Attila József
Z Wikipedii
Attila József (ur. 11 kwietnia 1905 w Budapeszcie, zm. 3 grudnia 1937 w Balatonszárszó) - węgierski poeta, jeden z czołowych przedstawicieli poezji europejskiej w dwudziestoleciu międzywojennym.
Urodził się w biednej dzielnicy Budapesztu – Ferencváros, w rodzinie robotniczej jako syn pół-Rumuna, Árona Józsefa pracownika fabryki mydła i chłopki Borbály Pőcze, praczki. Miał dwie starsze siostry: Etę i Jolán. Od najmłodszych lat musiał pracować na własne utrzymanie i borykać z nędzą, wychowywany, po odejściu ojca gdy miał trzy lata, tylko przez matkę, która osierociła go w 1919 r., mając 43 lata. Parał się wszystkiego , szczególnie w okresie I wojny światowej, sprzedając wodę i klejąc z kolorowego papieru wiatraczki dla bogatszych dzieci. W wieku 11 lat napisał swój pierwszy wiersz pt. „Chciał bym być bogatym”.
Z powodu choroby matki, samodzielnie zgłosił się do Ligi Ochrony Dziecka, która na pewien czas umieściła go w ośrodku w Monor, a następnie wraz z siostrami trafiły do przybranych rodziców w Öcsöd. Jego przybrany ojciec powiedział wtedy: Nie ma takiego imienia "Attila" i nadał mu imię "Pista". Stosunki w nowej rodzinie były tak złe, że chłopiec zdecydował się uciec do matki do Budapesztu.
W Budapeszcie handlował znaczkami i pieczywem w kawiarni Emke. Ukończył w tym okresie 6 klasy szkoły podstawowej i rozpoczął uczęszczanie do szkoły wydziałowej.
Po śmierci matki, opiekę nad młodym Józefem, objął jego szwagier dr. Ödön Makaki, , który był stosunkowo zamożny i mógł opłacić naukę w dobrej szkole średniej. Przez pewien czas Atilla pracował na parostatkach Spółki Akcyjnej Atlantica. Przez dwa tygodnie uczęszczał do seminarium salezjanów w Niergesuifalu, gdzie umieścił go dr. Makaki, a gdzie sam Atilla nie chciał uczęszczać jako prawosławny. Gimnazjum ukończył w Mako.
Pierwsze swoje wiersze opublikował na łamach „Nyugatu” {Zachodu}, jako siedemnastolatek, w tym też okresie wydał pierwszy tomik poezji „ Żebrak piękna” ze wstępem pióra znanego poety Gyuli Juhasza. Powszechnie uważano go jako cudowne dziecko, w tym okresie pracował jako pracownik sezonowy w Kis-zambor, pilnując pól kukurydzy oraz jako nauczyciel domowy. Za namową swojego opiekuna podszedł do egzaminów z 7 i 8 klasy oraz egzaminu maturalnego, kończąc gimnazjum na rok przed swoimi kolegami. W tym też okresie wytoczono mu proces za jeden wiersz oskarżając o bluźnierstwo.
Po otrzymaniu świadectwa maturalnego był pracownikiem Domu Bankowego Mauthnera, publikując swoje wiersze w lokalnej prasie.
Utrzymując się z publikowanych wierszy, rozpoczął studia na Uniwersytecie w Szegedzie – jego marzeniem było zostać nauczycielem. Plany zostania nauczycielem Józefowi, pokrzyżował znany uczony prof. Antal Horger u którego miał zdawać egzamin z językoznawstwa węgierskiego. Horger uznał iż język którym pisze poeta jest straszny i nie pozwoli mu na zostanie nauczycielem a tym bardziej na znalezienie pracy w tym zawodzie. Przedmiotem sporu był wiersz „Z czystym sercem” który zyskał sobie później dużą popularność i wszedł do kanonu literatury węgierskiej, dla wielu stając się manifestem pokoleniowym.
W następnych latach studiował w Wiedniu, Sorbonie i na uniwersytecie w Pesztu, znalazł też prace w Instytucie Handlu Zagranicznego, z której zrezygnował po zdiagnozowaniu u siebie schizofrenii i leczenia psychiatrycznego. Nigdy się nie ożenił, miał niewiele romansów, ale dość często zakochiwał się w kobietach, które zajmowały się jego leczeniem.
Pod koniec życia był redaktorem pisma literackiego „Szèp Szó” (Piękne Słowo), oraz miesięcznika o profilu antyfaszystowskim, „Piękne słowa”.
Popełnił samobójstwo 3 grudnia 1937 w wieku 32 lat w Balatonszárszó, gdzie mieszkał w domu siostry i szwagra. Położył się na torach kolejowych i został przejechany przez pociąg. Niedaleko tego miejsca znajduje się jego pomnik.
Za życia był mało doceniany i dopiero jego tragiczna śmierci zwróciła zainteresowanie na dorobek Atilli. W swojej twórczości poeta korzystał ze wzorców awangardowych, proletariackich i ludowych oraz z twórczości poetów francuskich i niemieckich, czasów republiki Weimarskiej. Pisał wiersze wyrażające pesymizm, np. zbiór Szépség koldusa (1922).
Na język polski jego wiersze tłumaczyli między innymi : Krzysztof Gąsiorowski, Aleksander Nawrocki, Tadeusz Nowak czy Tadeusz Śliwiak. Jego książka w języku polskim: Olśnienie (Wydawnictwo Pogranicze, Sejny, 2005), przełożone przez Jerzego Snopka.
