Prusy Królewskie
Z Wikipedii
|
|
||
  |
||
 <<(1466-1772) >>  |
||
|---|---|---|
| Powstanie | 19 października 1466 | |
| Włączenie do Królestwa Prus | 5 sierpnia 1772 | |
| Mapa | ||
|
||
Prusy Królewskie (niem. Königlich-Preußen) – nazwa prowincji przyłączonej do Polski po wojnie trzynastoletniej postanowieniami pokoju toruńskiego (1466).
Prusy Królewskie obejmowały: Pomorze Gdańskie, Ziemię Chełmińską, rejony Malborka i Elbląga oraz Warmię, która choć zaliczała się do Prus Królewskich, tworzyła jednak wydzielone władztwo terytorialne podlegające miejscowym biskupom - tzw. dominium warmińskie. Dzieliła się na trzy województwa: pomorskie, chełmińskie i malborskie oraz Księstwo Warmińskie.
Spis treści |
[edytuj] Zarząd
Prusy Królewskie początkowo miały autonomię (m.in. odrębna moneta bita w mennicy królewskiej w Toruniu i skarb) i były rządzone przez radę, składającą się z przedstawicieli tzw. stanów pruskich, na czele których stał biskup warmiński. Rada ta podlegała Królowi, którego reprezentantem był gubernator mianowany zazwyczaj spośród możnowładców pruskich (biskupi, wojewodowie, kasztelanowie, podkomorzowie etc.). Dużą rolę w radzie odgrywały najbogatsze miasta (Toruń, Gdańsk, Elbląg), bo posiadały tam swych przedstawicieli, a także same posiadały dużą autonomię i przywileje prawno-ustrojowe.
W sprawach najważniejszych, zwłaszcza podatkowych, zwoływano Ogólne zgromadzenie stanów, które się składało z dwóch izb: ziemskiej (prałaci, urzędnicy ziemscy i szlachta) oraz miejskiej (przedstawiciele mniejszych miast). Dla podjęcia ostatecznych uchwał zbierały się izby połączone.
Na początku XVI wieku ukształtował się prowincjonalny sejm pruski, który się składał z dwóch izb: rady (zwanej też senatem) oraz izby niższej, w skład której wchodzili:
- posłowie szlacheccy wybierani na sejmikach wojewódzkich
- koło mieszczańskie, zwane inaczej gremium miast mniejszych
[edytuj] Historia
W 1569 na sejmie lubelskim inkorporowane do Korony. Rada Prus Królewskich przekształciła się w sejmik generalny, a jej senatorowie i posłowie weszli do Sejmu. Sejmik Generalny, zwany też generałem pruskim, składał się - inaczej niż inne sejmiki generalne - z dwóch izb i stanowił najwyższy organ autonomiczny Prus Królewskich. Przewodniczył mu biskup warmiński, a w razie jego nieobecności biskup chełmiński. Tak rozpoczęła się integracja polityczna i gospodarczo-społeczna tych ziem z Rzeczpospolitą, choć zachowały one odrębny skarb pruski i prawo sądowe chełmińskie, a od 1598 r. odrębną kodyfikację - Korekturę pruską.
W 1637 po wymarciu książąt zachodniopomorskich ziemie lęborska i bytowska zostały wcielone do Prus Królewskich, które były jako lenno we władaniu tychże książąt od 1455 r. Na mocy traktatów welawsko-bydgoskich zostały przekazane Brandenburgii, formalnie jako lenno Polski (do 1772), ale w rzeczywistości je utracono.
W pierwszym rozbiorze Polski (1772 r.) prawie całe Prusy Królewskie zostały zagarnięte przez Królestwo Pruskie (bez Gdańska i Torunia, które stracono w drugim rozbiorze Polski w 1793). W latach 1808-1824 i 1877-1918 tworzyły osobną prowincję pruską - Prusy Zachodnie (Westpreussen), w skład której wchodziły dawne Prusy Królewskie (bez Warmii) wraz z częścią dawnej Wielkopolski i skrawkiem Prus Książęcych.
Postanowieniami pokoju wersalskiego (1919) zwrócono Polsce część Prus (woj. pomorskie), część wcielono do Prus Wschodnich jako rejencję Prusy Zachodnie (Regirungsbezirk Westpreussen), z części utworzono Wolne Miasto Gdańsk, a z części powstała nowa prowincja pruska - Marchia poznańsko-zachodniopruska (Grenzmark Posen-Westpreussen).
