Thomas Pelham-Holles, 1. książę Newcastle

Z Wikipedii

Thomas Pelham-Holles, 1. książę Newcastle ur. 21 lipca 1693 w Londynie zm. 17 listopada 1768 w Londynie
Premier Wielkiej Brytanii
Okres urzędowania	od 16 marca 1754 do 16 listopada 1756
Przynależność polityczna	Wigowie
Poprzednik	Henry Pelham
Następca	William Cavendish, 4. książę Devonshire
Premier Wielkiej Brytanii po raz II
Okres urzędowania	od 2 lipca 1757 do 26 maja 1762
Poprzednik	William Cavendish, 4. książę Devonshire
Następca	John Stuart, 3. hrabia Bute

Thomas Pelham-Holles (ur. 21 lipca 1693 w Londynie, zm. 17 listopada 1768 tamże) – pierwszy duke Newcastle, premier Wielkiej Brytanii w latach 1754-1756, 1757-1762.

Wywodził się z partii Wigów, którzy dominowali na brytyjskiej stronie politycznej od 1714 do 1760 roku. Przez około 10 lat współpracował ze swym bratem Henrym Pelham. Po śmierci Henry'ego był premierem przez 6 lat (w dwóch odrębnych okresach). Samo jego premierostwo nie było szczególnie obfitujące w wydarzenia lecz kraj uczestniczył wówczas w Wojnie Siedmioletniej (1756-1763), która spowoduje jego rezygnację. Po zakończeniu drugiego premierostwa był członkiem gabinetu Lorda Rockinghama.

Spis treści 1 1693-1714 2 1714-1717 3 1717-1742 4 1742-1757 5 1757-1758 6 Źródła

[edytuj] 1693-1714

Thomas Pelham był najstarszym synem pierwszego barona Pelham. Jego matką była Lady Grace Holles, druga żona ojca. Jego wuj (Książę Newcastle-upon-Tyne) zmarł w 1711 roku a ojciec w 1715. Obaj zostawili mu wielkie majątki. Gdy w 1714 roku Lord Pelham osiągnął wiek dojrzały był już jednym z największych właścicieli ziemskich w Wielkiej Brytanii. Studiował w Westminster i Clare College, (Uniwersytet Cambridge).

[edytuj] 1714-1717

Pelham poparł Wigów i uczynił wiele by Londyńczycy zaakceptowali nowego króla Jerzego I. Hanowerskiego. Jego zasługa w tym względzie była tak wielka, że w 1714 roku nadano mu tytuł: Earl of Clare, a w 1715 r. księcia Newcastle-upon-Tyne. Zosatł też lordem namiestnikiem (Lord-Lieutenant) hrabstw Middlesex i Nottingham i kawalerem Orderu Podwiązki (Knight of the Garter) w 1718 roku, kiedy stał się centralną postacią wśród Wigów poprzez małżeństwo z Lady Henriettą Godolphin, prawnuczką Johna Churchilla 1. księcia Marlborough.

[edytuj] 1717-1742

W 1717 roku otrzymał pierwsze stanowisko urzędowe Lorda Kanclerza Domu Królewskiego (Lord Chamberlain of the Household), a w 1724 roku Sir Robert Walpole wybrał go na Sekretarza Stanu Południowego Departamentu (Secretary of State for the Southern Department) w miejsce Lorda Cartereta. Piastował ten urząd twórcy brytyjskiej polityki zagranicznej przez 30 lat (1724-1754), po czym został premierem. Tak długi czas urzędowania zawdzięczał koneksjom wigowskim i wielkim pieniądzom jakimi dysponował (łapówki), ale nie można zapominać o jego oratorskich talentach i charyzmie. Lubił przyjmować na swą głowę dużo obowiązków, choć mawiano, że podczas gdy Robert Walpole wyglądał jakby ciągle odpoczywał, choć cały czas pracował to Newcastle odwrotnie. Bywało, że tracił nerwy co nigdy nie zdarzało się Walpole'owi. Świadczy o tym cytat Lorda Bristolu (z jego Pamiętników pod datą 1735 r.):

• We have one minister that does everything with the same seeming ease and tranquillity as if he were doing nothing[;] we have another that does nothing in the same hurry and agitation as if he did everything. ("Mamy jednego ministra, który czyni wszystko spokojnie i powoli tak jakby nic nie robił [...] i drugiego, który czyni wszystko w pośpiechu jakby wszystko było jego dziełem").

W 1731 roku, w Houghton Hall, wiejskiej rezydencji Walpole'a w Norfolk, Newcastle i książę Lotaryngii (późniejszy cesarz Franciszek Stefan), zostali uczynieni mistrzami masonerii przez arcymistrza Lorda Lovella, szefa loży "Occasional Lodge". W 1739 roku Newcastle był współzałożycielem słynnego londyńskiego szpitala dla podrzutków Foundling Hospital, a także jednym z jego dyrektorów.

[edytuj] 1742-1757

Mimo upadku Roberta Walpole'a w 1742 roku, pozostał na urzędzie i gdy jego młodszy brat został w roku 1743 premierem, był najbardziej wpływowym człowiekiem w państwie. Po śmierci brata w 1754 roku, Newcastle został premierem. Szybko musiał ustąpić krytykowany za nieudolne prowadzenie działań przeciwko kanadyjskim Francuzom, i w listopadzie 1756 roku oddał urząd premiera księciu Devonshire. Na odprawie uczyniono go księciem Newcastle-under-Lyne.

[edytuj] 1757-1758

W lipcu 1757 roku znów został premierem chociaż to William Pitt Młodszy grał pierwsze skrzypce w jego gabinecie. Pitt nie poradził by sobie jednak bez talentu Newcastle'a do zdobywania sojuszników politycznych i zarządzania frakcją Wigów. Pisarz i polityk Horace Walpole rzekł, że "Mr. Pitt robi wszystko, Książę zaś daje wszystko". Pod tym rządem zwanym: "Broad bottom government" (Gabinet szerokiego tyłka), Wielka Brytania zdobyła francuską Kanadę i założyła tzw. pierwsze Imperium Brytyjskie. Nowy król Jerzy III (od 176)) nie lubił Pitta i podważywszy jego pozycję, uczynił premierem Lorda Bute, który zastąpił z kolei Newcastle'a w maju 1762 roku. Książę przeszedł do zdecydowanej opozycji. Sprzeciwiał się pokojowi paryskiemu z 1763 roku. Król ukarał go zabraniem mu obu jego namiestnictw (Lord-Lieutenancies) . W 1765 roku został Lordem-Strażnikiem pieczęci (Lord Privy Seal) i był ministrem w rządzie Lorda Rockinghama przez kilka miesięcy, jednak podupadł na zdrowiu i zmarł w listopadzie 1768 r.

Newcastle był bardzo energicznym organizatorem. Piastując urząd zbiedniał o 300 000 funtów w przeciwieństwie do Walpole'a, który wzbogacił się na premierostwie, choć być może wynikało to raczej z jego interesów prowadzonych w City niż z korupcji.

[edytuj] Źródła

• Jeremy Black, Walpole in Power. Stroud: Sutton Publishing 2001.
• Basil Williams, The Whig Supremacy 1714-1760, Oxford Clarendon Press 1939.
• Piotr Napierała, Sir Robert Walpole (1676-1745) – twórca brytyjskiej potęgi, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2008.
• en. wiki