Skrzypce
Z Wikipedii
Skrzypce – muzyczny instrument strunowy z grupy smyczkowych. Skrzypce są najmniejszym instrumentem z tej grupy, zarazem charakteryzują się najwyższym strojem.
Spis treści |
[edytuj] Budowa
Pudło skrzypiec składa się z dwóch lekko wypukłych płyt, wierzchnia często wykonana z drzewa świerkowego, dolna z drzewa jaworowego. Płyty łączą ze sobą boczki, również z drzewa jaworowego. Płyty mają boczne wycięcia w kształcie litery C. Na górnej płycie umieszczone są otwory rezonansowe w kształcie litery f, zwane również efami. Górna płyta wzmocniona jest belką przebiegającą pod struną G. Od wewnątrz płytę górną i dolną rozpiera drewniany kołeczek zwany duszą (przenosi drgania z płyty górnej na dolną). Do pudła rezonansowego przymocowana jest szyjka, na niej znajduje się gryf (bezprogowa podstrunnica), a całość kończy komora kołkowa z główką zwykle w charakterystycznym kształcie ślimaka. 4 struny, podparte na podstawku (zwanym też mostkiem), napinane są za pomocą kołków umieszczonych w komorze kołkowej. Skrzypkowie bardzo często w otwory zaczepienia strun (w strunniku) zakładają jednak mikrostroiki (śrubki służące do dokładnego dostrajania skrzypiec). Strunnik zaczepiony jest (zazwyczaj plastikową) żyłką do guzika umieszczonego w dolnej części skrzypiec.
Struny skrzypiec, niegdyś wykonywane z preparowanych jelit zwierzęcych, dziś niemal wyłącznie wykonywane są z metalu (różne stopy, gdyż ma to wpływ na brzmienie instrumentów).
Smyczek to drewniany, sprężysty pręt, najlepiej z drewna fernambukowego, na który naciąga się włosie (najlepiej naturalne, przygotowane z końskiego ogona). Z jednej strony włosie jest umieszczone w główce smyczka (szpic), a u dołu - w żabce (zwykle drewniana, ale może być też plastikowa czy z kości słoniowej. Na końcu żabki znajduje się śrubka służąca do odpowiedniego naciągnięcia włosia.
W swojej historii budowniczy skrzypiec, lutnicy, szukając idealnego brzmienia instrumentu, eksperymentowali z jego wymiarami, materiałami (np. do dziś posądza się Stradivariego, iż cała tajemnica jego instrumentów tkwi w składnikach lakieru). Działo się tak zwłaszcza w baroku, a potem w XIX wieku. Powstały więc różne typy skrzypiec, tzw. szkoły - są one w zasadzie nierozróżnialne dla zwykłego człowieka, ale mają wielkie znaczenie dla historii tego instrumentu.
Dla potrzeb produkcji masowej, zwłaszcza koniecznej w przypadku szkolnictwa, stworzono 8 standardowych wielkości skrzypiec - podane poniżej wartości odnoszą się do długości całych skrzypiec razem z gryfem:
| Wielkość | Długość | |
|---|---|---|
| cale | cm | |
| 4/4 (pełnowymiarowe) |
23 | 58,4 |
| 3/4 | 22 | 55,9 |
| 1/2 | 20 | 50,8 |
| 1/4 | 18 ½ | 47,0 |
| 1/8 | 16 ½ | 41,9 |
| 1/10 | 15 | 38,1 |
| 1/16 | 14 | 35,6 |
| 1/32 | 13 | 33,0 |
Instrument posiada cztery struny strojone w naturalnych kwintach do następujących dźwięków (począwszy od najniżej strojonej) - g (196Hz), d¹ (293,7Hz), a¹ (440Hz), e² (659,3Hz) i obejmuje zakres dźwięków od g do e4.
[edytuj] Sposób gry
Skrzypek opiera instrument na lewym ramieniu, przytrzymując głową (kładąc ją na podbródku). Lewą ręką chwyta szyjkę, palcami naciskając struny w odpowiednich miejscach dla pożądanego dźwięku. W prawej ręce zaś trzyma smyczek, który opierając o strunę przesuwa w miejscu między podstawkiem a gryfem. Taka gra określana jest arco, może także szarpać struny palcami - ten sposób to pizzicato. Jest wiele rodzajów gry smyczkiem (rodzaje artykulacji) - gra ciągła, smyczki oddzielane, podrzucane, podbijane, odbijane - wszystkie te umiejętności świadczą o dobrym opanowaniu gry przez skrzypka.
Również lewa ręka ma swoje specjalizacje - grę w pozycjach (od 1 do 12), sposób i jakość wibracji (ruchu palca wzdłuż struny - w celu zmiękczenia dźwięku) celność palcowa (intonacja), biegłość (szybkość stawiania palców), chwytanie wielodźwięków (dwudźwięków i akordów). Nuty zapisywane są w kluczu wiolinowym.
[edytuj] Historia skrzypiec
Madonna degli aranci
Współczesne skrzypce wywodzą się ze skrzypiec barokowych, które wyewoluowały z kilku instrumentów używanych wcześniej (łuk, fidel, Lira da Braccio zwana Violą de Braccio, Rebek, gęśliki podhalańskie, Crwth, i prototyp skrzypiec, najprawdopodobniej powstały w Polsce - Polisch Geige) . Barokowe skrzypce wyglądały nieco inaczej niż współczesne, miały nieco krótszą szyjkę, płaski i krótki gryf, struny z jelit zwierzęcych, nie używano także podbródka.
- Pierwszy raz terminu skrzypce użyto w 1523 roku we Włoszech, w dokumencie będącym rachunkiem za wykonaną usługę za sześć skudów za naprawę trompetts et vyellon.
- Pierwsze graficzne wyobrażenie skrzypiec pochodzi z malowideł w kościele św. Krzysztofa w Vorcelii Madonna degli aranci Gaudenzio Ferrari z roku 1529.
- Pierwszy znany występ z użyciem skrzypiec miał miejsca w czasie przyjęcia cesarza Karola V i króla Franciszka I przez papieża Pawła III w Bolonii w 1538.
- Pierwsza publikacja muzyki na skrzypce pochodzi z 1581 i zawiera ówczesną francuską dworską muzykę taneczną.
Okres baroku XVII i XVIII wiek jest okresem wzrastającej popularności instrumentu. Muzykę na skrzypce komponują tacy artyści swej epoki jak: Giovanni Battista Somis, Francesco Geminiani, Carlo Ambrogio Lonati, Pietro Antonio Locatelli, Giovanni Fornari, Michele Mascitti, Pietro Castrucci i inni.
Połowa XVIII wieku to narodziny nowoczesnych skrzypiec. Otwiera to okres wielkich lutników, który wynieśli rzemiosło produkcji skrzypiec do poziomu sztuki. Pierwszym z wielkich lutników był Bagatella, który zbudował między innymi skrzypce dla młodego Mozarta. W tym okresie w całej Europie powstało wiele zakładów lutniczych produkujących skrzypce - głównie we Włoszech, Francji i Niemczech. Zajmowały się tym całe rodziny - Amati czy Guarneri.
[edytuj] Stradivarius
Do najsłynniejszych budowniczych skrzypiec wszech czasów należy Antonio Stradivari. Wytworzył on około 1100 egzemplarzy, z których wiele zachowało się do dziś. Skrzypce Stradivariego są przedmiotem pożądania współczesnych instrumentalistów, stać na nie jednak tylko najbogatszych, często też są własnością instytucji, fundacji lub skarbu państwa.
W ostatnim dziesięcioleciu na publicznych aukcjach sprzedano sześć par skrzypiec pochodzących z pracowni Stradivariego. Osiągnęły one następujące ceny:
- listopad 1990- 820 000 GBP za instrument z 1720 r.
- 1 listopada 1994 - 501 390 USD
- 21 marca 1995 - 610 670 USD
- 20 czerwca 1995 - 604 555 USD
- 31 października 1995 - 219 620 USD
- 19 marca 1997 - 202 520 USD
- 18 listopada 1998 - 877 422 USD
[edytuj] Zobacz też
