Pismo
Z Wikipedii
Pismo to system umownych znaków, za pomocą których można utrwalić język mówiony.
Jest wiele sposobów zapisu mowy. Generalnie można je podzielić na zapis dźwięków oraz zapis znaczeń. Większość używanych obecnie systemów pisma to systemy mieszane fonetyczno-znaczeniowe.
Badania medyczne pokazują, że przy czytaniu pisma znaczeniowego aktywność obszarów mózgu rozkłada się inaczej niż przy czytaniu pisma fonetycznego. Pismem fonetycznym zajmuje się głównie lewa półkula, natomiast znaczeniowym prawa. Zaburzenie odwzorowywania znaków nazywa się dysgrafią.
Spis treści |
[edytuj] Systemy pisma
W większości współczesnych języków europejskich używa się systemu mieszanego i tak:
- słowa są zapisywane fonetycznym systemem alfabetycznym
- nazwy własne są zapisywane fonetycznym systemem alfabetycznym
- systemem znaczeniowym zapisuje się m.in.:
- liczby są zapisywane systemem znaczeniowym, bardzo rzadko zapisuje się je fonetycznie. Tak więc zwykle 120 a nie 'sto dwadzieścia'
- nazwy substancji chemicznych, np. zapis HCl występuje znacznie częściej niż zapis kwas chlorowodorowy
W większości z tych języków jednak w zapisie słów "normalnych" istnieją obok elementów fonetycznych również elementy znaczeniowe - wiele allomorfów zapisuje się w ten sam sposób pomimo odmiennego ich brzmienia. W języku polskim dotyczy to głównie dźwięczności spółgłoski końcowej (np. chleb i chleba choć b w chleb wymawiane jest zwykle p). W języku angielskim zjawisko to ma znacznie większy zasięg. Np.:
- do /du/
- does /daz/
- don't /dont/
Trzy fonetycznie różne allomorfy (/du/, /da/ i /do/) są tu zapisywanie w ten sam sposób ze względu na wspólne znaczenie. W piśmie angielskim to zjawisko występuje tak często, że można mieć wątpliwości czy zasadne jest określanie go pismem fonetycznym.
Dla porównania, w piśmie japońskim używa się:
- Dla większości "normalnych" słów systemu znaczeniowego kanji
- Dla końcówek gramatycznych oraz rzadszych "normalnych" słów fonetycznego systemu sylabicznego hiragana.
- Dla japońskich nazw własnych używa się systemu sylabicznego hiragana. Wiele nazw własnych zapisuje się systemem znaczeniowym kanji.
- Dla zapożyczeń z języków zachodnich oraz dla zachodnich nazw własnych używa się fonetycznego systemu sylabicznego katakana.
- Do niektórych nazw obcych (np. skróty nazw organizacji) używa się romaji, czyli alfabetu łacińskiego.
- Czasem używa się romaji lub hiragana do wszystkiego w sytuacjach, w których trudno byłoby używać innych systemów.
[edytuj] Typy pisma
- piktograficzne (obrazkowe) - przedmioty i czynności zapisywane są za pomocą piktogramów (obrazków)
- ideograficzne - idee i pojęcia zapisywane są za pomocą ideogramów, przedstawiających abstrakcyjne pojęcia; to kolejny etap ewolucji pisma w stosunku do piktogramów. Ideogramy to obecnie m.in. niewielka część chińskich znaków.
- fonetyczne - symbole przedstawiają dźwięki:
- pismo głoskowe (alfabet) - symbole oznaczają spółgłoski i samogłoski, np. alfabet łaciński, alfabet grecki, cyrylica, głagolica, hangyl,
- pismo spółgłoskowe (abdżad) - symbole oznaczają spółgłoski, wartość samogłosek wynika z kontekstu np. alfabet hebrajski,
- pismo alfabetyczno-sylabiczne (abugida) - symbole oznaczają spółgłoski, a wartość samogłosek zmieniają znaki diakrytyczne,
- sylabariusz - symbole oznaczają sylaby, np. katakana i hiragana;
- pismo złożone lub pismo mieszane - w jednym systemie pisma występuje kilka podsystemów, np. pismo japońskie, na które składają się sylabariusze hiragana i katakana, oraz ideogramy chińskie - kanji,
- pismo ideograficzno-fonetyczne (piktofonetyczne) - w jednym znaku pisma występują elementy fonetyczne i semantyczne (taką strukturę ma ok. 80 proc. znaków chińskich).
- pismo węzełkowe
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Omniglot (en) - strona opisująca większość alfabetów i systemów pisma
