Wikingowie
Z Wikipedii
Wikingowie to skandynawscy wojownicy, którzy od VIII wieku podejmowali dalekie wyprawy o charakterze kupieckim, rabunkowym lub osadniczym.
W przypadku wypraw łupieżczo-handlowych mówi się o wikindze zachodniej i wikindze wschodniej. Organizatorami wypraw do krajów Europy Zachodniej byli Normanowie duńscy i norwescy (czyli właśnie wikingowie), a także mieszkańcy dzisiejszej południowej Szwecji (prowincje Bohuslän, Halland, Uppland, Skåne i Blekinge). Normanowie szwedzcy, głównie Swionowie i Goci, organizowali wyprawy do krajów położonych na wschód i południe od ich ojczyzny, docierając do Bułgarii Kamskiej, Rusi Kijowskiej, Bizancjum, a nawet Kalifatu Bagdadzkiego.
Spis treści |
[edytuj] Etymologia
Słowo wiking pochodzi od nazwy morskich, orężnych wypraw: "viking". Słowo to początkowo łączono z staronordyjskiego vik (zatoka) lub starogermańskiego vik (osada portowa). Póżniej zauważono jednak, że słowo to pojawiło się jeszcze w VIII wieku (przed okresem napaści wikingów na wybrzeża Anglii, Irlandii i Francji) w postaci staroangielskiego "wicingsceada" i starofrancuskiego "witsing". Od tamtej pory zaczęto łączyć nazwę wiking z tym właśnie obszarem językowym, wskazując na staroagnielski "wic" oznaczający obóz handlowy. Pierwszy raz tego kreślenia użyto na długo przed epoką wikingów, wobec saksnońskich (saskich) osadników.
[edytuj] Ramy chronologiczne „ burzy normańskiej” (epoki wikingów)
- konwencjonalna
ok. 800 r. – ok. 1050 r.
(pokrywa się ze stopniem chrystianizacji państw skandynawskich)
- symboliczna
8.06.793 r. – złupienie klasztoru angielskiego na wyspie Lindisfarne.
25.09.1066 r. – w bitwie pod Stamford Brige ginie z ręki Anglosasów mierzący 210 cm. wzrostu [!] król Norwegii Harald III Hardraada (tj. Srogi, Nieobliczalny) zwany „ostatnim wikingiem”.
[edytuj] Napady i wojny
Pierwszy odnotowany napad wikingów miał miejsce w 793 roku na wybrzeżach Anglii (Lindisfarne). Początkowo ich wyprawy nie wychodziły poza obręb Morza Północnego i wysp szkockich – Orkadów, Szetlandów, Hebrydów. Około 800 roku po raz pierwszy wylądowali na Wyspach Owczych, które szybko zostały przez nich skolonizowane. W 874 roku dotarli również do Islandii. Kolejny wiek przyniósł odkrycie Grenlandii (ok. 982) i Ameryki (półwysep Labrador i Nowa Fundlandia, ok. 1000), gdzie również założyli swoje osady. Jednak walki z tubylcami i kłótnie wewnętrzne rychło spowodowały porzucenie osad w Nowym Świecie.
Z biegiem lat bandy wikingów rozrosły się do pokaźnych flotylli i zwiększył się ich zasięg. Niektóre grupy, opływając Półwysep Iberyjski, dostawały się na Morze Śródziemne i grabiły wybrzeża południowej Galii i Italię. Inne grupy, wyprawiając się na wschód, penetrowały szlaki i tereny wzdłuż rzek Dźwiny i Wołchow oraz Dniepru, aż do Morza Czarnego, gdzie łupiły przybrzeżne miasta Cesarstwa Bizantyjskiego. Wołgą przepływali aż na Morze Kaspijskie. Wikingowie bogacili się jednak nie tylko łupieniem, ale również handlem. Prowadzili intratny handel z Arabami, którym za srebro z Taszkentu i Afganistanu dostarczali futra, ozdoby z metali szlachetnych i niewolników z terenów nadbałtyckich.
Po fazie najazdów rabunkowych Normanowie zaczęli się osiedlać na zdobytych terenach, zwłaszcza na wyspach: Orkadach, Szetlandach, Islandii, a także w Irlandii i Brytanii oraz na półwyspie Cotentin w północnej Francji, gdzie założyli księstwo Normandii. Zamieszkali w nim wikingowie zaczęli używać języka francuskiego, a w 919 przyjęli chrześcijaństwo. Państwo wikingów w Normandii istniało przez ponad 300 lat, stając się w końcu księstwem lennym króla Francji.
W Anglii zdołali w IX wieku opanować niemal 80% terytorium kraju, tworząc własne królestwo, którego królem był Kanut Wielki, po czym zostali wyparci na skutek rebelii Anglów i Sasów. W XI wieku królestwo anglosaskie zostało jednak ponownie podbite przez Normanów z Normandii, którzy również wywodzili się od wikingów, a królem Anglii został ponownie wiking z pochodzenia – Wilhelm Zdobywca, który stał się założycielem dynastii normańskiej, władającej Anglią przez ponad 300 lat.
Sukcesy odnosili dzięki dużej mobilności, jaką dawały im ich łodzie, oraz zwartej formacji zwanej murem tarcz. Posługiwali się jednoręcznymi mieczami, toporami, włóczniami, okrągłymi drewnianymi tarczami o obitych metalem bokach. Prawa dzielnicowe z końca ery wikingów w wypadku pospolitego ruszenia nakazywały w Szwecji każdemu uczestnikowi być uzbrojonym w miecz, tarczę, hełm oraz włócznię, trzeba było mieć także jedną kolczugę, łuk i dwa tuziny strzał na ławkę wioślarską. W Norwegii należało mieć trzy tuziny strzał na ławkę wioślarską, a zamiast miecza można było mieć topór, w Danii natomiast łuk mógł być zastąpiony kuszą, lecz jeśli samemu nie było się dobrym strzelcem, trzeba było mieć kogoś do jej obsługi.
Główną siłą była piechota, rzadko stosowano konnicę. Podczas bitew morskich związywano burty statków i przystępowano do abordażu, walczono aż załoga jednego statku nie zostanie całkiem pokonana. Pochłaniało to znacznie więcej ofiar niż bitwy lądowe.
[edytuj] Handel
Wikingowie byli wytrawnymi kupcami, podróżowali daleko poza Skandynawię w celach handlowych. Towarami, które mogli zaoferować mieszkańcom innych krain były: drewno, żelazo (niezbędne do wyrabiania narzędzi oraz broni), skóry fok i wielorybów, futra zwierząt, kły i kości morsów (przydatne rzeźbiarzom). Swoje towary wikingowie przewozili na znaczne odległości za pomocą statków handlowych.
Własne dobra wikingowie wymieniali na miejscowe towary. Z Wysp Brytyjskich wikińscy kupcy przywozili srebro, pszenicę i odzież; z krajów śródziemnomorskich - wino, ceramikę, złoto i sól. Żeglowali przez Bałtyk i dalej rzekami przez Ruś, aż do Konstantynopola i Jerozolimy. Z dalekich krain sprowadzali egzotyczne towary, takie jak przyprawy czy jedwab.
Do ważniejszych ośrodków handlowych wikingów należały m.in.: Birka (Szwecja), Hedeby (Dania), Truso (ziemie Prusów), Ryga (Łotwa), Wolin (Pomorze), Kaupang (Norwegia), Jorvik (Anglia) i Dublin (Irlandia).
[edytuj] Handel niewolnikami
Wikingowie handlowali także niewolnikami (najczęściej byli to chrześcijańscy jeńcy). Niektórzy niewolnicy zabierani byli do Skandynawii, do ciężkich robót budowlanych i na rolę, lecz większość zostawała sprzedawana za srebro do krajów arabskich.
[edytuj] Przyczyny ekspansji
Prawdopodobnie główne przyczyny ekspansji wikingów to:
- nagły wzrost populacji w Skandynawii pod koniec VII wieku na skutek ocieplenia klimatu i rozwinięcia technik rolniczych, który spowodował deficyt ziemi uprawnej
- słabość najbliższych krajów: Szkocji, Anglii i Francji, w których nie istniały jeszcze silne zjednoczone królestwa lub występował kryzys istniejących struktur państwowych.
- ciągłe ataki Franków na wybrzeża skandynawskie i wiążące się z tym stałe doskonalenie technik obronnych, oraz chęć zemsty na najeźdźcach.
[edytuj] Łodzie
Ich ekspansja była możliwa głównie dzięki rozwojowi technik budowy statków – płaskodennych łodzi wiosłowych, wyposażonych w prostokątne żagle, tzw. drakkarów (przybrzeżnych szybkich łodzi bojowych) i knorrów, czy knar (pełnomorskich statków dalekiego zasięgu o niezwykle wysokiej jak na owe czasy dzielności morskiej), a także wynalezieniu techniki żeglowania na wiatr, całkowicie nieznanej w południowej Europie. Warto jeszcze dodać, że oprócz knar wikingowie używali jeszcze byrdingi, na których żeglowali w celach handlowych do głównych portów bałtyckich: duńskiego Haithabu, szwedzkiej Birki, słowiańskiego Wolina i Jomsborga, pruskie Truso. Umożliwiło to nie tylko dalekie wyprawy morskie, ale również wpływanie rzekami w głąb atakowanego terytorium. Warto jednak zaznaczyć, że oprócz prowadzenia wypraw czysto łupieżczych, wikingowie często też osiedlali się w nowych miejscach na stałe, zakładając zwykle swoje własne miasta portowe. Dotyczy to szczególnie Anglii środkowej i północnej, Bretanii, Irlandii (gdzie założyli m.in. Dublin) oraz południowej Rosji i Ukrainy (gdzie założyli Kijów). Ich wyprawy przyczyniły się także do kolonizacji nowych lądów oraz eksploracji mórz. Wikingowie, którzy zdołali utworzyć swoje własne państwa, zostali później wchłonięci przez okoliczną ludność.
[edytuj] Wskazówki bibliograficzne
- Władysław Duczko – Ruś wikingów, Wydawnictwo TRIO, Warszawa 2006.
- Fote P.G ; Wilson D.M – Wikingowie, PIW, Warszawa 1967.
- L. Leciejewicz – Normanowie. Wrocław 1979.
- Andrzej Michałek - Wyprawy krzyżowe. Normanowie, Dom Wydawniczy BELLONA, Warszawa 2004.
- Else Roesdahl - Historia Wikingów, Wyd. Marabut, Gdańsk 2001.
- Wolfgang Tarnowski – Piraci, seria: „Co? i Jak?" nr 2, Wydawnictwo ATLAS, Poznań 1991. (rdz. 2)
- Allan Tony - Wikingowie; życie, legendy i sztuka., Nationale Geographic 2002.
[edytuj] Zobacz też
- Muzeum Łodzi Wikingów w Oslo
- Muzeum Łodzi Wikingów w Roskilde
- Waregowie
- Mitologia nordycka
- Truso
- Grenlandia
- Skandynawia
- Skidbladnir
[edytuj] Linki zewnętrzne
