzoną.

[edytuj] Przykład

Układ wyjściowy:

$\left\{\begin{matrix} x_1 & - & x_2 & + & 2x_3 & + & 2x_4 & = 0 \\ 2x_1 & - & 2x_2 & + & x_3 & & & = 1 \\ -x_1 & + & 2x_2 & + & x_3 & - & 2x_4 & = 1 \\ 2x_1 & - & x_2 & + & 4x_3 & & & = 2 \end{matrix}\right.$

Macierz rozszerzona tego układu:

$U=\left[\left.\begin{matrix} 1 & -1 & 2 & 2 \\ 2 & -2 & 1 & 0 \\ -1 & 2 & 1 & -2 \\ 2 & -1 & 4 & 0 \end{matrix}\right|\begin{matrix}0\\1\\1\\2\end{matrix}\right]$

Sprowadzając do postaci schodkowej (za pomocą operacji kolejno: odjęcia wielokrotności 1. wiersza od 2., 3. i 4. wiersza, zamienienia 2. i 3. wiersza, odjęcia 2. wiersza od 4. wiersza, odjęciu 3. wiersza od 4. wiersza):

$U\sim\left[\left.\begin{matrix} 1 & -1 & 2 & 2 \\ 0 & 0 & -3 & -4 \\ 0 & 1 & 3 & 0 \\ 0 & 1 & 0 & -4 \end{matrix}\right|\begin{matrix}0\\1\\1\\2\end{matrix}\right]\sim\left[\left.\begin{matrix} 1 & -1 & 2 & 2 \\ 0 & 1 & 3 & 0 \\ 0 & 0 & -3 & -4 \\ 0 & 1 & 0 & -4 \end{matrix}\right|\begin{matrix}0\\1\\1\\2\end{matrix}\right]\sim\atop\sim\left[\left.\begin{matrix} 1 & -1 & 2 & 2 \\ 0 & 1 & 3 & 0 \\ 0 & 0 & -3 & -4 \\ 0 & 0 & -3 & -4 \end{matrix}\right|\begin{matrix}0\\1\\1\\1\end{matrix}\right]\sim\left[\left.\begin{matrix} 1 & -1 & 2 & 2 \\ 0 & 1 & 3 & 0 \\ 0 & 0 & -3 & -4 \\ 0 & 0 & 0 & 0 \end{matrix}\right|\begin{matrix}0\\1\\1\\0\end{matrix}\right]$

Rząd macierzy głównej

$\begin{bmatrix} 1 & -1 & 2 & 2 \\ 0 & 1 & 3 & 0 \\ 0 & 0 & -3 & -4 \\ 0 & 0 & 0 & 0 \end{bmatrix}$

jest równy rzędowi macierzy rozszerzonej

$\left[\left.\begin{matrix} 1 & -1 & 2 & 2 \\ 0 & 1 & 3 & 0 \\ 0 & 0 & -3 & -4 \\ 0 & 0 & 0 & 0 \end{matrix}\right|\begin{matrix}0\\1\\1\\0\end{matrix}\right]$

czyli równy 3.
Z twierdzenia Kroneckera-Capellego wynika, że układ ma nieskończenie wiele rozwiązań zależnych od jednego parametru. Rozwiązujemy układ:

$\left\{\begin{matrix} x_1 & - & x_2 & + & 2x_3 & + & 2x_4 & = 0 \\ & & x_2 & + & 3x_3 & & & = 1 \\ & & & - & 3x_3 & - & 4x_4 & = 1 \\ & & & & & & 0 & = 0 \end{matrix}\right.$

Przyjmując parametr $t\,$ za $x_4\,$ i rozwiązując układ od dołu uzyskujemy:

$\begin{matrix}x_4=t\end{matrix}$

$\begin{matrix}x_3=-\frac{1}{3}\left(1+4x_4\right)=-\frac{4}{3}t-\frac{1}{3}\end{matrix}$

$\begin{matrix}x_2=1-3x_3=-1+3\left(-\frac{4}{3}t-\frac{1}{3}\right)=4t+2\end{matrix}$

$\begin{matrix}x_1=x_2-2x_3-2x_4=4t+2-2\left(-\frac{4}{3}t-\frac{1}{3}\right)-2t=\frac{14}{3}t+\frac{8}{3}\end{matrix}$

Zatem rozwiązaniem układu są czwórki:

$\left(\frac{14}{3}t+\frac{8}{3},\ 4t+2,\ -\frac{4}{3}t-\frac{1}{3},\ t\right)\,$ ,

gdzie $t\,$ jest dowolnym elementem z ciała, w którym szuka się rozwiązania (na przykład, $\mathbb{R}$ ).

[edytuj] Obliczanie macierzy odwrotnej

Aby obliczyć macierz odwrotną macierzy nieosobliwej o stopniu n należy, za pomocą operacji elementarnych wyłącznie na wierszach, sprowadzić macierz blokową $\left[\left.A\right|I\right]$ do postaci $\left[\left.I\right|B\right]$ . Powstała macierz B jest szukaną macierzą odwrotną do macierzy A. Symbolicznie można zapisać: $\left[\left.A\right|I\right]\sim\left[\left.I\right|A^{-1}\right]$

[edytuj] Przykład

Wyjściowa macierz:

$A=\begin{bmatrix}7 & 4 \\ 3 & 2\end{bmatrix}$

Jej wyznacznik jest równy 2, czyli macierz odwrotna istnieje. Macierz blokowa $\left[\left.A\right|I\right]$ ma postać:

$\left[\left.A\right|I\right]=\left[\left.\begin{matrix}7 & 4 \\ 3 & 2\end{matrix}\right|\begin{matrix}1 & 0 \\ 0 & 1\end{matrix}\right]$

Wykonując operacje elementarne na wierszach (kolejno: odejmując wielokrotność 1. wiersza od 2. wiesza, mnożąc 2. wiersz przez 7/2 oraz dzieląc 1. wiersz przez 7, odejmując wielokrotność 2. wiersza od 1. wiersza) dostaje się postać

$\left[\left.I\right|A^{-1}\right]$ :

$\left[\left.A\right|I\right]\sim \left[\left.\begin{matrix}7 & 4 \\ 3-\frac{3}{7}\cdot7 & \frac{14}{7}-\frac{3}{7}\cdot4 \end{matrix}\right|\begin{matrix}1 & 0 \\ 0-\frac{3}{7} & 1-\frac{3}{7}\cdot0\end{matrix}\right]\sim$

$\sim \left[\left.\begin{matrix}7 & 4 \\ 0 & \frac{2}{7}\end{matrix}\right|\begin{matrix}1 & 0 \\ -\frac{3}{7} & 1\end{matrix}\right]\sim \left[\left.\begin{matrix}1 & \frac{4}{7} \\ 0 & 1\end{matrix}\right|\begin{matrix}\frac{1}{7} & 0 \\ -\frac{3}{2} & \frac{7}{2}\end{matrix}\right]\sim \left[\left.\begin{matrix}1 & 0 \\ 0 & 1\end{matrix}\right|\begin{matrix}1 & -2 \\ -\frac{3}{2} & \frac{7}{2}\end{matrix}\right]$