Andrzej I węgierski

Z Wikipedii

Andrzej I
król Węgier
Okres urzędowania	od 1047 do 1060
Poprzednik	Piotr Orseolo
Następca	Bela I
Dane biograficzne
Dynastia	Arpadowie
Urodzony	ok. 1015
Zmarł	1060 lub 1061
Ojciec	Vazul
Matka	nieznana
Żona	Anastazja Jarosławówna
Dzieci	Adelajda, Salomon, Dawid, Eufemia

Andrzej I (węg. Endre), (ur. ok. 1015, zm. 1060 lub 1061), król Węgier od 1047 roku z dynastii Arpadów.

Stryjeczny bratanek Stefana I Świętego. Po 1031 roku opuścił Węgry. Z ruską pomocą powrócił na Węgry w 1046 roku. Z pomocą Vaty, przywódcy pogańskiego powstania, pokonał króla Piotra Orseolo i w 1047 roku objął rządy. Następnie stłumił powstanie Vaty. Skutecznie odpierał najazdy cesarza Henryka III. Po narodzinach syna Salomona w 1057 roku popadł w konflikt ze swoim bratem Belą. Pokonany przez brata w 1060 roku w bitwie nad Cisą został wzięty do niewoli, w której zmarł.

Spis treści 1 Pochodzenie i młodość 2 Na wygnaniu 3 Walka o tron 4 Rządy 5 Wywód rodowodowy 6 Małżeństwa i potomstwo 7 Przypisy 8 Bibliografia

[edytuj] Pochodzenie i młodość

Był najstarszym synem Vazula i nieznanej kobiety z rodu Tátonyego; bratem Beli I i Leventego. W starszej literaturze historycznej pojawiał się pogląd, że Andrzej, Bela i Levente mogli być synami Władysława Łysego^[1]; obecnie literatura jednogłośnie przyjmuje, że ojcem braci był Vazul^[2].

Między 1031 a 1038 roku Vazul został oślepiony na polecenie swojego brata stryjecznego, króla Stefana I Świętego, a Andrzej, Bela i Levente zostali wygnani^[3] bądź sami uciekli z Węgier. Przez pewien czas bracia przebywali w Czechach, gdzie schronienia udzielił im książę Brzetysław I.

[edytuj] Na wygnaniu

Po śmierci Stefana I Świętego rządy na Węgrzech w 1038 roku objął jego niepopularny siostrzeniec Piotr Orseolo. Walki o tron były kwestią czasu. W 1042 roku niemiecki cesarz Henryk III doprowadził do tego, że część Węgier otrzymał jeden z przedstawicieli dynastii Arpadów - był to przypuszczalnie Andrzej. Nie utrzymał się w swoich posiadłościach - po odejściu niemieckiej armii ponownie został wygnany do Czech.

Później losy synów Vazula rozeszły się. Bela osiadł w Polsce, gdzie poślubił córkę króla Mieszka II Lamberta, zaś Andrzej i Levente udali się na Ruś.

Nie udzielił im schronienia książę wołyński (przypuszczalnie Igor Światosławowic^[4]), później szukali pomocy u Pieczyngów, aż trafili do Kijowa na dwór Jarosława Mądrego. Tam Andrzej przyjął chrzest. Między 1039 a 1046 rokiem^[5] Andrzej ożenił się z Anastazją, córką Jarosława.

[edytuj] Walka o tron

Wypędzenie Piotra Orseolo, śmierć jego następcy Samuela Aby i reakcja pogańska wpłynęły destabilizującą na węgierską monarchię, co było szansą dla Andrzeja. W 1046 roku wkroczył na Węgry z ruską pomocą. Popierał go Vata, przywódca pogańskiego powstania. W 1047 Andrzej został koronowany na króla Węgier.

[edytuj] Rządy

Na początku 1047 roku stłumił pogańską rebelię i wydał dekret, przewidujący surowe kary dla zwolenników starej religii. Po śmierci Leventego, w 1048 roku sprowadził z Polski swojego młodszego brata Belę, któremu nadał trzecią część królestwa i uczynił następcą tronu. W latach 1050-1053 bracia wspólnie odpierali wyprawy niemieckiego cesarza Henryka III. Andrzej I udzielił też schronienia Konradowi I, byłemu księciu Bawarii, skłóconemu z cesarzem.

W 1057 roku doszło do konfliktu między Andrzejem a Belą. Andrzejowi w 1051 roku urodził się syn Salomon. W 1057 został on koronowany na króla Węgier. Bela, dotychczasowy następca tronu, wszczął wojnę domową.

W czasie walk Andrzej I został śmiertelnie ranny w drugiej bitwie nad Cisą. Pochowano go w opactwie Tihány.

[edytuj] Wywód rodowodowy

4. Michał węgierski
			2. Vazul
5. nieznany przodek
						1. Andrzej I
6. NN
			3. NN
7. NN

[edytuj] Małżeństwa i potomstwo

Starsza literatura przyjmowała, że Andrzej I miał tylko jedną żonę (Anastazję)^[6]. Później pojawił się pogląd, że był dwukrotnie żonaty^[7]. Według zwolenników pierwszej teorii Andrzej I poślubił Anastazję, córkę ruskiego księcia Jarosława Mądrego, około 1039 roku i ich pierwszym dzieckiem była córka Adelajda. Według zwolenników drugiej małżeństwo zostało zawarte około 1046 roku, a Adelajda pochodziła z pierwszego bliżej nieznanego małżeństwa Andrzeja.

Dziećmi Andrzeja I były:

• Adelajda, ur. ok. 1040, zm. 1062, późniejsza żona Wratysława II, księcia Czech.
• Salomon, późniejszy król Węgier.
• Dawid.
• Eufemia, żona morawskiego księcia Ottona I Pięknego^[8].

Przypisy

[edytuj] Bibliografia

• Dworzaczek W., Genealogia, Warszawa 1959, tablica 84.
• Györffy G., Andreas I., [w:] Lexikon des Mittelalters, B. I, 1980, szpalta 601-602.
• Jasiński K., Rodowód pierwszych Piastów, Wrocław - Warszawa (1992).
• Sroka S. A., Historia Węgier do 1526 roku w zarysie, Bydgoszcz 2000, ISBN 83-87933-75-9, s. 25-26.
• Swoboda W., Andrzej I, Słownik Starożytności Słowiańskich, t. 7, cz. 2, 1986, s. 361-362.