Elbląg
Z Wikipedii
Współrzędne: 54°05'40" N 19°24'15" E
| Elbląg | |||||
|
|||||
| Województwo | warmińsko-mazurskie | ||||
| Powiat | miasto na prawach powiatu | ||||
| Gmina - rodzaj |
Elbląg miejska |
||||
| Założono | 1237 r. | ||||
| Prawa miejskie | 8.03.1246 | ||||
| Prezydent miasta | Henryk Słonina (e-mail) |
||||
| Powierzchnia | 80 [1] km² | ||||
| Położenie | 54° 05'40'' N 19° 24'15'' E |
||||
| Liczba mieszkańców (2007) - liczba ludności - gęstość |
126 985 [1] 1591 [1] os./km² |
||||
| Strefa numeracyjna (do 2005) |
55 | ||||
| Kod pocztowy | od 82-300 do 82-315 | ||||
| Tablice rejestracyjne | NE | ||||
|
Położenie na mapie Polski
  Elbląg
|
|||||
|
Urząd miejski3
ul. Łączności 182-300 Elbląg tel. (+48) 55 239 3000; faks (+48) 55 235 3555 (e-mail) |
|||||
 Galeria zdjęć w Wikimedia Commons |
|||||
| Strona internetowa miasta | |||||
Elbląg (niem. Elbing) – miasto w województwie warmińsko-mazurskim, powiat grodzki Elbląg, stolica powiatu ziemskiego elbląskiego, największy port w województwie.
Miasto leży u ujścia rzeki Elbląg do Zalewu Wiślanego. W Elblągu znajduje się jedna z największych w Europie fabryk turbin Alstom. Ważny ośrodek gospodarczy i kulturowy, a także ważny węzeł kolejowy i drogowy. Elbląg od 1992 roku jest siedzibą diecezji elbląskiej
[edytuj] Historia
[edytuj] Średniowiecze
Elbląg został założony w 1237 r. przez Krzyżaków. Nazwa miasta wywodzi się od rzeki Ilfing. Został założony w 1237 roku na surowym korzeniu, zatem absolutnie nie można go łączyć z legendarnym Truso.Była to wówczas osada kolonistów niemieckich oraz punkt wypadowy dla dalszej ekspansji Krzyżaków. Elbląg był jednym z najważniejszych miast hanzeatyckich rejonu południowego Bałtyku. Wiodły z niego szlaki lądowe i wodne ku Sambii i Warmii, istniało także wodne połączenie z Wisłą przez Nogat. Elbląg był jednym z pierwszych miast utworzonych przez Krzyżaków. Na południe od miasta w okolicach ujścia rzeki Kumieli do rzeki Elbląg, istniał zamek krzyżacki. Był to najprawdopodobniej drugi co do wielkości zamek zakonu po Malborku. Do czasu wybudowania tego ostatniego, pełnił rolę centrum administracyjnego Państwa Krzyżackiego.
Podobnie jak w innych państwach nadbałtyckich ulice wytyczono prostopadle do rzeki, a przecinająca je w poprzek ulica stanowiła rynek. Dopiero 10 kwietnia 1246 r. w wyniku sprzeciwów ze strony zakonu, osada otrzymała prawo miejskie lubeckie, a także znacznie większe przywileje niż sąsiednie miasta lokowane na prawie chełmińskim. Dzięki dogodnemu położeniu i umiejscowionej w zamku siedzibie mistrza krajowego, przez pierwsze 70 lat Elbląg był najważniejszym ośrodkiem życia miejskiego, jedynym portem morskim oraz podstawową bazą militarną organizującego się państwa krzyżackiego. Po założeniu i rozbudowie Malborka oraz przeniesieniu z Wenecji na malborski zamek w 1309 r. siedziby wielkiego mistrza, zamek elbląski stał się siedzibą komtura elbląskiego i zarazem wielkiego szpitalnika zakonu, tj. zarządcy głównego szpitala. Źródłem zamożności miasta było nadanie mu przez Krzyżaków znacznych posiadłości na Żuławach i Wzniesieniu Elbląskim.
Podstawą rozwoju miasta był handel morski, który powodował napływ nie tylko towarów, ale i osadników z różnych krajów. W Elblągu osiedlali się Niemcy z Saksonii, Westfalii czy Lubeki, Holendrzy, Anglicy, Francuzi i Szkoci. Miasto żywo uczestniczyło w życiu Hanzy. Kupcy elbląscy zasiadali w mieście kantorowym Brugii i decydowali o przyjmowaniu do związku kolejnych miast. Także Krzyżacy doceniali wagę Elbląga, wznosząc tu wielki zamek, zniszczony w czasie wojny trzynastoletniej.
Od końca XIV wieku Elbląg stopniowo tracił znaczenie na rzecz Gdańska, który później zmonopolizował handel polskim zbożem. Do osłabienia pozycji miasta przyczyniła się także przyroda. Przejścia morskie przez Mierzeję Wiślaną stopniowo się zamulały, co uniemożliwiało coraz większym statkom wpłynięcie do portu. Jednak regres nie był tak znaczny, jak się dotychczas sądziło. Dowodem są licznie zgromadzone obiekty archeologiczne, świadczące o względnym dobrobycie miasta w epoce nowożytnej.
Od połowy XIV w. Elbląg zaczął stopniowo tracić na znaczeniu w stosunku do innych pruskich miast portowych. Wpłynęło na to wiele czynników. Po podboju Prusów Elbląg przestał być wojenną bazą wypadową na wschód, a po zagarnięciu przez Krzyżaków Pomorza Gdańskiego i ustanowieniu stolicy państwa w Malborku, Elbląg stracił charakter głównego ośrodka politycznego i gospodarczego państwa. Skierowanie głównego ujścia Wisły ku Gdańskowi utrudniło żeglugę do Elbląga, a rozwój korzystniej położonego Gdańska zaczął przyciągać do niego większość statków z północy i zachodu Europy. Silnym ciosem dla miasta było założenie przez Krzyżaków konkurencyjnego Nowego Miasta Elbląg w 1337 r. i nadanie mu przywileju lokacyjnego w dziesięć lat później.
Po klęsce Krzyżaków z wojskami polsko-litewskimi na polach Grunwaldu w 1410 r., mieszczanie elbląscy zdobyli i wypędzili załogę wraz z Wielkim Szpitalikiem i tutejszym komturem, a następnie zburzyli zamek. Elblążanie 22 lipca 1410 złożyli hołd polskiemu królowi Władysławowi Jagielle. W 1454 r. Elbląg otrzymał od króla Kazimierza Jagiellończyka wielki przywilej potwierdzający stare prawa, rozszerzający władze samorządu polskiego, zwiększający kompetencje Sądu Miejskiego i powiększający terytorium miasta niemal dwukrotnie. Miasto ponadto przejęło dotychczasowe prawa rybackie komturów, ich młyny i inne dobra. W zamian za to Elbląg czynnie uczestniczył w rozgromieniu floty Zakonu w bitwach morskich na Zalewie Wiślanym. Według postanowień pokoju toruńskiego kończącego wojnę trzynastoletnią w 1466 r. Elbląg przyznano Polsce, do której należał aż do 1772 r.
[edytuj] Złoty wiek dla Elbląga i jego upadek wraz z rozbiorem Polski
Przełom XVI/XVII w. to okres rozwoju miasta i handlu morskiego, spowodowany wojną Stefana Batorego ze zbuntowanym Gdańskiem. Cały polski eksport i import przechodził wówczas przez port elbląski aż do czasu ugody króla z mieszczaństwem Gdańska.
W latach 1626-1629 miasto znajdowało się pod szwedzką okupacją. Zniszczenia spowodowane potopem szwedzkim w latach 1655-1660 zahamowały rozwój, a towarzyszące jej zarazy wyludniły miasto. W czerwcu 1698 r. król Polski August II na zjeździe w Jomsborku podpisał z elektorem Fryderykiem I Hohenzollernem tajny układ, na mocy którego uzyskał on zgodę na zajęcie miasta w zamian za 150 tys. talarów. Oblężenie rozpoczęte w październiku tego samego roku zakończyło się aktem kapitulacji podpisanym przez radę miejską 10 listopada, na mocy, którego Elbląg powrócił do Polski. Wzburzenie polskiej opinii publicznej i zdecydowana, mimo obłudnego postępowania Augusta II, dążność do odzyskania Elbląga, a nadto próby mediacji ze strony Danii, Szwecji i cesarza skłoniły elektora do przyjęcia propozycji rozmów dyplomatycznych. Zostały one zakończone układem z 17 grudnia 1699, który przyniósł zgodę na zwrot Elbląga Polsce pod warunkiem spłaty należności elektora. Było to tylko chwilowe zwycięstwo, gdyż już w 1703 r. Fryderyk III zajął posiadłości ziemskie Elbląga, pozbawiając miasto 50% rocznych dochodów.
Podczas wielkiej wojny północnej miasto okupowane było kolejno przez oddziały szwedzkie (1703-1710), rosyjskie (1710-1712) i saskie (1712). Kolejne pobyty obcych wojsk uszczuplały kasę miejską. Podupadłe miasto stało się łatwym łupem dla Prus.
Na początku XVIII w. miejski handel był już w upadku, zamierała praca stoczni. Pod rządami pruskimi największe obok Królewca miasto Prus Wschodnich stało się głównym portem dorzecza Wisły, ale tylko do czasu zajęcia przez Fryderyka II Gdańska. Dwadzieścia lat działania w uprzywilejowanych warunkach pozwoliło Elblągowi wybić się gospodarczo dzięki usprawnieniu pracy portu – pogłębieniu Nogatu, rzeki Elbląg, redy portowej i rozbudowie urządzeń portowych. Ożywienie gospodarcze było jednak krótkotrwałe, a intensywne zamulenie toru wodnego ponownie zahamowało rozwój portu i handlu.
Już podczas I rozbioru Polski w 1772 r., Elbląg znalazł się pod zaborem pruskim. Wojska zaborcy opanowały miasto 12 września. Elbląg pozbawiony został swoich dotychczasowych przywilejów, odebrano mu prawo lubeckie, a tym samym zniesiono mu samorząd. Władze miasta zostały podporządkowane pruskim urzędnikom państwowym. Elbląg stał się prowincjonalnym miastem powiatowym. Dążąc do gospodarczego uzależnienia Polski od Prus zaborca nałożył cło na polskie towary. Odbiło się to ujemnie na, pozostających jeszcze w granicach Polski, Gdańsku i Toruniu, a dodatnio na obrotach handlowych Elbląga, do którego zaczęli się przenosić liczni kupcy. Nie trwało to jednak długo, gdyż już w 1807 r. rozpoczął się kryzys handlowy.
[edytuj] XIX wiek i rewolucja przemysłowa
Na początku XIX w. miasto zostało zdegradowane do roli portu rzecznego w lokalnym handlu. Elbląg szukał nowych dróg rozwoju gospodarczego i powoli zaczął przeradzać się w ośrodek przemysłowy, administracyjny i wojskowy. Już w II poł. XIX w. obok Szczecina, a przed Gdańskiem i Królewcem, był silnym pruskim ośrodkiem przemysłu metalowego. Miejscowi kupcy zaczęli inwestować w manufaktury i fabryki. Rozwinął się przemysł tkacki, farbiarski i szklarski. Powstawały liczne zakłady przetwórstwa rolno-spożywczego, tytoniowe, mydlarnie, olejarnie, krochmalnie. Ważnym działem przemysłu pozostawała nadal budowa statków. Dużą rolę w tej dziedzinie odegrał Ferdynand Schichau, który w 1837[2] r. otworzył fabrykę maszyn, a w 1854[3] r. swoją stocznię. XIX-wieczny Elbląg stawiał przede wszystkim na rozwój nowoczesnego przemysłu. W tym okresie powstały m.in. odlewnia żelaza Tiessena, zakłady metalowe Neufelda, fabryka cygar Losera&Wolffa, fabryka samochodów Komnicka. Rozwój gospodarczy przyniósł ze sobą tworzenie się klasy robotniczej, której trzon stanowili metalowcy. Zatrudnianie dzieci, zbyt długi dzień pracy, niskie zarobki doprowadziły do wzrostu nastrojów rewolucyjnych. W mieście rozpoczęły się strajki rzemieślników. Na terenie miasta swoją działalność rozpoczęły komórki Socjaldemokratycznej Partii Niemiec. Robotnicy zaczęli się formować w organizacje, które prowadziły szeroko zakrojoną akcję propagandową. Do wybuchu I wojny światowej przez miasto przetaczały się kolejne fale wystąpień, niekiedy brutalnie tłumionych przez policję. Nie zahamowało to jednak gospodarczego rozwoju miasta, który trwał do światowego kryzysu ekonomicznego w 1918 r.
Wraz z wybuchem wojny sytuacja miasta znacznie się pogorszyła. Już od 1914 r. przez Elbląg przewijały się dziesiątki tysięcy uciekinierów. Rezultatem tego był powszechny chaos, brak żywności itp. Dekoniunktura gospodarcza lat wojny spowodowała zamknięcie wielu zakładów przemysłowych, a w rezultacie narastanie bezrobocia. W końcowych latach wojny tysiące mieszkańców cierpiało głód, często brakło też dachu nad głową.
[edytuj] Dwudziestolecie międzywojenne
Po przegranej przez Niemcy wojnie, w wyniku postanowień traktatu wersalskiego z 1919 r., Elbląg znalazł się w prowincji Prusy Wschodnie. Ograniczenia narzucone Niemcom i utrata naturalnych rynków zbytu doprowadziły elbląską gospodarkę do kryzysu. Miasto było zmęczone wojną, panował chaos, bezrobocie i drożyzna. W tej sytuacji dochodziło do strajków i demonstracji, miały one jednak charakter bardziej ekonomiczny niż polityczny. W mieście działała komórka niemieckiej organizacji rewolucyjnej – Związku Spartakusa. 11 listopada 1918 powstała Rada Robotnicza, ale jej działalność ograniczyła się jedynie do zorganizowania kilku wieców. Niemniej jednak utworzona pod koniec tego roku placówka Komunistycznej Partii Niemiec miała pewne wpływy w mieście aż do dojścia Hitlera do władzy.
W latach trzydziestych nastąpił ponowny rozkwit przemysłu na terenie miasta. Elbląg stał się jednym z większych miast garnizonowych w III Rzeszy. Przy utworzonym już w czasie wojny lotnisku powołano szkołę lotnictwa wojskowego. W różnych częściach miasta zostały wzniesione budynki koszarowe dla artylerii, kawalerii, wojsk inżynieryjnych i piechoty. Zgromadzenie w mieście dużej ilości wojska nadało mu charakter militarny, a z drugiej strony spowodowało rozwój infrastruktury miejskiej. Pojawiły się liczne nowe osiedla mieszkaniowe, oddano do użytku nowoczesny szpital wojskowy. W mieście rozwijało się szkolnictwo, powstała Wyższa Szkoła Pedagogiczna, Wyższa Szkoła Inżynierska, Wyższa Szkoła Rolnicza. W mieście działały dwa muzea, biblioteka, archiwum, a wśród wielu urzędów i instytucji były także konsulaty: szwedzki, szwajcarski i polski. Pomyślny stan elbląskiej gospodarki pozwolił miastu na nowe inwestycje komunalne i przemysłowe. Podjęto modernizację sieci gazowej i kanalizacyjnej, przebudowano linie tramwajowe, unowocześniono port, pogłębiono tor wodny na Zalew Wiślany.
[edytuj] II wojna światowa
Podczas II wojny światowej całe życie gospodarcze i społeczne Elbląga zostało podporządkowane potrzebom wojny. Miasto było przeludnione w wyniku przesiedleń ludności z Meklemburgii, Mazur a także jeńców różnej narodowości. Od marca 1940 r. istniał tu jeden, a później dwa podobozy obozu koncentracyjnego Stutthof. Wprowadzono racjonowanie żywności. Gdy na początku 1945 r. Armia Czerwona wkroczyła do Prus Wschodnich, do Elbląga zaczęli napływać żołnierze niemieccy. Pierwsze oddziały wojsk radzieckich zbliżyły się do Elbląga 23 stycznia 1945 r. W krótkim czasie miasto zostało otoczone z trzech stron. Rozpoczęły się ciężkie walki, które zakończyły się dopiero 10 lutego. Miasto zostało zajęte przez sowietów. Od momentu rozpoczęcia wojny Elbląg był niemal nietknięty przez wojnę. Zaciekłe walki na przełomie stycznia i lutego obróciły je w gruz. Zniszczona została zabytkowa zabudowa Starego Miasta a także całe Śródmieście. Trudne do określenia były straty ludzkie. Szacuje się, że w czasie walk zginęło ok. 5 tys. żołnierzy niemieckich, bardzo dużego uszczerbku doznała ludność cywilna. Wielu spośród przedwojennych elblążan utonęło w czasie panicznej ucieczki na Zachód przez Zalew Wiślany.
W pierwszych miesiącach po przejściu frontu Ziemie Północne były zarządzane przez radzieckie władze państwowe. W ciągu kilku miesięcy dokonały one wywozu w głąb ZSRR wszystkich maszyn i wyposażenia elbląskich fabryk. Kalkuluje się, że straty poniesione z tego powodu przewyższają straty spowodowane działaniami wojennymi.
[edytuj] Powrót Elbląga do Polski i lata PRL
19 maja 1945 przed ratuszem odbyła się uroczystość przekazania przez radziecką Komendanturę symbolicznych kluczy do miasta władzom polskim, które powołano 3 kwietnia. Po ponad 170 latach Elbląg ponownie znalazł się w granicach państwa polskiego. Priorytetem nowych władz stało się nadanie miastu polskiej tożsamości narodowej i deportacja ludności niemieckiej. Rozpoczęto reorganizację nadwerężonej gospodarki oraz powolną odbudowę zniszczonego miasta. Niestety odbudowa ta przyniosła zniszczenie wielu zabytków kultury. W ramach propagandowego hasła "Cały naród buduje swoją stolicę" Starówka elbląska została do końca wyburzona, a zabytkowe cegły przeznaczono na odbudowę Warszawy. Na miejscu zdemolowanego w wyniku rabunkowej polityki władz PRL Starego Miasta planowano początkowo wybudować blokowisko. Na szczęście plan ten się nie powiódł.
W 1949 miasto dotknął terror stalinowski w wydarzeniach znanych jako Sprawa Elbląska.
Podczas wydarzeń z "Grudnia 1970" roku w Elblągu zastrzelony został Marian Sawicz.
W 1975 r., na mocy ustawy z 28 maja Elbląg stał się stolicą województwa, składającego się ze wschodnich powiatów dawnego województwa gdańskiego (powiaty: elbląski, nowodworski, malborski, sztumski, kwidzyński), oraz z północno-wschodniej części dawnego województwa olsztyńskiego (powiaty: braniewski, pasłęcki, część iławskiego i morąskiego).
[edytuj] Przełom XX/XXI wieku
Funkcję tę pełnił do ostatniej reformy administracyjnej w 1999 r., kiedy to na prawach powiatu wszedł w skład województwa warmińsko-mazurskiego wbrew woli większości mieszkańców, którzy opowiedzieli się zdecydowanie za przynależnością miasta do województwa Pomorskiego. W tym samym roku jako jedyne polskie miasto dostał nagrodę Unii Europejskiej za dokonania w dziedzinie ekologii oraz prestiżową nagrodę – Flagę Europy.
Obecnie Elbląg jest wciąż rozwijającym się miastem. W przeciągu ostatnich kilkudziesięciu lat dwukrotnie powiększył swą powierzchnię. Jest silnym ośrodkiem gospodarczym a także nowoczesnym ośrodkiem miejskim posiadającym istotne walory transportowe. W swoich granicach posiada wszystkie rodzaje transportu. Ma szanse zostać w przyszłości pomostem łączącym Polskę z państwami nadbałtyckimi a w szczególności z obwodem kaliningradzkim.
[edytuj] Elbląg obecnie
Elbląg to główny ośrodek przemysłu ciężkiego (turbiny, śruby okrętowe itp.), przemysłu spożywczego – browar, również turystycznego (Kanał Elbląski ze sławnymi pochylniami). Największy jednak rozwój miasta przypada na okres od 1 czerwca 1975 do 31 grudnia 1998, kiedy to Elbląg był stolicą województwa. Wtedy obserwuje się znaczny napływ ludności do miasta. Obecnie jest miastem powiatowym. Elbląg jest ważnym węzłem komunikacyjnym. Związane są z tym różnorodne inwestycje: m.in. oddany niedawno do użytku węzeł Elbląg-Wschód, znacznie skracający szlak z Gdańska i Warszawy do Elbląga i obwodu kaliningradzkiego (tzw. Berlinka, teraz droga ekspresowa S22 Elbląg – Grzechotki). Wraz z nowobudowanym przejściem Grzechotki – Mamonowo II będzie to najkrótsza droga z zachodu na wschód Europy. Obecnie trwa przebudowa na odcinku Elbląg-Wschód – Jazowa w kierunku Gdańska. Dzięki dotacjom z Unii Europejskiej rozbudowywany jest Port Morski, sieć tramwajowa, a także odbudowywane Stare Miasto.
Jednocześnie budowane są nowe osiedla mieszkaniowe: Modrzewina-Północ, Krasny Las, Dąbrowa oraz przemysłowa Modrzewina-Południe.
Elbląg jest jednym z najlepiej spenetrowanych archeologicznie polskich miast. Dzięki temu, Elbląskie muzeum posiada liczne unikalne w skali światowej eksponaty (np. średniowieczną windę). Elbląg obchodzi obecnie 770 rocznicę założenia przez Krzyżaków.
[edytuj] Zabytki
- kościół katedralny św. Mikołaja, XIII-XV w., przebudowany po pożarze w końcu XVIII w., z cennym wyposażeniem wnętrza (późnogotyckie tryptyki, gotyckie drewniane figury apostołów w nawie głównej, chrzcielnica brązowa z XIV w.)
- Brama Targowa z XIV w. i pozostałości fortyfikacji miejskich,
- Kanał Elbląski
- Ścieżka kościelna
- kościół podominikański NMP, XIII-XVI w. (obecnie Galeria "El"), częściowo zburzony w 1945, zrekonstruowany w latach 60.; dawny ołtarz główny zachował się kościele katedralnym, pozostałe wyposażenie (prospekt organowy, epitafia, empory) uległo zniszczeniu.
- Kościół św. Wojciecha w Elblągu,
- kościół szpitalny Bożego Ciała, XV w.
- kościół Św. Ducha, XIV w.
- kościół św. Antoniego, XIV w.
- Kościół bł. Doroty, szachulcowy z XVIII w., przeniesiony z Kaczynosu
- Pałac Augusta Abbega w Elblągu
- Muzeum w Elblągu
- Zespół dawnego zamku i podzamcza
- kamienice późnogotyckie, renesansowe i manierystyczne (w większości zniszczone w 1945)
[edytuj] Miejsca historyczne, pamiątkowe
[edytuj] Znaleziska archeologiczne
W trakcie odbudowy średniowiecznych zabudowań miasta, trwającej od lat 80. do dziś, na każdą parcelę wchodzą wcześniej archeolodzy. Znaleziono dzięki temu ponad 800 tysięcy przedmiotów, w tym kilka unikatów:
- XV-wieczne okulary w rogowej oprawie, najstarsze zachowane w Europie
- giterna – średniowieczny instrument muzyczny, jedyna zachowana w Europie
- XIII-wieczna winda towarowa, jedna z trzech w Europie. Zbudowana z dębu, wysokości ok. 70 cm i średnicy 60 cm. Działała na zasadzie kabestanu.
W roku 1982 elbląski archeolog dr Marek Jagodziński odkrył w Janowie Pomorskim 7 km na południe od miasta pozostałości wczesnośredniowiecznej osady. Prowadzone wykopaliska dowiodły, że było to poszukiwane długo, również w Elblągu, Truso wspominane przez średniowieczne kroniki.
[edytuj] Przemysł
Elbląg jest znaczącym ośrodkiem przemysłu, szczególnie ciężkiego (turbiny parowe i gazowe), meblowego i spożywczego. Największe firmy to m.in. Alstom Power (dawny ZAMECH) i Grupa Żywiec S.A. (dawniej Elbrewery). Ze względu na swoje strategiczne położenie (węzeł komunikacji drogowej i kolejowej, port morski) jest to obszar atrakcyjny inwestycyjnie. Tutaj znajdują się również tereny Warmińsko-Mazurskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, a wykwalifikowaną kadrę zapewniają elbląskie uczelnie wyższe. Miasto jest nastawione szczególnie na rozwój nowych technologii, czemu ma sprzyjać budowa w przyszłości parku technologicznego i sieci światłowodowej oplatającej miasto i ciągły rozwój portu morskiego.
W mieście zainwestowały do tej pory m.in. następujące firmy:
- Alstom (Francja) – producent turbin parowych i gazowych, generatorów oraz odlewów turbinowych i okrętowych, statków (m. in. Queen Mary 2) i nowoczesnych pociągów m. in. TGV,
- ABB (Szwajcaria, Szwecja) – realizacja projektów dla przemysłu gazowego, naftowego i petrochemicznego,systemy okrętowe i turbosprężarki.
- Heineken (Holandia) – produkcja piwa,
- Logstor (Dania) – dostawy systemów ciepłowniczych i układów zaopatrzenia w energię, rury do przesyłu ropy i gazu oraz systemy przesyłania.
- MAAG Gear AG (Szwajcaria) – produkcja przekładni zębatych,
- Stokota (Belgia) – produkcja wysokiej jakości cystern aluminiowych oraz cystern wykonanych ze stali oraz stali nierdzewnej,
- Siemens AG (Niemcy) – turbiny gazowe, bloki gazowo-parowe, kompletne obiekty energetyczne,
- Klaveness Polska (Norwegia) – producent obuwia zdrowotnego
- Rolls-Royce (Wielka Brytania) – przemysł okrętowy
- OMAX – JetSystem (Stany Zjednoczone) – dystrybutor sprzętu i urządzeń firmy OMAX na Europe Centralna i Wschodnia
- ALUMA Polska (Niemcy) – generalny dystrybutor na Polskę maszyn do obróbki i łączenia profili.
- BGH Edelstahl Polska Sp. z o.o. (Niemcy) – dystrybucja produktów niemieckiej huty Boschgotthard BGH, wytwarzającej stal szlachetną oraz stopy specjalne spełniające najwyższe normy.
- STRABAG (Austria) – wytwórnia mas bitumicznych.
[edytuj] Handel
- sieci sklepów spożywczych: Carrefour (1), E.Leclerc (1), Kaufland (1), Biedronka (6), Va Bank (10), Globi (2), PSS Społem.
- supermarkety specjalistyczne: NOMI (1), Komfort (1), RTV Euro AGD (1), Avans (2), Neonet (1), Jysk (1), Empik (1), Pepco (1), Rossmann (3).
- Centra handlowe
- Centrum Handlowe "Ogrody" – ul. płk. Dąbka 152
- Centrum Handlowo-Rozrywkowe "Zielone Tarasy" + Multikino – ul. Teatralna 5
- Centrum Handlowe "Elzam" – al. Grunwaldzka 2
- Centrum Handlowe Gildii Kupców Żuławskich – ul. Płk. Dąbka
- Centrum Handlowe "Jantar" - al. Odrodzenia 10
- Planowane obiekty handlowe:
- Elbląg Retail Centre przy ul. Akacjowej
[edytuj] Ludność
Najwyższa jak dotąd liczba ludzi mieszkała w Elblągu na przełomie lat 1999/2000 i wynosiła ponad 131 tysięcy. Ustabilizowała się ona na ok. 130 tysiącach, na co w pewnym stopniu ma wpływ niż demograficzny notowany w Elblągu oraz przenoszenie się mieszkańców do podelbląskich gmin.
[edytuj] Podział miasta na osiedla i dzielnice
Elbląg nie jest podzielony na osiedla w sensie administracyjnym (jednostki pomocnicze gminy). Poniższy spis zawiera osiedla wyodrębnione historycznie, których nazwy są powszechnie używane przez mieszkańców, nie stanowią one jednak oficjalnego podziału administracyjnego miasta.
|
Dzielnice i osiedla południowe
|
Dzielnice i osiedla północne
|
|
Bielany • Dąbrowa • Dębica • Drewnik • Kamionka • Kępa Północna • Krasny Las • Modrzewina • Na Stoku • Nad Jarem • Nowe Miasto • Nowe Pole • Osiek • Próchnik • Przy Młynie • Rakowo • Rubno Wielkie • Stare Miasto • Stagniewo • Śródmieście • Warszawskie Przedmieście • Witoszewo • Wyspa Spichrzów • Winnica • Zakrzewo • Zatorze • Zawada • Zawodzie
[edytuj] Komunikacja i Transport
[edytuj] Komunikacja miejska
Zobacz więcej w osobnym artykule: ZKM Elbląg. Zobacz więcej w osobnym artykule: Tramwaje w Elblągu.[edytuj] Kolej
Elbląg posiada bezpośrednie połączenia kolejowe z Gdańskiem, Słupskiem, Koszalinem, Szczecinem, Olsztynem, Białymstokiem, Malborkiem, Berlin-Charlottenburg, Suwałkami i Kaliningradem.
Przez miasto przebiega linia kolejowa z Berlina do Kaliningradu. (którą zbudowano w 1852 r.) W roku 1897 rozpoczęto pierwsze prace przy budowie Kolei Nadzalewowej, która miała połączyć Elbląg z Królewcem. W maju 1899 r. oddano do użytku odcinek z Elbląga do Fromborka, zaś we wrześniu tego roku odcinek z Fromborka do Braniewa.
W tym czasie oddano też do użytku dworzec Elbląg Miasto i dworzec Elbląg Angielskie Źródło. Stację Elbląg Miasto łączyła z dworcem wschodnim linia kolejowa biegnąca przez centrum miasta, która to istniała do początku lat 80.
Zlikwidowano ją po wybudowaniu w latach 1975-1982 obwodnicy łączącej stację Elbląg czyli dawny Dworzec Wschodni ze stacją Elbląg Zdrój.
[edytuj] Dworce i przystanki kolejowe
nieistniejące
[edytuj] Komunikacja lotnicza
Elbląg nie posiada własnego portu lotniczego. Najbliższy znajduje się w odległości ok. 70 km od miasta w Gdańsku - Rębiechowie jest to Międzynarodowy Port Lotniczy Gdańsk im. Lecha Wałęsy
[edytuj] Lotnisko w Elblągu
Zobacz więcej w osobnym artykule: lotnisko Elbląg.W dzielnicy Nowe Pole istnieje od 1915 trawiaste lotnisko, obecnie aeroklubowe. Rozważany jest jego rozwój i przekształcenie go w komunikacyjny port lotniczy. Alternatywnie, rozważane jest przekształcenie pobliskiej bazy lotniczej lotniska Malbork, w port lotniczy Trójmiasto-Elbląg, która w przeciwieństwie do trawiastego lotniska w Elblągu posiada pełnowymiarową betonową drogę startową.
[edytuj] Komunikacja wodna
W Elblągu mieści się port morski, ktory jest aktualnie nieczynny ze względu brak dostępu do morza przez Cieśninę Pilawską. Niezwykle istotną inwestycją dla miasta oraz całego regionu jest planowany przekop Mierzei Wiślanej w okolicach wsi Skowronki. Skróci to i ułatwi szlak wodny pomiędzy Elblągiem, a innymi międzynarodowymi portami oraz wpłynie na dalszy, dynamiczny rozwój miasta.
Elbląg jako jeden z dwóch portów na Zalewie Wiślanym (obok Fromborka) ma morskie przejście graniczne, umożliwiające odprawę jachtów udających się do obwodu kaliningradzkiego
[edytuj] Szkoły wyższe
- Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Elblągu – pierwsza w Elblągu samodzielna państwowa uczelnia wyższa
- Elbląska Uczelnia Humanistyczno-Ekonomiczna – pierwsza w Elblągu niepubliczna uczelnia prowadząca studia magisterskie
- Szkoła Wyższa im. Bogdana Jańskiego w Elblągu – Zamiejscowy Wydział Szkoły Wyższej z Warszawy
- Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych - Regent College – Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych
- Wyższe Seminarium Duchowne w Elblągu
- Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Wydział Prawa i Administracji – Administracja w Elblągu
- Uniwersytet Gdański, Wydział Nauk Społecznych – Politologia w Elblągu
[edytuj] Kościoły, organizacje wyznaniowe
[edytuj] Rzymskokatolickie
- kościół katedralny św. Mikołaja
- kościół św. Wojciecha
- kościół św. Antoniego
- kościół bł. Doroty w Elblągu
- kościół Świętej Rodziny
- kościół św. Rafała Kalinowskiego
- kościół św. Pawła Apostoła
- kościół św. Józefa Robotnika
- kościół św. Jerzego
- kościół św. Brata Alberta
- kościół Miłosierdzia Bożego
- kościół bł. Franciszki Siedliskiej
- kościół św. Floriana Męczennika
- kościół Wszystkich Świętych
- kościół Trójcy Świętej
- kościół św. Kazimierza
- kościół św. Brunona z Kwerfurtu
- kościół Matki Bożej Królowej Polski
[edytuj] Polskokatolickie
- Parafia Dobrego Pasterza
[edytuj] Prawosławne
[edytuj] Grekokatolickie
- Cerkiew greckokatolicka
[edytuj] Protestanckie
- Parafia Ewangelicko-Augsburska
- Kościół Chrześcijan Baptystów
- Kościół Zielonoświątkowy "Nowe Życie"
- Kościół Chrześcijan Wiary Ewangelicznej
- Kościół Chrystusowy
- Kościół Adwentystów Dnia Siódmego
[edytuj] Pozostałe
[edytuj] Opieka medyczna
- Wojewódzki Szpital Zespolony
- 110 Szpital Wojskowy z Przychodnią
- Szpital Miejski im. Jana Pawła II
- Szpital EL-VITA
[edytuj] Wojsko
- 13 Elbląski Pułk Przeciwlotniczy
- 16 Żuławski Batalion Remontowy
- 16 Batalion Dowodzenia im. Ziemi Elbląskiej
- 16 Kompania Chemiczna im. Kazimierza Jagiellończyka
[edytuj] Kultura, rozrywka i sport
[edytuj] Ośrodki kultury w Elblągu
- Centrum Kultury i Współpracy Międzynarodowej Światowid
- Młodzieżowy Dom Kultury w Elblągu
- Centrum Kultury Promyk
- Osiedlowy Zespół Społeczno-Kulturalny "Jar"
- Spółdzielczy Dom Kultury "Zakrzewo"
[edytuj] Kina i teatry
- Teatr Dramatyczny im. Aleksandra Sewruka
- Teatr Alter Ego
- Multikino – kino
- Światowid – kino
[edytuj] Galerie
- Centrum Sztuki Galeria El – galeria sztuki
- Galeria Art Miś – galeria sztuki
- Galeria Atrium hotelu Gromada – galeria sztuki
- Galeria Zachętka
- Galeria Sztuki ART - PIK
- Klub Galeria Studnia
[edytuj] Muzea
- Muzeum w Elblągu – muzeum archeologiczno-historyczne
[edytuj] Biblioteki
- Biblioteka Elbląska im. Cypriana K. Norwida
- Warmińsko-Mazurska Biblioteka Pedagogiczna w Elblągu
[edytuj] Muzyka
Elbląskie zespoły muzyczne i wykonawcy:
- Ahead
- Eksodus
- Demise
- Piotr Krupski
- Trauma
- Sobota
- Lunar Module
- As We Speak
- Diastema
- Immemorial
- Ryszard Rynkowski
- Wanda Kwietniewska (Banda i Wanda)
- Bangor
- Montana
- Trauma
- Evermind
[edytuj] Rozrywka i wypoczynek
|
|
|
[edytuj] Cykliczne imprezy w Elblągu
- Tour de Pologne (w roku 2008 nie będzie w Elblągu)
- Letnie Ogrody "Polityki"
- Tydzień z Rzeczpospolitą
- Elbląskie Noce Teatru i Poezji
- Ogólnopolski Festiwal Sztuki Słowa "...czy to jest kochanie?"
- Międzynarodowy Festiwal Tańca "Baltic Cup"
- Repliki Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni
- Letnie Salony Muzyczne w Bażantarni
- Warmińsko-Mazurskie Spotkania z Teatrem na Wodzie
- Elbląska Biesiada Specjala
- Elbląskie Święto Chleba
- Superliga Downhill Elbląg – zawody kolarstwa zjadowego
- Festyn dla dzieci "W krainie Króla Piegusa"
- MEGAzlot Elbląg Lato – impreza miłośników motoryzacji organizowana przez Fanklub Użytkowników RENAULT w Elblągu
[edytuj] Piłka nożna
- Olimpia Elbląg – piłka nożna mężczyzn, III liga
- Concordia Elbląg – piłka nożna mężczyzn, IV liga
- ZKS Olimpia Elbląg – piłka nożna mężczyzn, liga okręgowa (V liga)
- Concordia II Elbląg – piłka nożna mężczyzn, A klasa (VI liga)
- Młodzieżowy Ośrodek Piłkarski – piłka nożna, szkolenie młodych zawodników
[edytuj] Piłka ręczna
- Start Elbląg – piłka ręczna kobiet (Ekstraklasa)
- Techtrans Darad Elbląg – piłka ręczna mężczyzn (Ekstraklasa)
- MKS Truso Elbląg – piłka ręczna mężczyzn, kat. juniorzy
[edytuj] Siatkówka
- IKS Atak Elbląg – siatkówka niepełnosprawnych, mężczyźni
- MKS Truso Elbląg – siatkówka kobiet, kat. młodziczki
[edytuj] Sporty walki
- boks: Tygrys Elbląg, Kontra Elbląg
- judo: MKS Truso Elbląg, UKS Tomita Elbląg
- capoeira: Abada Caporeira Elbląg, Cordao de Ouro
- unifight: SSW Figter Elbląg
- aikido: Aikido AIKIKAI
- karate: Elbląski Klub KARATE- sekcja Karate (Shotokan) i sekcja kickboxingu
[edytuj] Inne
- sporty wodne: Grupa Wodna
- taniec towarzyski: Lotos Jantar Elbląg (pow. 15 lat), Jantar Elbląg (pon. 15 lat)
- lekkoatletyka: MKS Truso Elbląg
- przystań jachtowa, żeglarstwo, kajakarstwo: Bryza Elbląg, Wodnik Elbląg, Energa Olimpia Elbląg
- pływanie, strzelectwo, pięciobój nowoczesny : UKP Jedynka Elbląg, UKS Delfin 2 Elbląg, KS Orzeł Elbląg, IKS Atak Elbląg (również siatkówka niepełnosprawnych)
- lotnictwo sportowe: Aeroklub Elbląski
- łyżwiarstwo : UKS "SZÓSTKA" Elbląg
- hokej na sledgach : IKS Atak Elbląg
- taniec nowoczesny : Hipnotic
[edytuj] Media
- Dziennik Bałtycki
- Dziennik Elbląski – lokalna gazeta codzienna
- Extra Elbląg – gazeta bezpłatna – wychodzi we wtorki
- Nasz Elbląg – gazeta bezpłatna – wychodzi w czwartki
- Tydzień w Elblągu – dwutygodnik, ukazuje się 10 oraz 25 każdego miesiąca
- Magazyn Elbląski - kwartalnik
- Radio El – ogólnodostępna lokalna rozgłośnia prywatna
- Telewizja Elbląska – lokalny kanał TV-kablowej o tematyce elbląskiej
[edytuj] Współpraca międzynarodowa
Elbląg, dzięki swojemu przygranicznemu położeniu, bierze udział w wielu międzynarodowych projektach, w ostatnich latach szczególnie z obwodem kaliningradzkim. Z jego inicjatywy doszło także do stworzenia Euroregionu Bałtyk, który skupia w swoim zasięgu większość krajów wokół Morza Bałtyckiego (Polska, Rosja, Litwa, Łotwa, Szwecja, Dania). W Elblągu mieści się także jego stały międzynarodowy sekretariat. Na dowód ścisłej współpracy między Elblągiem a francuskim miastem Compiègne, powstające właśnie rondo przy ulicy Nowowiejskiej, zostanie nazwane Rondem Compiègne, a rondo, którym z Compiègne wyjeżdża się w kierunku Paryża, w 2003 roku zostało nazwane Rondem Elblag.
Obecnie Elbląg współpracuje z 14 miastami partnerskimi z 13 krajów:
Rosja: Kaliningrad i Bałtijsk
Niemcy: Leer
Szwecja: Ronneby
Białoruś: Nowogródek
Estonia: Narwa
Litwa: Druskieniki
Ukraina: Tarnopol
Łotwa: Lipawa
Francja: Compiègne
Wielka Brytania: Trowbridge
Chile: Coquimbo
Chińska Republika Ludowa: Baoji
Republika Chińska: Tajnan
[edytuj] Honorowi obywatele miasta Elbląga
Tytuły nadane po 1989 r. (data nadania tytułu)
- Jan Paweł II (1999)
- Lech Baranowski (1995) – założyciel pierwszego po wojnie Urzędu Pocztowego w Elblągu
- Marian Biskup (2007) - profesor, wybitny znawca historii Pomorza Gdańskiego i dziejów Zakonu Krzyżackiego
- Henryk Iwaniec (2006) – światowej sławy matematyk, zajmuje się liczbami pierwszymi
- ks. Mieczysław Józefczyk (1994) – miłośnik historii Elbląga, kapelan "Solidarności", kapelan b. żołnierzy AK
- o. Czesław Klimuszko (2004) – zielarz i wizjoner
- gen. bryg. Bolesław Nieczuja Ostrowski (1992) – legendarny dowódca 106 Dywizji Armii Krajowej
- Stanisław Piekarski (1994) – tramwajarz, jeden z elbląskich pionierów
- Helena Pilejczyk (2002) – łyżwiarka szybka, medalistka olimpijska
- Ryszard Rynkowski (2002) – polski piosenkarz, dawniej związany z grupą "Vox", obecnie solista
- Hans G. Schrock-Opitz (1997) - były mieszkaniec Elblaga, zamieszkały w Niemczech popularyzator i sponsor elblaskiego środowiska tanecznego
- Hans J. Schuch (2003) – urodzony w Elblągu, zamieszkały w Niemczech emerytowany dyrektor muzeum WOLLBECK i przewodniczący Stowarzyszenia TRUSO
- Stanisław Wójcicki (1993) - jeden z elbląskich pionierów, członek Morskiej Grupy Operacyjnej organizujacej życie pierwszym mieszkańcom miasta
[edytuj] Parlamentarzyści
[edytuj] Posłowie na Sejm VI kadencji (2007-2011) z okręgu elbląskiego (okręg wyborczy nr 34)
Okręg wyborczy nr 34 obejmuje powiaty: bartoszycki, braniewski, działdowski, elbląski, iławski, lidzbarski, nowomiejski, ostródzki oraz miasto na prawach powiatu: Elbląg.
- Leonard Krasulski, PiS
- Zbigniew Babalski, PiS
- Witold Gintowt-Dziewałtowski, LiD
- Adam Żyliński, PO
- Krzysztof Lisek, PO
- Tadeusz Naguszewski, PO
- Miron Sycz , PO
- Stanisław Żelichowski, PSL
[edytuj] Senatorowie VII kadencji (2007-2011) z okręgu elbląskiego (okręg wyborczy nr 33)
Okręg wyborczy nr 33 obejmuje powiaty: bartoszycki, braniewski, działdowski, elbląski, iławski, lidzbarski, nowomiejski, ostródzki oraz miasto na prawach powiatu: Elbląg.
[edytuj] Ciekawostki
 |
Ta sekcja wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi. Należy w niej poprawić: usunąć nieency sekcję "ciekawostki", zawarte informacje (jeżeli ency) zintegrować z resztą hasła. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdziesz na stronie dyskusji tego artykułu. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość. |
- W Raczkach Elbląskich koło Elbląga jest najniżej położony punkt w Polsce (1,8 m p.p.m.)
- Elblag jest najstarszym miastem w województwie warmińsko-mazurskim i liczy obecnie 771 lat
- Elbląska katedra jest najwyższym tego typu obiektem położonym na wschód od Wisły i liczy 95 m wysokości
- Na Łuku Triumfalnym w Paryżu jest wyryta nazwa Elbląg na cześć zwycięstwa w tym mieście wojsk napoleońskich nad Rosją
- W Elblągu zlokalizowany jest największy w Europie odkryty basen
- W Elblągu powstał pierwszy w Polsce okręt wojenny – Galeona Smok
- Kanał Elbląski ze swoimi pochylniami jest jedynym tego typu działającym obiektem inżynieryjnym na świecie
- Elbląg był drugim miastem w Polsce po Wrocławiu, w którym wprowadzono do eksploatacji tramwaj elektryczny (w 1895 r.)
- Elbląg był pierwszą siedzibą wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego w Polsce, aż do czasu przeniesienia jej do Malborka
- Elbląg jest najlepiej przebadanym pod względem archeologicznym miastem w Europie
- Elbląskie Stare Miasto przed zburzeniem w roku 1945 było stawiane na równi z Głównym Miastem w Gdańsku i Starym Miastem w Toruniu
- Materiał budowlany z rozebranego elbląskiego Starego Miasta posłużył do odbudowy Warszawy i Gdańska
- Gimnazjum Elbląskie było pierwszym polskim gimnazjum humanistycznym
- Podczas zdobywania Elbląga (9 lutego 1945) został aresztowany Aleksander Sołżenicyn
- W Elblągu mieściła się jedna z 13 drewnianych wież Bismarcka
[edytuj] Elbląg na ekranie
- 1964 – Elbląg – reż. Lech Lorentowicz (film turystyczno-krajoznawczy)
- 1974 – Polewacz polany(lub Elbląg – kinolaboratorium) – reż. Paweł Kwiek, Karol Cichecki (film eksperymentalny)
- 1975 – Elbląg – reż. Zbigniew Ryszard Frankowski (film dokumentalny)
- 2002 – Ojciec Święty w Elblągu – reż. Mirosław Salicki (film dokumentalny)
- 2003 – Nowe życie Starego Miasta (film dokumentalny prod. rosyjskiej)
- 2003 – film dokumentalny prod. niemieckiej (TV ARD)
- 2007 – Świadek koronny – reż. Jarosław Sypniewski, Jacek Filipiak (film sensacyjny); plenery w okolicach Elbląga
- 2007 – Odwróceni reż. Jarosław Sypniewski, Michał Gazda (serial kryminalny); plenery w okolicach Elbląga
Przypisy
[edytuj] Zobacz też
- Elbląg (rzeka)
- Truso
- województwo elbląskie
- II Liceum Ogólnokształcące im. Kazimierza Jagiellończyka w Elblągu
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Mapy: Autopilot • Google Maps • Szukacz • Targeo • Zumi
- Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi
.svg/20px-Flag_of_Belgium_(civil).svg.png){kind=small}
Miasta powiatowe:
Bartoszyce • Braniewo • Działdowo • Elbląg • Ełk • Giżycko • Gołdap • Iława • Kętrzyn • Lidzbark Warmiński • Mrągowo • Nidzica • Nowe Miasto Lubawskie • Olecko • Olsztyn • Ostróda • Pisz • Szczytno • Węgorzewo
Miasta gminne:
Barczewo • Biała Piska • Biskupiec • Bisztynek • Dobre Miasto • Frombork • Górowo Iławeckie • Jeziorany • Kisielice • Korsze • Lidzbark • Lubawa • Mikołajki • Miłakowo • Miłomłyn • Młynary • Morąg • Olsztynek • Orneta • Orzysz • Pasłęk • Pasym • Pieniężno • Reszel • Ruciane-Nida • Ryn • Sępopol • Susz • Tolkmicko • Zalewo
Miasta na prawach powiatu: Elbląg • Olsztyn
Powiaty: bartoszycki • braniewski • działdowski • elbląski • ełcki • giżycki • gołdapski • iławski • kętrzyński • lidzbarski • mrągowski • nidzicki • nowomiejski • olecki • olsztyński • ostródzki • piski • szczycieński • węgorzewski
