Świerk pospolity
Z Wikipedii
| Świerk pospolity | |||||||||||||||||||||||||||||
 |
|||||||||||||||||||||||||||||
| Systematyka | |||||||||||||||||||||||||||||
| Domena | jądrowce | ||||||||||||||||||||||||||||
| Królestwo | rośliny | ||||||||||||||||||||||||||||
| Podkrólestwo | naczyniowe | ||||||||||||||||||||||||||||
| Nadgromada | nasienne | ||||||||||||||||||||||||||||
| Gromada | nagonasienne | ||||||||||||||||||||||||||||
| Klasa | iglaste | ||||||||||||||||||||||||||||
| Rząd | sosnowce | ||||||||||||||||||||||||||||
| Rodzina | sosnowate | ||||||||||||||||||||||||||||
| Rodzaj | świerk | ||||||||||||||||||||||||||||
| Gatunek | świerk pospolity | ||||||||||||||||||||||||||||
| Nazwa systematyczna | |||||||||||||||||||||||||||||
| Picea abies (L.) H. Karst 1881 | |||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||
 Zasięg występowania |
|||||||||||||||||||||||||||||
 Systematyka Wikispecies |
|||||||||||||||||||||||||||||
 Galeria zdjęć i grafik |
|||||||||||||||||||||||||||||
.gif/240px-Horizontal_rule_line_(black-blue).gif){kind=small}
Świerk pospolity (Picea abies (L.) H.Karst 1881, syn. P. excelsa (Lamb.) Link.) - gatunek drzewa z rodziny sosnowatych (Pinaceae). Jest to jedyny gatunek świerka występujący naturalnie w Polsce. Rośnie głównie w północno-wschodniej części kraju, na południu Polski, w górach i na pogórzu. Nie występuje w sposób naturalny w centralnej Polsce. Zasięg tego gatunku rozciąga się na północy Europy od Norwegii do Rosji, występuje także w Alpach, Sudetach, Karpatach oraz na Bałkanach. Na wschodzie sięga Uralu, gdzie stopniowo wypiera go świerk syberyjski (Picea obovata). Północna granica występowania przebiega w Norwegii (70°N).
Na niektórych obszarach Ameryki Północnej świerk pospolity zadomowił się, jednak nie jest na tyle ekspansywny, aby został uznany za gatunek inwazyjny.
Spis treści |
[edytuj] Morfologia
- Pokrój
- Korona smukła, stożkowata. Dolne konary z wiekiem zwieszają się, górne pozostają w większości poziomo.
- Pień
- Osiąga wysokość 40–50 m, średnica pnia do 1,5 m. Kora czerwonobrązowa lub szarobrązowa, początkowo gładka, z wiekiem łuskowata.
- Drewno
- O przyjemnym, jasnożółtawym zabarwieniu, miękkie.
- Liście
- Krótkie (1–3 cm), zaostrzone igły o kwadratowym przekroju poprzecznym. Ułożone równomiernie na gałęziach. Utrzymują się na gałązkach przez 5-7 lat.
- Kwiaty
- Drzewo jednopienne, kwitnie wiosną. Kwiaty żeńskie czerwonofioletowe, szyszeczkowate, długości 2 cm, wyrastają pionowo na końcach pędów. Kwiaty męskie to podłużne kotki, żółte, długości 1–1,5 cm, zwisają blisko końca pędu.
- Szyszki
- Długie (10–15 cm), gładkie i zwisające. Początkowo zielone, później jasnobrązowe. Opadają w całości. Nasiona brązowe lub czarne o długości 2-5 mm posiadają podłużne skrzydełka długości 1-2 cm. Nasiona świerka stanowią istotne źródło pożywienia wielu ptaków i mniejszych zwierząt leśnych, w tym dzięciołów, wiewiórek i ryjówek.
- Korzeń
- Wyróżnia się wyjątkowo płytkim i rozległym systemem korzeniowym, wskutek czego jest podatny na wiatrołomy.
[edytuj] Ekologia
W górach bory świerkowe tworzą piętro regla górnego (piętro górskie wyższe) występując na obszarach do 2200 m n.p.m. W tajdze tworzy lasy mieszane z brzozą i sosną. Szkodzą mu przymrozki, susze, upały i silny wiatr. Świerk ma większe wymagania glebowe, aniżeli sosna. Lepiej rośnie na glebach gliniasto-piaszczystych i piaszczysto-gliniastych. Preferuje luźne, świeże, wilgotne gleby gliniaste. Wymaga większej wilgotności gleby i powietrza. Wrażliwy na przymrozki. Mało odporny na działanie wiatru, ze względu na płytko rozwijający się system korzeniowy oraz gęstej koronie, najczęściej o dużej średnicy, która zwiększa możliwość wywrotów. Niebezpieczeństwo to wzrasta szczególnie przy nagłym odsłonięciu drzewostanu lub/i jego szybkim i silnym przerzedzeniu. Świerk dobrze znosi ocienienie - jest gatunkiem cienioznośnym.
Pod okapem drzewostanu świerkowego jest więcej cienia, panuje niższa temperatura oraz większa wilgotność powietrza. Panują słabsze prądy powietrza, odkłada się więcej ściółki, a do gleby dochodzi mniej opadów, których większy procent jest zatrzymywany w koronie. Świerk ma tendencję do zakwaszania gleb, na których rośnie.
[edytuj] Zastosowanie
- Świerk pospolity jest ważnym źródłem lekkiego drewna. Używany jest do pozyskiwania celulozy oraz w budownictwie.
- Wykorzystywany do konstrukcji pudeł rezonansowych instrumentów muzycznych.
- Uprawiany z przeznaczeniem na drzewko bożonarodzeniowe.
- Roślina ozdobna - w wielu odmianach sadzona w parkach i ogrodach.
[edytuj] Zmienność
Na południowych krańcach zasięgu świerk pospolity intensywnie krzyżuje się ze świerkiem syberyjskim (Picea obovata) dając Picea x fennica. Mieszańce wykazują różną gradację cech pośrednich, co utrudnia jednoznaczne ustalenie granic występowania obydwu gatunków. W niektórych pracach świerk syberyjski jest uznawany za podgatunek świerka pospolitego. Jednak w typowych formach drzewa te znacznie się różnią, świerk syberyjski ma krótsze szyszki, długości 5–10 cm, z zaokrąglonymi łuskami.
Populacje świerka pospolitego w południowo-wschodniej Europie mają z reguły dłuższe szyszki z bardziej zaostrzonymi łuskami. Czasem wyodrębniane są jako Picea abies var. acuminata, jednak w znaczącej większości cechy pokrywają się z resztą zasięgu.
Wyhodowano szereg odmian ogrodowych, różniących się m.in. pokrojem i barwą igieł, w tym:
- P. abies 'Nidiformis'
- P. abies 'Barryi'
- P. abies 'Cupressina'
- P. abies 'Birdnest'
[edytuj] Ciekawostki
- Najstarszy świerk w Polsce (350 lat) rośnie w Strzelcach Opolskich, a najwyższy w Zawoji na terenie Babiogórskiego Parku Narodowego.
- Uważa się, że legendarne skrzypce Stradivariusa zawdzięczają swój niespotykany dźwięk między innymi szczególnym własnościom drewna świerkowego z Czech, z którego zostały wykonane.
[edytuj] Bibliografia
- Adam Boratyński, Władysław Bugała: Biologia świerka pospolitego. Poznań: Wyd. Nauk. Bogucki, 1998.
