Wojna krymska
Z Wikipedii
| Wojna krymska | |||||||||||||
 Oblężenie Sewastopol |
|||||||||||||
| Data | 16 października 1853 - 30 marca 1856 | ||||||||||||
| Miejsce | Krym, Bałkany, Morze Czarne, Morze Bałtyckie i Ocean Spokojny | ||||||||||||
| Wynik | zwycięstwo Turcji, Wielkiej Brytanii, Francji i Sardynii | ||||||||||||
| Przyczyna | wkroczenie wojsk rosyjskich do tureckich księstw naddunajskich, Mołdawii i Wołoszczyzny | ||||||||||||
|
|||||||||||||
_crowned.svg/22px-Flag_of_Italy_(1861-1946)_crowned.svg.png){kind=small}
 |
| To jest artykuł z cyklu Historia Rosji |
| Wojna krymska |
|---|
|
Synopa - Bomarsund - Pietropawłowsk - Alma - Sewastopol - Bałakława - Inkerman - Eupatoria - Kars - Kinburn |
Wojna krymska (1853 - 1856) - wojna między Rosją a Turcją i jej sprzymierzeńcami (Anglią, Francją i Sardynią). Była pierwszym w historii konfliktem zbrojnym, którego przebieg relacjonowano na bieżąco i który uwieczniono na fotografiach.
Turcja po wojnie z Egiptem w latach 1839-1840 okazała się być zaskakująco słaba politycznie, toteż każde z liczących się mocarstw europejskich było zainteresowane uzależnieniem jej od siebie. Dążenia te były jednak dyktowane nie tyle względami politycznymi co ekonomicznymi. W połowie XIX wieku rosyjski handel czarnomorski przewyższał o połowę handel w portach bałtyckich i białomorskich. Stawał się zagrożeniem dla handlu angielskiego i francuskiego na Bliskim Wschodzie. Rosja utrudniała również eksport zboża do Wysp Brytyjskich z Mołdawii i Wołoszczyzny oraz handel austriacki prowadzący Dunajem ku Morzu Czarnemu. Ponadto Rosja wykazywała apetyt na opanowanie handlu we wschodnich rejonach basenu Morza Śródziemnego. W 1852 roku między Rosją i Francją rozpoczął się spór o prawa duchowieństwa prawosławnego, względnie katolickiego do opieki nad miejscami świętymi i w ogóle niemahometańską ludnością imperium tureckiego. W spór wmieszała się Wielka Brytania, w mniejszym stopniu również Austria i Prusy, a przedmiot sporu rozszerzył się o strefy wpływów tych mocarstw w Turcji oraz rewindykacje dotychczasowych jej zobowiązań wobec Rosji. Szczególnie Wielkiej Brytanii zależało na podsycaniu wrogości między Turcją i Rosją, przy czym brytyjskie okręty wojenne wpłynęły do Cieśniny Dardanelskiej.
W lutym 1853 roku car Rosji Mikołaj I Romanow skierował do Turcji ultimatum w sprawie przekazania pod jej opiekę wszystkich prawosławnych obywateli w Imperium Osmańskim. Car wykazał się bardzo błędną oceną ówczesnej sytuacji politycznej. Był pewny neutralności Austrii, którą wsparł w walce z Węgrami. Przewidywał, że Anglia nie jest zdolna do współpracy z odwieczną konkurentką Francją. Gdy sułtan ultimatum odrzucił, wojska rosyjskie weszły do księstw naddunajskich Wołoskiego i Mołdawii. Wówczas Turcja wypowiedziała Rosji wojnę a jej wojska zaatakowały rosyjskie terytoria na Kaukazie, skąd zostały jednak wyparte, a flota turecka zniszczona w bitwie morskiej pod Synopą w południowej części Morza Czarnego.
Zwycięstwo rosyjskie pod Synopą podburzyło opinię publiczną w Anglii i Francji, a państwa te pospieszyły z pomocą Turcji, zaś Austria wysłała swe wojska na Wołoszczyznę (chociaż nie wstąpiła do związku przeciw Rosji). Anglia i Francja, wykorzystując swe panowanie na morzach, dokonały szeregu bombardowań i prób desantu w Finlandii, Zatoce Fińskiej, na wyspach Alandzkich na Bałtyku, w Pietropawłowsku na Kamczatce oraz w Odessie i Kerczu na Morzu Czarnym. We wrześniu 60 tysięcy żołnierzy wojsk brytyjskich, francuskich i tureckich wylądowało na Półwyspie Krymskim. Dołączyły do nich później także wojska Sardynii. Sprzymierzeni zajęli półwysep bez większych walk, z wyjątkiem miasta i twierdzy Sewastopol, którego oblężenie, połączone z ciężkimi bombardowaniami, trwało przez 11 miesięcy, do września 1855 roku. Do historii przeszła też szarża lekkiej kawalerii brytyjskiej na stanowiska rosyjskiej artylerii w bitwie pod Bałakławą. W trakcie wojny krymskiej zmarł car Rosji Mikołaj I Romanow, a tron po nim przejął jego syn Aleksander II (1855 - 1881).
Po zdobyciu przez sprzymierzonych Sewastopola, wojna krymska trwała jeszcze przez prawie pół roku, ale działania wojenne ograniczyły się już tylko do terenów Zakaukazia i sporadycznych ataków floty brytyjskiej na miasta rosyjskie nad Bałtykiem i Morzem Białym. Trwała też angielska blokada cieśnin duńskich, uniemożliwiająca Rosji eksport zboża i innych towarów. Wojna ostatecznie zakończona została 30 marca 1856 roku traktatem pokojowym na kongresie w Paryżu. Według jego ustaleń Rosja musiała odstąpić południową część Besarabii Turcji, która utrzymała też protektorat nad Mołdawią, Wołoszczyzną i Serbią, Morze Czarne ogłoszone zostało jako neutralne, czyli otwarte dla wszystkich flot, a ponadto mocarstwa zachodnie przejęły opiekę nad całą ludnością chrześcijańską w imperium tureckim.
Siódma wojna rosyjsko-turecka, przez poszerzenie jej o wojnę krymską, przy udziale W. Brytanii i Francji, zakończyła się więc przegraną Rosji. Upokarzający dla Rosji był zwłaszcza zakaz posiadania floty wojennej i budowy twierdz przybrzeżnych na Morzu Czarnym. Wojna wykazała zacofanie techniczne i gospodarcze Rosji, głównie w rozwoju szlaków komunikacyjnych i budowie okrętów wojennych, korupcję i niedowład w zaopatrzeniu wojsk oraz nieudolność dowódców. Np. z braku połączenia kolejowego zaopatrzenie na front krymski dowożone było przez bezdroża Ukrainy wozami zaprzężonymi w woły. Innym przykładem dysproporcji możliwości technicznych był zasięg broni obu stron. Karabiny wojsk inwazyjnych miały zasięg do 1200 metrów, podczas gdy muszkiety rosyjskie – 300 metrów.
Wojna ta była swoistym katalizatorem, który przyspieszył wiele przemian dokonujących się w XIX wieku. W wyniku ciągłych braków zaopatrzenia i wyposażenia dla żołnierzy, Wielka Brytania zaczęła wprowadzać metody przemysłowe do produkcji broni osobistej. Wkrótce jej śladem podążyły inne kraje europejskie. Wynik wojny skłonił również władze Rosji do pewnej refleksji, czego efektem było zniesienie poddaństwa na terenie Imperium Rosyjskiego w 1861 roku.
[edytuj] Polacy w wojnie krymskiej
Polacy chcieli wykorzystać wojnę do odzyskania niepodległości. Za zgodą sułtana próbowali budować wojsko polskie na terenie Turcji. Michał Czajkowski utworzył oddziały kozaków otomańskich, a Władysław Zamoyski – polską dewizę kozaków sułtańskich.
Wojna krymska pomimo że toczona w połowie XIX wieku posiadała szereg cech wojen dwudziestowiecznych, szczególnie I wojny światowej. Większa część działań wojennych miała charakter wojny pozycyjnej, toczonej w okopach wokół Sewastopola. Była ona też jednym z pierwszych konfliktów relacjonowanych na bieżąco na łamach prasy.
[edytuj] Przypisy
- ↑ Военная Энциклопедия, М., Воениздат 1999, Tom 4, str.315
- ↑ Военная Энциклопедия, М., Воениздат 1999, Tom 4, str. 317
- ↑ The Osprey Companion to Military History, R Cowley and G Parker (eds.), Osprey Publishing, 1996, ISBN 1 85532 663 9, str. 116
- ↑ Royle. The Books "Crimea" and The Great crimean war"
- ↑ John Sweetman, Crimean War, Essential Histories 2, Osprey Publishing, 2001, ISBN 1 84176 186 9, p.89
- ↑ Clive Pointing, The Crimean War: The Truth Behind the Myth, Chatto & Windus, London, 2004, ISBN 0 7011 7390 4, str. 344
Kolejne wojny rosyjsko-tureckie
I • II (azowska) • III (w ramach III wojny północnej) • IV • V • VI • VII • VIII • IX (krymska) • X
