2 Dywizja Strzelców Pieszych

Z Wikipedii

2 Dywizja Strzelców Pieszych (2 DSP) - wielka jednostka piechoty Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie w latach 1939-1940 we Francji i w latach 1940-1945 w Szwajcarii.

Spis treści 1 Formowanie we Francji 2 Działania zbrojne 2.1 Walki o wzgórza Clos du Doubs 2.2 Bilans walk 3 Kierunek Szwajcaria 3.1 Plany obronne 3.2 Nauka 3.3 Tajna ewakuacja 3.4 Rozwiązanie dywizji 4 Skład 5 Bibliografia 6 Zobacz też

[edytuj] Formowanie we Francji

W ramach odtwarzania Wojska Polskiego po klęsce w kampanii wrześniowej 1939 roku formowanie dywizji rozpoczęto 11 listopada 1939 roku – dwa dni wcześniej niż 1 Dywizji Piechoty, przemianowanej w maju 1940 roku na 1. Dywizję Grenadierów.

Rejon formowania dywizji znajdował się w Parthenay, w departamencie Deux-Sevres. Dowódcą dywizji został pułkownik Bronisław Prugar-Ketling, awansowany do stopnia generała brygady.

W kampanii wiosennej 1940 roku 2.DSP toczyła, mimo niepełnego wyposażenia walki z przeważającym przeciwnikiem w Alzacji. Po ustaniu możliwości oporu 19 czerwca większość sił dywizji przekroczyła granicę szwajcarską i została internowana.

[edytuj] Działania zbrojne

Od 19 maja 1940 dywizja przebywała w strefie przyfrontowej, w odwodzie francuskiej 3 Armii w rejonie Colombez les Belles. Wraz z 1 Dywizją Grenadierów miała wejść w skład francuskiego 20 Korpusu.

8 czerwca dywizja otrzymała rozkaz do działania. Zmieniono jej podporządkowanie i przydzielono do 45 Korpusu Armijnego gen. Daillé, Miała ona wzmocnić obronę w rejonie Belfortu, miasta-twierdzy zamykającej tzw. bramę burgundzką.

10 czerwca rozpoczęto ładowanie wojsk na transporty kolejowe. Gen. Bronisław Prugar-Ketling zameldował się w m. Malveux u dowódcy 8 Armii. Zgodnie z wytycznymi dowódcy armii, dywizja miała budować umocnienia polowe między fortami i prowadzić jednocześnie szkolenie bojowe.

W miarę upływu czasu precyzowano zadania. Dotychczasowy pas obrony Belfort został podzielony na dwie części:

• północnym odcinkiem obrony dowodził gen. Girol, dowódcy obrony Belfort. Miał się tu bronić między innymi 6 pułk strzelców pieszych z 2/2 pal.
• południowego odcinka broniła 2 DSP (bez 6 psp) z batalionem strzelców pirenejskich , (załoga fortów) oraz dwoma batalionami pionierów francuskich.

[edytuj] Walki o wzgórza Clos du Doubs

18 czerwca dywizja otrzymała rozkaz zorganizowania obrony opartej o wzgórza Clos du Doubs. Celem obrony było systemem samodzielnych punktów oporu zamknąć wszystkie drogi prowadzące do Szwajcarii.

Na odprawie dowódców o 4.30 w miejscowości Maiche gen. Prugara-Ketling podzielił rejon obrony szerokości 18 km na dwa odcinki:

• południowy - pod dowództwem dowódcy 4 Warszawskiego Pułku Strzelców Pieszych ppłk Aleksander Gembel
• północny - którym dowodził dowódca 6 Kresowego Pułku Strzelców Pieszych płk Stanisław Bień

Organizacja obrony odbywała się w niezwykle trudnych warunkach. Wszystkie drogi i miejscowości zatarasowanie były wycofującymi się bezładnie oddziałami francuskimi. Około południa jednak oba odcinki obrony zostały obsadzone i oddziały przystąpiły do inżynieryjnej rozbudowy terenu.

Od 13.30 pododdziały dywizji weszły w kontakt ogniowy z grupami rozpoznawczymi przeciwnika. O 16.00 nieprzyjaciel w sile około batalionu przeprowadził rozpoznanie systemu obrony w Maiche.

Po przeprowadzeniu rozpoznania dwa wzmocnione bataliony piechoty niemieckiej, wsparte dywizjonem artylerii uderzyły na Maiche i zajęły je. Żołnierze 4 psp z 1/ 2 pal wycofali się z miasta.

18 czerwca około 17.00, dowódca 2 DSP przeprowadził odprawę, której celem było dokonanie oceny sytuacji w tym oraz stanu fizycznego i moralnego żołnierzy dywizji. Miano na niej zdecydować o wyborze sposobu rozegrania walki i ewentualnej ewakuacji do Szwajcarii lub przebijania się na południe Francji.

Jednak wieczorny rozkaz dowódcy korpusu nakazywał, aby w nocy dywizja wycofała się z Maiche i St. Hippolyte i przyjęła front w kierunku południowo-zachodnim tak, by być gotowość do odparcia natarcia między doliną St. Hyppolyte a granicą szwajcarską w rejonie Charmauvillers.

W nocy dokonano przesunięcia oddziałów i przyjęto nowe ugrupowanie bojowe. Około 7.30 wyszło niemieckie natarcie na m. Damprichard.

Następnie nieprzyjaciel uderzył na St. Hippolyte. Miejscowości tej broniły dwa plutony piechoty z trzema działami 75 mm z 2 pal oraz pluton przeciwpancerny. Te niewielkie siły skutecznie prowadziły działania opóźniające, a po stracie wszystkich dział, wycofały się.

W południe Niemcy rozpoczęli natarcie na odcinku Trevillers.

Był to trudny dzień polskich żołnierzy. Pojawiły się oznaki wyczerpania fizycznego i psychicznego. W 6 Pułku Strzelców Pieszych dwie kompanie z oficerami na czele samowolnie opuściły pozycje obrony porzucając broń i sprzęt. Dopiero interwencja dowódcy 3 batalionu pomogła opanować sytuację.

[edytuj] Bilans walk

Bilans walki stoczonej przez 2 DSP można uznać w zasadzie za pomyślny. Żołnierz polski pomimo wielu niekorzystnych okoliczności, w jakich przyszło mu walczyć z silniejszym liczebnie i lepiej wyposażonym przeciwnikiem zadanie wykonał. Kiedy wojsko francuskie rozbite, zdemoralizowane, w panicznym odwrocie nie stawiało prawie żadnego oporu, polscy żołnierze przekroczyli granice z prawie całym sprzętem bojowym i resztą nie wystrzelonej amunicji, w szyku bojowym i na rozkaz.

[edytuj] Kierunek Szwajcaria

W nocy z 19 na 20 czerwca, w związku z wyczerpaniem się większości amunicji, dywizja otrzymała rozkaz wycofania się do Szwajcarii przez przejścia graniczne: Goumois, Burnevillers, Bremoncourt, Montancy.

Początkowo Szwajcarzy, podobnie jak i Francuzi, traktowali 2 DSP jako część francuskiego 45 Korpusu. W związku z tym, że Francja zawarła z Niemcami rozejm, a Polska w dalszym ciągu pozostawała w stanie wojny z tym krajem, w terminie późniejszym formalnie wyłączono Polaków z armii francuskiej.

Od wiosny 1941 władze szwajcarskie zrezygnowały z komasowania internowanych w wielkich obozach.

Na terytorium Szwajcarii zorganizowano osiem zgrupowań obozów. Żołnierze byli w większości kierowani do prac na rzecz gospodarki szwajcarskiej. Początkowo pracowali przy budowie umocnień polowych dla armii szwajcarskiej, a później dróg o znaczeniu wojskowym. Brali też udział w pracach rolnych.

[edytuj] Plany obronne

Pomimo wynikających z przepisów internowania wielu uciążliwości oraz braku sprzętu i uzbrojenia dowódca dywizji zamierzał utrzymać zwartość bojową i wysokie morale żołnierzy.

W październiku 1940 Naczelny Wódz polecił, aby w przypadku zaakowania Szwajcarii przez Niemców wzięć udział w obronie tego kraju. Przewidywano również, że w przypadku wcześniejszego załamania się Włoch, dywizja będzie mogła połączyć się z wojskami alianckimi.

Gdyby wcześniej nastąpił rozkład Niemiec, planowano skierowanie żołnierzy polskich na Górny Śląsk przez Austrię i Czechosłowację.

15 grudnia 1942 został opracowany plan działania 2 Dywizji Strzelców Pieszych na wypadek niemieckiej napaści na Szwajcarię. Plan zakładał walkę z Niemcami u boku armii szwajcarskiej Ustalenia głównodowodzącego armii szwajcarskiej gen. Guisana z dowódcą 2 DSP gen. Prugarem-Ketlingiem z 22 kwietnia 1941 były wielokrotnie uaktualniane.

[edytuj] Nauka

Decyzją dowódcy 2 DSP i odpowiednich władz szwajcarskich żołnierze mieli możliwość studiowania na uniwersytecie i na politechnice w Zurychu, na Uniwersytecie Fryburskim i w Wyższej Szkole Handlowej w St. Gallen

W obozach uniwersyteckich uruchomiono tajny proces nauczania w nieoficjalnych szkołach podchorążych. Programy nauczania były tak ułożone, by nie rzutowały ujemnie na wyniki studiów w uczelniach szwajcarskich. Trwające jeden rok szkolenie wojskowe szczególnie zintensyfikowane było w okresie wakacji i ferii. Prowadzono je przede wszystkim jako zajęcia praktyczne w terenie.

[edytuj] Tajna ewakuacja

Decyzja Naczelnego Wodza z 17 sierpnia 1944 nakazała rozpoczęcie tajnej ewakuacji ze Szwajcarii.

Dowódca 2 DSP wysłał do Francji swoich przedstawicieli, którzy zbadali warunki ewakuacji i odtworzenia dywizji. 30 sierpnia w Genewie przeprowadził również rozmowę z przedstawicielem francuskiego "Resistance".

Ewakuacji podlegali ci internowani, którzy zgłosili akces do tajnego i zorganizowanego przerzutu. Po dotarciu do Francji żołnierze polscy byli odbierani przez obsadę odcinka granicznego i kierowani do Centrum Demobilizacyjnego 2 DSP. Tu załatwiano przede wszystkim kwestie finansowe i transport do Wielkiej Brytanii.

[edytuj] Rozwiązanie dywizji

Po kapitulacji Niemiec władze szwajcarskie przekazały żołnierzy polskich, zgodnie z prawem międzynarodowym, dowódcom polskim. Wyraziły też zgodę i umożliwiły natychmiastowy ich przewóz transportami kolejowymi na terytorium Francji, gdzie byli demobilizowani.

[edytuj] Skład

• 4 Warszawski Pułk Strzelców Pieszych
• 5 Małopolski Pułk Strzelców Pieszych
• 6 Kresowy Pułk Strzelców Pieszych
• 2 Warszawski Pułk Artylerii Lekkiej
• 2 Modliński Pułk Artylerii Ciężkiej
• 2 Wileński Dywizjon Rozpoznawczy
• 2 Kaniowski Batalion Saperów
• bateria przeciwpancerna
• kompania pionierów
• kompania telefoniczna
• kompania radiowa
• kompania samochodowa

[edytuj] Bibliografia

• Smoliński Józef, Wojsko Polskie we Francji, Warszawa 1995.
• Maciej Szczurowski: Artyleria PSZ na Zachodzie w II wojnie światowej, Piotrków Trybunalski-Warszawa 2000. ISBN 83-87050-91-1

[edytuj] Zobacz też