Pojana Mikuli

Z Wikipedii

Pojana Mikuli, rum. Poiana Micului - wieś na południowej Bukowinie (Rumunia), zamieszkana w dużej części przez Polaków.

Wieś Pojana Mikuli stanowi jedno z trzech zwartych skupisk wiejskich Polonii południowej Bukowiny. W 1838 roku komisja złożona z urzędników niemieckich, w obecności kolonizatorów z niemieckich Sudetów, dokonuje oględzin doliny rzeki Humor. W wyniku owych oględzin, dolina zostaje podzielona na pół. W górnej części osiedla się ok. 40 rodzin niemieckich, a w dolnej - 40 rodzin polskich ze Starej Huty Krasnej. Tak powstaje Pojana Mikuli (etym.: polana chłopa imieniem Miculi), Buchenhaim dla Niemców. W drugiej połowie XIX wieku osadziło się w Pojanie również trochę rumuńskich greko-ormian, którzy swą parafię mieli w Humorze. W 1869 roku Pojana liczyła 130 dymów z 1000 mieszkańców. W 1880 roku mieszkańców było 1232, z czego 1030 (Niemcy i Polacy) było katolikami.

Druga połowa XIX wieku to rozwój szkolnictwa w bukowińskich górach - w tym i polskiego. W 1856 roku, po niemieckiej stronie wsi, powstała szkoła niemiecko-polska. Dzieci polskie uczyły się tu też języka niemieckiego, co sprzyjało kontaktom wielokulturowym od najmłodszych lat. W ten sposób ludność górska, podobnie do nizinnej, także wcześnie stawała się wielojęzyczna. Pierwszy nauczyciel polski zjawił się tam w 1883 roku, był to Józef Grabowski, absolwent seminarium nauczycielskiego w Czerniowcach. Wraz z żoną założył on ogród i wzorcowe gospodarstwo rolne przy szkole. W 1892 roku w dolnej części wsi stanęła nowa szkoła, czteroklasowa, już tylko polska. W 1911 roku powstał w Pojanie Dom Polski, zapewniający rozwój kultury polskiej w tej wsi. W nim dzieci uczyły się do pierwszej wojny światowej.

Oprócz nauczycieli, polskość rozwijał również i Kościół katolicki. W Pojanie, gdzie Niemcy też byli wyznania rzymskokatolickiego, w centrum wsi, na granicy obydwu obszarów etnicznych, powstał drewniany kościółek. W 1870 przybył ze Lwowa ksiądz - Józef Muszyński. W 1887 rozpoczęto budowę murowanego kościoła, który stanął w ciągu 10 lat na styku obydwu części wsi. Jasno świecąca się biała wieża widoczna dziś jest z daleka. Kazania wygłaszano na przemian po niemiecku i po polsku, w czasie mszy śpiewano do połowy po niemiecku, a od połowy po polsku. Zmiana kolejności następowała co tydzień. Od początku XX wieku do II wojny światowej działalność duszpasterską pełnili księża misjonarze z archidiecezji krakowskiej.

Po pierwszej wojnie światowej działalność szkoły i Domu Polskiego wznowiono. W 1931 roku ukończono budowę nowej, większej szkoły, którą jednak trzeba było oddać rządowi rumuńskiemu. Nauczanie polskiego zostało ograniczone wówczas do jednej godziny dziennie. W 1937 roku wybudowano w Pojanie nowy Dom Polski z pokojami gościnnymi, czytelnią i stołówką, z myślą o Polakach z Polski. Powstał tu też basen kąpielowy. Dzięki temu, aż do 1939 odbywały się tu kolonie dla dzieci z Polski (w 1939 - 550 dzieci). Działało tu także harcerstwo, prowadzone przez państwa Dubickich. W 1940 roku żyło w Pojanie Mikuli 925 Polaków.

W 1940 roku wieś została opuszczona przez Niemców, którzy zabrali ze sobą dzwon kościelny. Na ich miejsce zostali sprowadzeni grekokatoliccy Rumuni, których dzielił od Polaków duży dystans kulturowy. Byli to uciekinierzy z Banatu, którzy zamieszkiwali w Pojanie tylko kilka lat i nie zdołali związać się ze wspólnotą polską. Nie zostawili też po sobie wiele informacji. Wiosną 1944 roku Pojana znalazła się na linii frontu. W nocy z 30 kwietnia na 1 maja wieś została przez Niemców spalona. Polacy ukryli się w górach, skąd uciekli do krewnych żyjących w innych częściach Bukowiny. Powrót na zgliszcza, w 1945 roku, łączył się z głodem. Zimą tego roku zmarło wiele osób starszych i dzieci. Akcja repatriacyjna pozostawiła w Pojanie około osiemdziesiąt rodzin polskich. Pozostały w Pojanie także cztery rodziny niemieckie. Część niemiecka wsi została zasiedlona przez prawosławnych Rumunów. Szkoła polska została zlikwidowana. Dopiero w 1978 roku dwie absolwentki Uniwersytetu Jagiellońskiego podjęły się nauczania polskiego w Pleszy, Sołońcu i Pojanie. Od niedawna Pojana ma znów swoją szkołę polską - podstawową z ośmioma klasami. Co ciekawe, po stronie rumuńskiej jest też szkoła rumuńska, czteroklasowa. Po czwartej klasie dzieci rumuńskie idą uczyć się do szkoły polskiej. W Pojanie funkcjonuje też przedszkole.

Aktualnie w Pojanie mieszka około 260 rodzin, z czego trochę ponad połowę stanowią Polacy. Są też dwa kościoły: wyżej prawosławny, niżej (w połowie wsi) rzymskokatolicki. Tradycja wspólnych modlitw ekumenicznych jest głęboko zakorzeniona w Pojanie i częste są spotkania pomiędzy dwiema wspólnotami wiary.

Kościół katolicki pod wezwaniem Najświętszego Serca Jezusa, klasyczny przykład skromnego wiejskiego neogotyku, został ostatnio całkowicie odmalowany. Wokół niego znajduje się cmentarz. W Pojanie istnieje punkt medyczny, do którego regularnie dojeżdża lekarz. Sklepów spożywczych i barów jest kilka: część po rumuńskiej stronie, część po polskiej - trochę poniżej kościoła. Są też dwa sklepy przemysłowe. Biblioteka polska odnotowuje jednak spadek czytelników. Znajomość literatury polskiej u bukowińskich polskich górali jest z pewnością dużo wyższa od polskiej przeciętnej.^{[potrzebne źródło]} Praktycznie prawie wszyscy, wraz z Rumunami, rozumieją język polski, a większość także mówi.

Na austriackich mapach polska część Pojany jest oznaczona napisem "Slovakischer Theil". Wiąże się to z błędną i dziś już raczej porzuconą niemiecką tezą o polonizacji owych "słowackich" górali. Wszelkie argumenty, w tym i lingwistyczne i etnologiczne, wskazują na polskie pochodzenie górali. Tym niemniej w okresie repatriacji chodził po Pojanie komisarz słowacki i namawiał - raczej nieskutecznie - do "powrotu do macierzy".

Z Pojany, wsi rozciągającej się na ponad 8 kilometrów, można przedostać się na północ przez ładną zalesioną grań do Suczawicy. Przekroczenie północno-wschodniej grani, na wysokości poniemieckiej części wsi, prowadzi do Solki (wsi z XVII-wiecznym klasztorem, małym muzeum etnograficznym i - co ciekawe - dawnym browarem klasztornym z XVII wieku). Stąd już tylko kilka kilometrów do monastyru w Arbore - kolejnej perły architektury mołdawskiej. Natomiast przekroczenie grani wschodniej w polskiej części wsi prowadzi przez Majdan do polskiego Nowego Sołońca i do Kaczyki. Dolina w kierunku południowym prowadzi do Gury Humora przez Humor, w którym znajduje się klasztor Humor. Idąc tą drogą można wstąpić do całkowicie polskiej Pleszy - chyba jedynej wsi na południowej Bukowinie położonej na górce. Z Pleszy dogodne trasy do Sołońca i do Kaczyki. Za zachodnią granią znajdują się zalesione i pustawe doliny schodzące w kierunku doliny Mołdawicy, poniżej monastyru.